Δυο Λευκαδίτες, ανάμεσα στους μεγάλους δασκάλους του Ελληνικού λαϊκού κλαρίνου

Του Θωμά Λάζαρη*

Στις 7 και 8 Νοεμβρίου 2015 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έγινε μια σπουδαία μουσική συνάντηση με τίτλο «Η Κλασική Τέχνη του Λαϊκού Κλαρίνου». Την επιμέλεια και την παρουσίαση της εκδήλωσης είχε ο γνωστός ερευνητής και παρουσιαστής της επιτυχημένης τηλεοπτικής εκπομπής «Το αλάτι της γης» κ. Λάμπρος Λιάβας.

Στην μουσική παράσταση συμμετείχαν οι κορυφαίοι δεξιοτέχνες του λαϊκού κλαρίνου που εκπροσωπούν τέσσερις διαφορετικές γενιές. Ο «πατριάρχης» Πέτρο-Λούκας Χαλκιάς, Νίκος Φιλιππίδης, Γιώργος Κωτσίνης και Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος, τραγούδησαν ο Βασίλης Σερμπέζης και ο θωμάς Κωνσταντίνου, ενώ χόρεψαν τα μέλη του Λαογραφικού Χορευτικού Ομίλου «Χοροπαιδεία».

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε το ύφος του παιξίματος και οι διαφορετικές τεχνικές που διαμόρφωσαν τις σχολές του οργάνου. Έγινε ειδικότερη αναφορά σε αφιερώματα στους μεγάλους δασκάλους του ελληνικού λαϊκού κλαρίνου και στην τέχνη τους, ήτοι τους Νίκο Καρακώστα, Κώστα Καραγιάννη, Κίτσο Χαρισιάδη, Κώστα Γιαούζο, Γιάννη Κυριακάτη, Νίκο Ρέλια, Γιώργο Ανεστόπουλο, Χαράλαμπο Μαργέλη και Μήτσο Μπατζή καθώς και στον κορυφαίο τραγουδιστή Γιώργο Παπασιδέρη. Το νησί μας, η Λευκάδα μας, τις δύο αυτές βραδιές είχε την τιμητική της αφού δυο από τους μεγάλους αυτούς δασκάλους του λαϊκού κλαρίνου, ήταν Λευκαδίτες και συγκεκριμένα ο Χαράλαμπος Μαργέλης και ο Κώστας Γιαούζος. Ο κ. Λιάβας παρουσίασε τις φωτογραφίες τους και γεγονότα από την ζωή των δυο συμπατριωτών μας, καθώς και των υπολοίπων. Με αφορμή το γεγονός αυτό θεώρησα ενδιαφέρον να γνωρίσουμε περισσότερο τη ζωή και το έργο των δυο αυτών συμπατριωτών μας, ανατρέχοντας σε πηγές μέσω του διαδικτύου.

Ο Χαράλαμπος Μαργέλης (1895-1954) γεννήθηκε στα 1895 στο χωριό Νικολί, από πατέρα σιδηρουργό. Στα 1907 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι. Εκεί ο Χαράλαμπος δούλευε στο κάρο καθαριότητας του Δήμου. Ένα Σαββατοκύριακο αφού είχε εισπράξει τα μεροκάματα όλης της βδομάδας (8 δραχμές) βρήκε, περνώντας έξω από τις φυλακές για να πάει σπίτι του, έναν κατάδικο που μόλις είχε απολυθεί. Πουλούσε ένα παλιοκλαρίνο για να μπορέσει να οικονομίσει τα έξοδα επιστροφής στο χωριό του. Ο Μαργέλης δεν βάσταξε στον πειρασμό. Έδωσε όλα του τα μεροκάματα και τ΄ αγόρασε. Από τότε βάλθηκε μοναχός του να μάθει να παίζει.

Η τύχη πάλι τα έφερε να γίνει επαγγελματίας κλαριτζής. Δυο γνωστοί του, πηγαίνοντας σε κάποιο γάμο, τον συνάντησαν στον δρόμο. «Πάρε του λένε, το κλαρίνο κι έλα». Πήγε κι έπαιξε ολομόναχος, χωρίς άλλο όργανο. Το βράδυ, όταν γύρισε από το γάμο, μέτρησε αυτά που κέρδισε και είδε ότι σ΄ ένα απόγευμα έβγαλε από το όργανο περισσότερα απ΄ ότι έβγαζε όλη τη βδομάδα από τη δουλειά στο Δήμο. Έτσι βάλθηκε να γίνει οργανοπαίχτης. Κάθε βράδυ πήγαινε στα καφέ-αμάν ν΄ ακούσει μουσική. Κι όταν κάποτε απολύθηκε από τις φυλακές Μεσολογγίου κάποιος Γκούμας, κλαριτζής από τη Βόνιτσα, τον πήρε σπίτι του, τον φιλοξένησε, κι έμαθε από αυτόν τα πρώτα στοιχεία του κλαρίνου. Αργότερα, στα 1911-1914, πήγε στον Σουλεϊμάνη και πήρε μαθήματα.

Ο Μαργέλης, μετά το θάνατό του Σουλεϊμάνη, ήταν το καλύτερο κλαρίνο της περιοχής. Πέθανε στις 17 του Νοέμβρη 1954. Από τα τρία αγόρια του παίζουν ο Σπύρος κλαρίνο και ο Σωτήρης σαντούρι.

Ο Κώστας Γιαούζος (1884-1957) υπήρξε κατά πολλούς το καλύτερο κλαρίνο της εποχής του στην Ελλάδα. Το κανονικό του όνομα ήταν Θεοφύλακτος Μουζάκης του Γεωργίου ή Ζούνης.

Λιποτάκτης από το στρατό και κυνηγημένος από τα αποσπάσματα έστησε καρτέρι στην περιοχή Πλάτωνα της Ράχης, στο πηγάδι της Αναστασίας, αδερφής του Θανάση Βέργου, την οποία σκότωσε επειδή αρνήθηκε να τον ακολουθήσει στο βουνό.

Η βιογραφία του όπως την έχει διηγηθεί ο ίδιος, ξεκινάει από δω και κάτω έχοντας αλλάξει το όνομά του, πατρίδα και ημερομηνία γέννησης.

Στο Μαρτίνο λοιπόν της Βοιωτίας που εγκαταστάθηκε μαθήτευσε κι αυτός στο διάσημο Τουρκαλβανό Σουλεϊμάνη και γρήγορα αναδείχτηκε δεδομένου ότι είχε κάποια βάση από το Νιοχώρι όπου ήταν γνωστότατος από τη φλογέρα που έπαιζε.

Το παίξιμο του Γιαούζου, όπως αναφέρει και ο Γιάννης Μητρόπουλος στο βιβλίο του «Οι μεγάλοι του Δημοτικού Τραγουδιού» (Αθήνα, περ. Πάλκο, 1996 σ.58) ούτε το είχε και ούτε το έχει κανείς. Χρώμα και ύφος μοναδικό και ταχύτητα τρομερή. Υπήρξε ο μοναδικός κλαριτζής που γνώριζε τις εισαγωγές όλων των κλέφτικων τραγουδιών. Από αυτόν τις έμαθαν όλοι οι νεώτεροι. Όταν έρχισε τη δισκογραφία έγινε γνωστός σε όλον τον Ελληνισμό, κυρίως μετά τη συνεργασία του με τον Γιώργο Παπασιδέρη. Μεγάλες επιτυχίες όπως τα «καινούργια λόγια μου ΄ρθανε», «παπάκι πάει στη ποταμιά», «τα νιάτα» και άλλες σφραγίστηκαν με το δικό του παίξιμο.

Ειδικά «τα νιάτα» σε παίξιμο δικό του και τραγουδιστή το Γιώργο Παπασιδέρη θεωρούνται από πολλούς ως το καλύτερο τσάμικο που έχει ακουστεί.

Παρουσιάζει έναν άριστο συνδυασμό τρομερής ταχύτητας στο παίξιμο του κλαρίνου με μια φωνή όπως είναι του Παπασιδέρη γεμάτη χρώμα ταχύτητα και λεβεντιά.

Για λογαριασμό της παλιάς του αγάπης της Αναστασίας, έβγαλε τα τραγούδια «Ξύπνα καημένη Αναστασά». Επίσης και το τσάμικο «Η Κρυστάλλω» εικάζεται ότι το έβγαλε για την ίδια αλλά άλλαξε όνομα για να μη δώσει στόχο, τα νέα του τα διηγούνταν συχνά σε χωριανούς του που τον επισκέπτονταν στο κέντρο Έλατος της Αθήνας ή σε πανηγύρια της Ρούμελης και της Πελοποννήσου και από αυτούς μάθαινε και τα νέα της οικογένειάς του στο χωριό που ποτέ δεν την ξανάδε.

Ο Κώστας Γιαούζος, ήταν από τους λίγους που έπαιζε τις εισαγωγές όλων των κλέφτικων τραγουδιών και από αυτόν τις έμαθαν οι νεότεροι καθώς και ο γιος του Γιώργος Γιαούζος, που κι αυτός έπαιζε πολύ καλό κλαρίνο. Όταν έπαιζε το «Νάσαν τα νιάτα δυο φορές» τα «τσακίσματα» και τα δάχτυλα του Γιαούζου ήταν μοναδικά, έπαιζε με τα δάχτυλα στον αέρα λέγανε.

Ο παρουσιαστής της εκδήλωσης ανέφερε το παρακάτω περιστατικό που έγινε στο Μαρτίνο: «Στο πάλκο του μαγαζιού του Καβάλα χόρευε ο Γεώργιος Κερφύλιας που είχε πουλήσει τα αρνιά και με τα χρήματα αυτά πλήρωνε τα όργανα. Όταν «πέταξε» όλα τα λεφτά και δεν είχε χορτάσει η ψυχή του χορό πλησιάζει τον Γιαούζο και του λέει «Κώστα μυζήθρες παίρνεις;» «Πως δεν πάιρνω;» λέει ο Γιαούζος.

Πηγαίνει στο σπίτι του και γυρίζει με ένα γεμάτο ταγάρι από μυζήθρες, κάθε χορός και μια μυζήθρα.»

Ο Γιαούζος συνεργάστηκε δισκογραφικά με τον Παπασιδέρη και μαζί με τον Νίκο Καρακώστα σχημάτισαν το καλύτερο δίδυμο κλαρίνων που πέρασε από το ιστορικό κέντρο «Έλατος».

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ηχώ της Λευκάδας» (Εφημερίδα του συλλόγου Λευκαδίων Αττικής «Η Αγία Μαύρα»), Αρ. Φύλλου 188 (Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2015).
______________________________
Σχετικά:
Τραγούδια και χοροί της Λευκάδας (2014)
Θανάσης Βλάχος (Καρανάσος) ο μεγαλύτερος ίσως κλαριντζής της Λευκάδας (2012)
Αφιέρωμα στους Αλεξανδρίτες οργανοπαίχτες (2012)
Έκθεση λαϊκών μουσικών οργάνων (2014)
Ο Λαϊκός Μουσικός Χαράλαμπος Μαργέλης από το Νικολί Λευκάδας (2009)