Περί μαγκανιών και άλλων στα χωριά της Λευκάδας στις αρχές του περασμένου αιώνα

«… Αι «μαγκανίαι» (ιατροσόφια – μάγια κοινώς) είχον τότε μεγίστην επιρροήν, και οι διάφοροι μαγκανισταί, μάγοι και μάγισαι ήσαν περιζήτητοι. Ούτοι εξετέλουν το έργον των ανενοχλήτως. Και αναλόγως των προσώπων εκανόνιζον και το είδος της μαγκανίας. Εν χρήσει ήσαν παρ” αυτών τα επικρατέστερα, το κάρφωμα, όπερ μετέβαλλε τους άνδρας εις πλήρη γενεσιουργόν ανικανότητα. Το μαντζούνι, το οποίον έδιδον εις τους εξ ανικανότητος των γεννητικών οργάνων πάσχοντας. Το μανόγαλο όπερ έδιδον προς τας νεανίδας ή τους νέους δια να αγαπήσωσι παραφόρως εκάτερον αυτών. Η σκορταργιά ήν έδιδον προς βρώσιν, δια να αποθάνη ο απιστήσας σύζυγος ή η απιστούσα σύζυγος. Το καφεζούμι το οποίον έδιδον οι σύζυγοι ή αι σύζυγοι προς τους άνδρας των, δια να τας αγαπούν περισσότερον. Τα συστατικά του φαρμάκου τούτου ήσαν αρκετά συγχαμερά. Τα σβυσμένα κάρβουνα πείραμα δια του οποίου προέλεγον οι μαγκανισταί τα μέλλοντα να συμβώσι. Τοιαύται μάγισαι και μάγοι υπήρχον πλείστοι και το αφελές κοινόν έσπευδε προς αυτούς, οι οποίοι όταν δεν υπήρχον χρήματα ελάμβανον την αμοιβήν, εις είδος, ρούχα, σιτάρι, λάδι, κρασί, όρνιθας κλπ.

Ιατροί, εις τα χωρία της Νήσου, πλην των εμπειρικών, δεν υπήρχον. Εάν δε σπανιότατα εκαλείτο ιατρός εκ της πόλεως, δι” επίσκεψιν κινδυνεύοντος ασθενούς, τούτο απετέλει γενικόν θέμα, και οι χωρικοί έλεγον: «– Ήλθε καββαλικάδα στο χωριό.» Δηλαδή, κάποιος κινδυνεύει να αποθάνη. Τα μόνα φάρμακα εν χρήσει ήσαν παρά τοις αγρόταις η φλεβοτομή – αβδέλες και τσιρότο. Κινίνης σπανίως εγένετο χρήσις. Αι επίτοκοι γυναίκες, αμαιεύοντο σε κάθε χωριό, από εμπειρικάς μαίας εξησκημένας προς τούτο. Μαιευτήρ ιατρός, μόνον εις όχι συνήθεις δυστοκίας εκαλείτο.

Βραδύτερον εν τοις χωρίοις εγκατεστάθησαν ιατροί εντόπιοι, οι οποίοι εξήσκουν το επάγγελμα επισκεπτόμενοι ασθενείς και τα γειτονικά χωρία εις α δεν υπήρχον ιατροί μόνιμοι. Κατ” αρχάς εισήχθη το σύστημα της συνδρομής των χωρικών προς τον ιατρόν των (Κοντότα) όν εμισθοδότουν κατ” έτος. Κατόπιν όμως το σύστημα κατηργήθη και εφηρμόσθη η επίσκεψη (Βίζητα). Εις τον Δήμον των Σφακιωτών ήσαν οι ιατροί Γεράσιμος Κουνιάκης υιός του Λούκα Κουνιάκη γιγαντόσωμου ανδρός, χρηματίσοντος και Δημάρχου Σφακιωτών και μετέπειτα Πέτρος Φίλιππας ή Πανάγος. Εις τον Δήμο Καρυάς ο Ξενοφών Κουκουλιώτης υιός του άλλοτε Δημάρχου της κομοπόλεως Δημητρίου Κουκουλιώτη και μετέπειτα οι Φ. Δάστων, Ευστάθιος Καββαδίας ή Τουρίλας, Κονιδάρης κτλ. Εις τον Δήμον Απολλωνίων ο Καββαδιάς και μετέπειτα ο Φίλιππος Μαραγκός, Ευγήρου ο Σκληρός και Πεταλάς, Εξανθείας, ο Γεώργιος Ράπτης και Περδικάρης. Ταφίων ο Κονιδάρης και Κατωπόδης και Ελλομένου ο Γαζής…».

Πηγή:
Παναγιώτης Θ. Κουνιάκης: «Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς: Ήθη-Έθιμα-Εξέλιξις και Δράσις των πολιτικών αυτής ανδρών», 1928