Δάσος των Σκάρων: Πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων!

Στους Σκάρους… Πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων! Τόσες πολύχρωμες πεταλούδες να «τρυγούν» τα άνθη του θυμαριού, που βρίσκεται την εποχή αυτή σε πλήρη ανθοφορία, πρώτη φορά συναντήσαμε. Ναι, σιγά μην κάθισαν να τις φωτογραφίσουμε. Μέχρι να εστιάσεις κάπως, μη τις είδατε, σε άλλο θυμαρόθαμνο!

Αυτή τη φορά ακολουθήσαμε τη διαδρομή: Ξεροχώρι – Αετοβίγλι – Μεγάλη Ράχη (είναι η ψηλότερη κορυφή των Σκάρων). Δεν την συνιστούμε, το μονοπάτι είναι δυσδιάκριτο, χάνεται κατά διαστήματα μέσα στον λόγγο.

__________________________________

Με την ευκαιρία αυτή να αναφέρουμε και το εξής περιστατικό που μας συνέβη πριν λίγες μέρες. Βρισκόμαστε στο Σταυρό (περιοχή του Αλεξάνδρου όπου βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο και το παλιό Κοινοτικό Κατάστημα Αλεξάνδρου), σταματάει κάποιος που οδηγούσε ένα αγροτικό, από εκείνα τα χοντρομούτσουνα, με συνοδηγό μια γυναίκα, να του δείξουμε το δρόμο για τους Σκάρους. Καταλάβαμε το σκοπό, του εξηγήσαμε πως θα πάει, κάνοντας και κάποιες συστάσεις σε σχέση με την συλλογή ρίγανης. Έδειξε να καταλαβαίνει, ναι «κάνα δυο ματσάκια» για δική μου χρήση μας λέει. Τελευταία στιγμή, και αφού ξεκίνησε, είδαμε να έχει δίπλα από τον λεβιέ των ταχυτήτων ένα μπόγο με άσπρα σακιά. Καταλάβαμε βέβαια κι εμείς, αλλά ήταν ήδη αργά. Καλύτερα να μου είχε κοπεί η γλώσσα αναφώνησα μεγαλόφωνα. Δεν θα λυνόταν βέβαια το υπαρκτό πράγματι πρόβλημα με την αλόγιστη και βιαστική συλλογή ρίγανης από το δάσος των Σκάρων, που γίνεται από κάποιους για εμπορικούς σκοπούς, αν τον στέλναμε κατά τον Ασπερδοκλιά αντί των Σκάρων.

Ως εκ τούτου επανερχόμαστε, για μια ακόμη φορά, με κάποιες οδηγίες από τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Κεφαλονιάς, που αφορούν στη συλλογή ρίγανης και καλό είναι να διαβαστούν από όσους συνηθίζουν να μαζεύουν την εποχή αυτή ρίγανη για προσωπική τους χρήση.

Η ρίγανη συλλέγεται κατά τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο, δηλαδή κατά την περίοδο της ανθοφορίας του φυτού. Τα τμήματα των φυτών, που συλλέγονται είναι οι βλαστοί τους, οι οποίοι φέρουν τα φύλλα και τα άνθη. Αυτοί κόβονται σε απόσταση περίπου 10 εκατ. επάνω από το έδαφος. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η εκρίζωση του φυτού, ενώ από τους οφθαλμούς της βάσης προκύπτουν οι νέοι βλαστοί της επόμενης περιόδου. Για το λόγο αυτό, προμηθευόμαστε και χρησιμοποιούμε πάντα ψαλίδια. Επιπλέον φροντίζουμε να μην αφαιρούνται όλοι οι ανθοφόροι βλαστοί από κάθε φυτό, αλλά να διατηρούνται 1-2 βλαστοί. Τα σπέρματα που θα προκύψουν από αυτούς θα διασφαλίσουν τον πολλαπλασιασμό του φυτού. Αν κατά τη συλλογή τα φυτά εκριζώνονται, τότε δεν αναγεννώνται και η ρίγανη μπορεί να απειληθεί άμεσα με εξαφάνιση από την περιοχή. Για τους ίδιους λόγους, αφήνουμε και μερικά φυτά ακέραια (δεν συλλέγουμε κανένα από τους βλαστούς τους) σε κάθε περιοχή.

Συλλέγουμε πάντοτε μικρές ποσότητες, επαρκείς μόνο για προσωπική χρήση. Η συλλογή μεγάλων ποσοτήτων προϋποθέτει, άλλωστε, άδεια από την οικεία Δασική Υπηρεσία ή άλλες αρμόδιες Υπηρεσίες.

Οι βλαστοί της ρίγανης δεν θα πρέπει να συλλέγονται υγροί ή σε συνθήκες υψηλής υγρασίας. Μετά την αποκοπή τους θα πρέπει να τοποθετούνται σε υφασμάτινους σάκους, καλάθια ή χάρτινα κουτιά, ώστε να είναι δυνατή η αναπνοή τους και να αποφεύγεται ο μηχανικός τραυματισμός τους από πιθανή άσκηση πίεσης.

Δεν θα πρέπει να συλλέγονται βλαστοί, οι οποίοι φέρουν ακαθαρσίες ή ξένα σώματα και βλαστοί ή φύλλα με ανεπιθύμητο χρώμα ή μυρωδιά. Τα ώριμα φύλλα (κίτρινου ή καστανού χρωματισμού) θα πρέπει να απορρίπτονται, όπως και τα μεταχρωματισμένα, εξαιτίας τραυματισμού ή προσβολής τους από ασθένειες ή έντομα.

Η αποξήρανση της ρίγανης θα πρέπει να γίνεται με προσοχή. Η χρησιμοποίηση ακατάλληλων μεθόδων για την απομάκρυνση της υγρασίας των βλαστών έχει ως αποτέλεσμα την αλλοίωση του αρώματος και του χρώματός τους, το οποίο σε μικρό χρονικό διάστημα μετατρέπεται σε καφέ ή ακόμα και σε μαύρο. Για τη διατήρηση του πράσινου χρώματος και του πλούσιου αρώματος του φυτού οι συλλεχθέντες βλαστοί θα πρέπει να ξηραθούν είτε απλώνοντάς τους αραιά πάνω σε φύλλα εφημερίδας ή σε βαμβακερό ύφασμα σε καλά αεριζόμενο δωμάτιο και αναστρέφοντάς τους κατά διαστήματα, είτε ομαδοποιώντας τους σε μικρά ματσάκια, τα οποία δένουμε και τα κρεμάμε σε δροσερό και καλά αεριζόμενο δωμάτιο. Με τους ανωτέρω τρόπους επιτυγχάνεται η κυκλοφορία του αέρα. Δεν συνίσταται η άμεση έκθεση τους στο φως του ήλιου αφού προκαλεί τη λεύκανση των φύλλων.

Μετά την πλήρη αποξήρανση των βλαστών, τους θρυμματίζουμε σε μικρά κομμάτια, τα οποία συγκεντρώνουμε σε γυάλινα βάζα και τα τοποθετούμε κλειστά σε σκιερό μέρος, όπου μπορούν να διατηρηθούν για αρκετά χρόνια.

Η συλλογή των βλαστών της ρίγανης είναι ευεργετική ως ένα βαθμό για το φυτό. Το ψαλίδισμα και η συλλογή μόνο ενός μέρους των βλαστών του αυξάνει τη διάρκεια ζωής του φυτού και συμβάλλει στην ανάπτυξη πλάγιων βλαστών.

Παρά την αφθονία του ως αυτοφυές φυτό σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας και το γεγονός ότι μέρος των αναγκών της καλύπτονται από την αύξηση της καλλιέργειάς της, τα τελευταία έτη οι ανάγκες για ρίγανη και ριγανέλαιο αυξάνονται συνεχώς, με αποτέλεσμα να παρατηρείται υπερσυλλογή του φυτού. Ήδη υπάρχουν μαρτυρίες για περιοχές, όπου παλαιότερα υπήρχε σε αφθονία και από τις οποίες έχει πλέον εξαφανισθεί. Σε πολλές περιπτώσεις, τα προβλήματα της υπερσυλλογής σε μία περιοχή προκύπτουν μετά τη διάνοιξη νέων δρόμων, οι οποίοι οδηγούν σε προηγουμένως μη προσβάσιμες περιοχές.

Συμπερασματικά, οι πρακτικές που οδηγούν στην εξαφάνιση του πληθυσμού ενός αρωματικού/φαρμακευτικού φυτού από μία περιοχή είναι η εκρίζωση των φυτών και η υπερσυλλογή του, δηλαδή η συλλογή ποσοτήτων μεγαλύτερων από εκείνες, που μπορεί να υποστηρίξει μία περιοχή.

Σε κάποιες περιοχές, όπως στην Κέρκυρα, οι πληθυσμοί της ρίγανης έχουν μειωθεί σημαντικά, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, εξαιτίας των ψεκασμών που πραγματοποιούνται σε ελαιώνες.

Η καλλιέργεια της ρίγανης μπορεί να αντιμετωπίσει μελλοντικά την ολοένα αυξανόμενη ζήτησή της. Περιπτώσεις οργανωμένων καλλιεργειών απαντώνται σήμερα σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας και κυρίως στην Κρήτη.

Σχετικά:
Στους Σκάρους… για ρίγανη και θυμάρι
Στους Σκάρους πάλι…