Η διάσωση του Στέλιου Γρηγοράκη από την κατεχόμενη Κύπρο τον Αύγουστο του 1975

Χαζεύαμε χθες στην τηλεόραση όταν πέσαμε πάνω σε ένα παλιό ρεπορτάζ του Φρέντυ Γερμανού στο κανάλι της Βουλής, ένα από τα λίγα που παρακολουθούμε καμιά φορά, από τη σειρά «Εκπομπές που αγαπήσαμε» με τον Στέλιο Γρηγοράκη, έναν από τους δύο χιλιάδες αγνοούμενους της τουρκικής εισβολής, να καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία στη Λεμεσό του 1981.

Πρώτη φορά ακούγαμε για το συμβάν, το ψάξαμε λίγο και σας παραθέτουμε την ιστορία με την ευκαιρία της επετείου των τραγικών γεγονότων της Κύπρου το καλοκαίρι του 1974.

Ο ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ
Τον Αύγουστο του 1975 ο Γλαύκος Κληρίδης είχε ενημερωθεί ότι ο θεωρούμενος ως αγνοούμενος Στέλιος Γρηγοράκης από τα Χανιά της Κρήτης κρυβόταν σε μια σπηλιά στην Κώμα του Γιαλού στην Καρπασία και η ζωή του κινδύνευε ανά πάσα στιγμή. Ο Γρηγοράκης είχε υπηρετήσει στην ΕΛΔΥΚ το 1964-1965 και μετά την ολοκλήρωση της θητείας του παστρεύτηκε στην Αγία Τριάδα Καρπασίας. Από τον γάμο του απόκτησε μια κόρη η οποία το 1975 ήταν δύο χρόνων, η οποία παρέμενε εγκλωβισμένη με την μητέρα της.

Οι αρχικές πληροφορίες είχαν φθάσει στον προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ανθρωπιστικών Θεμάτων Ανδρέα Ματσουκάρη, ο οποίος κατάφερε να διασταυρώσει τις πληροφορίες και παράλληλα να εντοπίσει σε τοπογραφικό χάρτη του Κτηματολογίου το ακριβές σημείο της σπηλιάς – κρησφυγέτου. Το σχέδιο της επιχείρησης για απελευθέρωση του Γρηγοράκη καταρτίστηκε από τον Ματσουκάρη και κρατήθηκε μυστικό αφού υπήρχε ο κίνδυνος οι Τούρκοι να εντοπίσουν πρώτοι τον Γρηγοράκη με άγνωστη την κατάληξη. Η πληροφορία έφθασε στον Ματσουκάρη από τις δύο αδελφότεχνες του Ελληνοκύπριου βοσκού από την Κώμα του Γιαλού, ο οποίος βοηθούσε τον Γρηγοράκη προμηθεύοντας τον τρόφιμα.

Η ΔΙΑΣΩΣΗ
Ο Γλαύκος Κληρίδης χωρίς να διστάσει, επικοινώνησε με τον Ραούφ Ντενκτάς και του ζήτησε την συνδρομή του για τον εντοπισμό και τη διάσωση του αγνοούμενου Στέλιου Γρηγοράκη, χωρίς όμως να του δίνει λεπτομέρειες για την τοποθεσία της σπηλιάς. Το ενιαθέσιο μερσεντές με οδηγό τον «υπασπιστή» του Ντενκτάς ξεκίνησε στις 7 Αυγούστου 1975 για την Καρπασία. Στο πίσω κάθισμα ο Ντενκτάς και ο Κληρίδης και στο μεσαίο κάθισμα ο Ανδρέας Ματσουκάρης και ο προϊστάμενος του Ερυθρού Σταυρού. Καθ΄ οδόν ο Κληρίδης πείραζε τον Ντεκτάς, σύμφωνα με την μαρτυρία του Ματσουκάρη, «Πού βρήκες αυτό το αυτοκίνητό Ραούφ, είναι από αυτά που έχετε κλέψει;», για να πάρει την απάντηση του Τουρκοκύπριου Ηγέτη: «Όχι είναι από αυτά που μας έχετε αφήσει».

Στην Κώμα του Γιαλού ο Ματσουκάρης ζήτησε από τον οδηγό να σταματήσει έξω από το καφενείο στο οποίο υπήρχαν Ελληνοκύπριοι εγκλωβισμένοι και επιβεβαίωσε ότι ακολουθούσαν τον σωστό δρόμο. Σε λίγο έφθασαν κοντά στην σπηλιά και ο Ντενκτάς με συμβουλές του υπασπιστή του παρέμεινε για ασφάλεια καλυμμένος πίσω από ένα δέντρο σε απόσταση 300-400 μέτρων, για το ενδεχόμενο ο Γρηγοράκης να είναι οπλισμένος.

Το στόμιο της σπηλιάς πλησίασε ο Κληρίδης, ο Ματσουκάρης και ο εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού. Ο Κληρίδης φώναξε επανειλημμένα στο Γρηγοράκη αναφέροντας του ποιος είναι και ότι ήρθαν να τον παραλάβουν, χωρίς ανταπόκριση. Το ίδιο συνέβηκε και στις εκκλήσεις του Ματσουκάρη. Από την σπηλιά η οποία βρισκόταν σε ύψωμα ο Γρηγοράκης αντιλήφθηκε το σήμα του Ερυθρού Σταυρού που έφερε στα ρούχα του ο εκπρόσωπός του και πείστηκε τελικά να βγει από την σπηλιά. Έβαλε τον σταυρό του που σώθηκε και χαιρέτησε δια χειραψίας τον Γλαύκο Κληρίδη, τον οποίο και ευχαρίστησε για όλα.

«Ο ΦΟΒΗΤΣΙΑΡΗΣ ΝΤΕΝΚΤΑΣ»
Ο Κληρίδης ενθάρρυνε τον Γρηγοράκη να πάει να χαιρετήσει και τον Ντενκτάς, αλλά ήταν διστακτικός. Ο Κληρίδης για να διασκεδάσει τους ενδοιασμούς του Γρηγοράκη, του είπε: «Μην τον φοβάσαι, ο Ντενκτάς είναι φοβητσιάρης πήγε και κρύφτηκε 300 μέτρα μακριά πίσω από το δέντρο για λόγους ασφαλείας. Φοβήθηκε ότι θα ήσουν οπλισμένος και θα τον πυροβολούσες. Πήγαινε και θα σε βλέπω».

Τελικά ο Γρηγοράκης πείσθηκε και πήγε προς το μέρος του Ντενκτάς και τον χαιρέτησε. Ο Ντενκτάς του είπε: «Τι κάνεις ρε περπάντη; Τώρα που θα σε πάρει ο Κληρίδης στον Ελληνοκυπριακό Τομέα θα σου δώσουν τιμές και παράσημα». Ο Γρηγοράκης του είπε ότι, οι τιμές και τα παράσημα γι΄ αυτόν θα είναι να επανενωθεί με την γυναίκα του και την μικρή του κόρη, που παρέμειναν εγκλωβισμένες στην Αγία Τριάδα. Η επανένωση της οικογένειας έγινε τελικά στις 8 Αυγούστου 1975 μια μέρα μετά που ο Γρηγοράκης πέρασε στις ελεύθερες περιοχές στο ίδιο αυτοκίνητο με τον Κληρίδη και τον Ντενκτάς.

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΙ Η ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΤΟΥ
Το 1974, σε ηλικία 29 χρόνων, είχε καταταγεί στην Ε.Φ. ως εθελοντής για να υπερασπιστεί την Κύπρο. Στις 20 Αυγούστου 1974, βρισκόταν με 17 άλλους στρατιώτες σε φυλάκιο στον Άγιο Θέρισσο στην Καρπασία, για επιτήρηση της ακτής, χωρίς να γνωρίζουν ότι οι υπόλοιπες δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς οπισθοχώρησαν. Τουρκικά πλοία τους εντόπισαν και σε επιχείρηση Τούρκων Κομάντος που μεταφέρθηκαν με ελικόπτερα τους συνέλαβαν όλους χωρίς να προβάλουν ουσιαστική αντίσταση. Οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο «Αρκάδες».

Ο Γρηγοράκης, τον οποίον οι Τούρκοι εξέλαβαν ως Έλληνα λοχαγό, τον είχαν υποβάλει σε βασανιστήρια για να αποσπάσουν πληροφορίες. Τελικά τον έκλεισαν στο πειθαρχείο του στρατοπέδου το οποίο προηγουμένως ανήκε στην ΕΦ. Ο Γρηγοράκης έμαθε από Τουρκοκύπριο γνωστό του ότι θα γινόντουσαν εκτελέσεις για αντίποινα και αποφάσισε να δραπετεύσει. Τα κατάφερε αφαιρώντας έναν τσίγκο από την οροφή του κρατητηρίου του. Όταν οι Τούρκοι το ανακάλυψαν σήμαναν συναγερμό, ωστόσο ο Γρηγοράκης είχε απομακρυνθεί.

Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ
Με τη βοήθεια Ελληνοκύπριου βοσκού από την Κώμα του Γιαλού κρύφτηκε σε σπηλιά, στην οποία υπήρχε και κρησφύγετο της ΕΟΚΑ. Εφάρμοσε τους κανόνες επιβίωσης και κατάφερε να παραμείνει ασύλληπτος για έντεκα ολόκληρους μήνες, μέχρι που διασώθηκε από τον Γλαύκο Κληρίδη. Τα βράδια έβγαινε έξω για να πάρει τα τρόφιμα που του έφερνε ο βοσκός ο οποίος τα έκρυβε στην κουφάλα μιας χαρουπιάς. Νερό προμηθευόταν από τη βρύση της εκκλησίας της Κώμας του Γιαλού από όπου γέμιζε ένα μεγάλο παγούρι.

Σε κάποιες περιπτώσεις κινδύνευσε να πέσει πάνω σε στρατιωτικές περιπόλους, ωστόσο τον προστάτευε, όπως μας είπε, η Παναγία και ο Απόστολος Ανδρέας. Στην σπηλιά δημιούργησε πρόχειρο κρεβάτι με άχυρα, όπου περνούσε τις ώρες του έχοντας συντροφιά τα ποντίκια με τα οποία μοιραζόταν το ψωμί του. Σήμερα ο Στέλιος Γρηγοράκης διαμένει με την οικογένεια του στην Λεμεσό. Είχε εργαστεί στα Δημόσια Έργα Λεμεσού από όπου και αφυπηρέτησε. (Πηγή: kypros.topgab.com).

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΩΣΕΙΣ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΩΝ
Να συμπληρώσουμε ότι σύμφωνα με την Παγκύπρια Οργάνωση Συγγενών Αδηλώτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων (Organization of Parents and Relatives of Undeclared Prisoners and Missing Persons) έγινε κατορθωτό να εντοπισθούν με τη βοήθεια του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και των Ηνωμένων Εθνών οκτώ συνολικά αγνοούμενοι σε φυλακές όπου οι Τούρκοι τους έκρυβαν.

Στις 20 Νοεμβρίου 1974, εντοπίζονται και ελευθερώνονται οι: Γεώργιος Κάϊζερ από τη Κερύνεια, Μιχαήλ Φραγκόπουλος από το Μπέλλαπαϊς, Μιχαήλ Ποντικού από τη Μόρφου, Κλεάνθης Χαραλάμπους από τη Λακατάμεια, και Ανδρέας Κατσούρης από τους Στύλλους Αμμοχώστου, που εκρατούντο στις τουρκικές φυλακές Σεραΐου.

Ο Λάμπρος Πλίτσης από τη Λάρισα. Απελευθερώθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1976 (Πηγή: www.ethnos.gr)

Στις 7 Αυγούστου 1975 εντοπίζεται κι ελευθερώνεται ο Χαράλαμπος Μοσχοβίας από την Άχνα, ο οποίος εκρατείτο στις τουρκικές φυλακές Σεραΐου και αργότερα στην Κερύνεια. Την ίδια μέρα ανευρίσκεται κι ελευθερώνεται ο Στέλιος Γρηγοράκης από την Κρήτη που κατάφερε να δραπετεύσει και κρυβόταν σε σπηλιά στη περιοχή της Καρπασίας.

Στις 25 Οκτωβρίου 1976 εντοπίζεται κι ελευθερώνεται ο Λάμπρος Πλίτσης από τη Λάρισα-Ελλάδα, ο οποίος εκρατείτο στις τουρκικές φυλακές Ομορφίτας.

ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΝΟΥΜΕΝΩΝ (ΔΕΑ)
Το 1981 δημιουργείται υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του Ο.Η.Ε. μια Διερευνητική Επιτροπή, γνωστή ως Δ.Ε.Α., για να διερευνήσει το θέμα των Αγνοουμένων. Η Επιτροπή αυτή απαρτίζεται από τρία μέλη, ένα εκπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και από ένα εκπρόσωπο από την ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή πλευρά. Οι όροι εντολής της Επιτροπής βασίζονται πάνω σε καθαρά ανθρωπιστική βάση και σκοπός της είναι να διερευνήσει όλες τις περιπτώσεις αγνοουμένων στην Κύπρο που θα τεθούν ενώπιο της, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων που η τύχη τους αγνοείται από τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και την τουρκική εισβολή του 1974 και να ενημερώσει τις ενδιαφερόμενες οικογένειες.

Δυστυχώς η Δ.Ε.Α. για δύο δεκαετίες παρέμεινε ουσιαστικά ανενεργός, γιατί η τουρκική πλευρά δεν συνεργάσθηκε. Αντίθετα χρησιμοποίησε την Επιτροπή ως άλλοθι και απλά την υποχρέωνε σ΄ ατέρμονες συζητήσεις για διαδικαστικής φύσεως θέματα, που κατέληγαν σ΄ επανειλημμένα αδιέξοδα.

Ενδιαφέρον για τους αγνοουμένους της Κύπρου επέδειξε και το Αμερικανικό Κογκρέσσο, που τον Οκτώβρη 1994 θέσπισε ειδική νομοθεσία, που πρόβλεπε τη διεξαγωγή έρευνας για τη τύχη των Αμερικανών υπηκόων, των οποίων η τύχη αγνοείτο από τη Τουρκική εισβολή. Η Αμερικανική Κυβέρνηση απέστειλε στην Κύπρο και την Τουρκία διερευνητική ομάδα υπό τον πρώην Αμερικανό Πρεσβευτή Ντίλλον. Οι προσπάθειες της ομάδας Ντίλλον πέτυχαν ν΄ ανακαλύψουν τα λείψανα του 17χρονου Αμερικανού πολίτη Ανδρέα Κασάπη κοντά στο κατεχόμενο χωριό Άσσια, τα οποία μετά την ταυτοποίηση τους με τη μέθοδο DNA παραδόθηκαν στους οικείους του στο Ντητρόϊτ.

Από το 2004 η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους της Κύπρου συνεχίζει τις εργασίες της στο τομέα των εκταφών. Εκταφές διενεργούνται και στις δύο πλευρές και μέχρι σήμερα έχουν ανευρεθεί τα οστά 400 περίπου ατόμων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Ήδη έχουν αναγνωρισθεί με τη μέθοδο DNA περισσότεροι από 100 αγνοούμενοι κι έχουν ενημερωθεί σχετικά οι οικογένειές τους.

Πηγή: kypros.topgab.com – www.missing-cy.org.cy