Από τα ίδια εκμαγεία του γλυπτού του Μέμου Μακρή στο Μαουτχαουζεν το Μνημείο του ΔΣΕ στην Φλώρινα

Το Μνημείο για τους μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ στην Φλώρινα

Έγιναν στις 14 Φλεβάρη 2016 στη Φλώρινα τα αποκαλυπτήρια του μνημείου στο χώρο όπου βρίσκεται ο κοινός τάφος των 800 περίπου μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ που έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας. (Δες εδώ για τη Μάχη της Φλώρινας). Το μνημείο που δεσπόζει στο κέντρο του χώρου είναι έργο του Μέμου Μακρή* που είχε αρχικά φιλοτεχνήσει για το Μαουτχάουζεν, τα δικαιώματα του οποίου παραχώρησε η κόρη του, Κλειώ Μακρή.

Το Μνημείο που φιλοτέχνησε ο Μέμος Μακρής για το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν (Πηγή)

Πρόκειται για μια γλυπτική σύνθεση 11 ανθρώπινων μορφών, που σηκώνουν τα χέρια σε έκταση, προς τον ουρανό. Ο γλύπτης ήταν σαφής ως προς τις προθέσεις του: Δεν ήθελε το μνημείο να εκφράζει απόγνωση, να δηλώνει ένα δραματικό τέλος. Αντίθετα, ήθελε να υπερτονίσει το ανάστημα που ορθώνει ο αγωνιστής, αυτός που δε λυγίζει, που από την πάλη και το θάνατό του αντλεί αισιοδοξία και μεταδίδει το μήνυμα της τελικής νικηφόρας μάχης σε όλους τους λαούς που αγωνίζονται. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι επισκέπτες του ιστορικού χώρου του Μαουτχάουζεν κάνουν ιδιαίτερη στάση στο μνημείο του Μέμου Μακρή, σε σχέση με τα υπόλοιπα εθνικά μνημεία των διάφορων χωρών, καθώς είναι το μόνο που δεν έχει τη λογική απλά του θρήνου για τα αθώα θύματα, αλλά παράλληλα, μέσα από την υψηλή καλλιτεχνική του αξία, αποπνέει την αίσθηση της συνέχειας και της αγωνιστικής αισιοδοξίας.

Το ίδιο μνημείο, πέρα από το χώρο του στρατοπέδου του Μαουτχάουζεν, βρίσκεται σε αντίγραφο σε πλατεία της Βουδαπέστης, στις όχθες του Δούναβη, σε ανάμνηση των κρατουμένων που διέφυγαν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης.

* Ο Μέμος Μακρής γεννήθηκε στην Πάτρα το 1913. Το 1934 εκίνησε τις σπουδές του στην ΑΣΚΤ. Μαθήτευσε κοντά στους: Κ. Δημητριάδη, Μ. Τόμπρο και αργότερα στο εργαστήρι του Απάρτη. Από τα φοιτητικά του ακόμα χρόνια, πήρε ενεργά μέρος στο εργατικό κίνημα της χώρας μας και το 1931 εντάχτηκε στο ΚΚΕ. Στο διάστημα της γερμανικής κατοχής συμμετείχε στην Αντίσταση, οργανώνοντας παράνομες ομάδες καλλιτεχνών. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του «Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου» και ένας από τους οργανωτές της Πανελλήνιας Έκθεσης του 1941 στο «Αρχαιολογικό Μουσείο», την οποία έκλεισαν οι αρχές της Κατοχής. Μετά την Απελευθέρωση, το ΕΑΜ ανέθεσε στον Μ. Μακρή την οργάνωση του μορφωτικού τομέα. Τότε παρουσίασε έκθεση με φωτογραφίες και σχέδια από την Κατοχή και την Αντίσταση. Το 1945, ο Μ. Μακρής πήγε στο Παρίσι με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης, όπου έκανε καλλιτεχνικές σπουδές. Όμως, το 1950, στην περίοδο του ψυχρού πολέμου, οι γαλλικές αρχές τον απέλασαν, γιατί συμμετείχε στο Συνέδριο της Ειρήνης και σε άλλες φιλειρηνικές εκδηλώσεις. Από τότε εγκαταστάθηκε στη Βουδαπέστη, όπου καθιερώθηκε σαν ένας από τους πιο αξιόλογους γλύπτες της Ουγγαρίας.

Η εγκατάστασή του στην Ουγγαρία, τον βοήθησε να ξεφύγει από την ατομιστική θεώρηση της τέχνης και να την αντιμετωπίσει σαν κοινωνικό φαινόμενο, σα φορέα αξιών που απευθύνεται στο πλατύ κοινό με λειτουργικό προορισμό. Εκεί, είχε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει μνημειακά έργα σε ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους, έργα που δημιούργησαν «σχολή» στην Ουγγαρία, δουλεμένα στο μέταλλο, χαρακτηριστικό υλικό της πενηντάχρονης προσφοράς του. Φιλοτέχνησε προτομές και αγάλματα προσωπικοτήτων διεθνούς κύρους, αλλά και απλών ανθρώπων, γυναικείες μορφές και γυμνά, ανάγλυφες και ολόγλυφες μνημειακές συνθέσεις. Χρησιμοποίησε το χαλκό, το μολύβι, την πέτρα, το μάρμαρο και την τερακότα. Ειδικά για τις συνθέσεις μεγάλων διαστάσεων χρησιμοποίησε σφυρήλατες και οξυγονοκολλημένες πλάκες χαλκού.

Πολύτιμη παρακαταθήκη στους νεότερους, είναι το Μνημείο του Μαουτχάουζεν «Προς τιμή των θυμάτων», το μνημείο της «Διεθνούς Ταξιαρχίας», το μνημείο της «Απελευθέρωσης», το «Ζευγάρι» που στόλιζε το προαύλιο της Πινακοθήκης, το ηρωικό «κεφάλι» που φιλοτέχνησε και δώρισε στη μνήμη των πεσόντων του Πολυτεχνείου, η «Προτομή του Λένιν» που δώρισε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και κοσμεί το αίθριο του κτιρίου της Κεντρικής Επιτροπής. Το μνημείο που συμβολίζει την Αμαλιάδα – «μάνα» του Νίκου Μπελογιάννη, το οποίο κοσμεί την πλατεία της πόλης.

Για την προσφορά του, του απονεμήθηκε το ανώτατο βραβείο της Ουγγαρίας «Κόσιουτ». Κύριο περιεχόμενο της δημιουργίας του ήταν ο θρίαμβος της ειρηνικής και της ελεύθερης ζωής, μια κραυγή κατά του φασισμού και της αντίδρασης. Η αντίληψή του για την πλαστική σύνθεση του χώρου, εκφράζει τις πιο σοβαρές αναζητήσεις στο χώρο των εικαστικών τεχνών και μαζί την προσπάθεια για την ιδανική μετάπλαση του αρχαϊκού σε σύγχρονο. Τα έργα του Μ. Μακρή διακρίνονται όμως και για τον ανθρωποκεντρισμό τους. Είναι θέματα που αντλήθηκαν από βιώματα άμεσα, συγκινησιακά, από τις ανθρώπινες σχέσεις.

Το 1975, ο καλλιτέχνης ξαναπήρε την ελληνική ιθαγένεια. Οπως χαρακτηριστικά σημείωναν: «Ο χρόνος και η απόσταση δεν αδυνάτισαν τις ρίζες του. Αφαίρεσαν, αντίθετα, τα περιγραφικά εξωτερικά στοιχεία και τόνωσαν τα κύρια και διαρκή, γενικεύοντας τους χαρακτήρες μιας βαθύτερης ελληνικότητας». Με ενθουσιασμό και συγκίνηση, στήθηκε η πρώτη του μεγάλη αναδρομική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη το 1978. «Από το 1975, που απόχτησα ξανά την ιθαγένειά μου» έλεγε ο Μ. Μακρής, «έρχομαι κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Ωστόσο τώρα νιώθω πως έρχομαι για πρώτη φορά, γιατί ήρθα με τα έργα μου μαζί. Πριν είχα το αίσθημα του τουρίστα. Τώρα ήρθα με την «ταυτότητά μου» και να δούμε ποια εντύπωση θα κάνει αυτή η ταυτότητα…». (Πηγή: rizospastis.gr, Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ)

Πηγές:
rizospastis.gr, 902.gr, de.wikipedia.org