Ένα έγγραφο που ενδέχεται να σχετίζεται με την εκτέλεση του δικηγόρου Κώστα Βαγενά το 1944
Ένα από τα μυστήρια της περιόδου της Εθνικής Αντίστασης και του εμφυλίου πολέμου στο νησί μας παραμένει ακόμα μέχρι σήμερα η δολοφονία του φερόμενου ως αρχηγού του ΕΔΕΣ στην Λευκάδα δικηγόρου Κώστα Βαγενά.
Στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση στην Λευκάδα» (Έκδοση ΠΕΑΕΑ Λευκάδας, 1991) ο Ζώης Κουτσαύτης αναφερόμενος στο περιστατικό ανάμεσα στα άλλα γράφει:
«… Είναι γεγονός ότι ο Κώστας Βαγενάς ανήκε στην ηγεσία του ΕΔΕΣ Λευκάδας. Στην εποχή της δικτατορίας Μεταξά ήταν αρχηγός της ΕΟΝ. Πολλοί προβάλουν σαν αιτία της εκτέλεσής του εκείνη την ιδιότητά του. Η άποψη αυτή είναι αστήριχτη. Είναι γνωστό ότι πολλοί που ανήκαν στην ΕΟΝ του Μεταξά στην αστυνομία και στο στρατό, προσχώρησαν στο ΕΑΜ και πλείστοι μόνιμοι αξιωματικοί ανώτεροι και κατώτεροι πλαισίωσαν τον ΕΛΑΣ… […]. Ο Κώστας Βαγενάς έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του ΕΔΕΣ και στην προβολή των αρχών του. Δικαίωμα του καθενός είναι να αγωνίζεται με οποιαδήποτε οργάνωση, αλλά όχι ενάντια στους πατριώτες που έκαναν εθνικό αγώνα […].
Ο Γερμανός ιστορικός Χανς Φλάισερ στη διάλεξή του στη Λευκάδα τον Αύγουστο του 1983 γράφει στη σελίδα 12: «… Ταυτόχρονα πληροφορούνται οι Γερμανοί ότι ο ηγέτης των «εθνικιστών» Κ. Βαγενάς φονεύτηκε στις 17/5 από τους κομμουνιστές… και ανησύχησαν για την εκτέλεσή του.»».
Συνεχίζει ο Κουτσαύτης: «Δεν πάρθηκε ποτέ τέτοια απόφαση (σ.σ. εκτέλεσης του Βαγενά) από συλλογικό όργανο και από ανώτερα στελέχη του κόμματος και του ΕΑΜ. Τότε υπεύθυνος του κόμματος στη Λευκάδα ήταν ο Χρήστος Αλεξόπουλος από την Ακαρνανία. Στρατιωτικός του ΕΛΑΣ στη Λευκάδα ήταν ο Σπ. Κατσικογιάννης από τη Βόνιτσα… Το πρόσωπο που αναφέρει ως εκτελεστή του Βαγενά η Σμύρνη Μαραγκού δεν επιβεβαιώνεται παρά τις προσπάθειες που έκαμα. Ανώτατο στέλεχος της περιοχής Σφακιωτών με βεβαίωσε ότι δεν αληθεύει αυτή η πληροφορία. Υπάρχει και άλλη πληροφορία ότι η εκτέλεση του Βαγενά ήταν θέμα προσωπικής αντεκδίκησης. Κι αυτή όμως η πληροφορία δεν επιβεβαιώνεται από τις έρευνές μου».
Σκαλίζοντας πριν λίγο καιρό τα ψηφιοποιημένα διασωθέντα αρχεία του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ που βρίσκονται στα ΑΣΚΙ1 (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας), το κομμάτι εκείνο με την αλληλογραφία του Συμβουλίου Στερεάς, στο οποίο ανήκε οργανωτικά την εποχή εκείνη η Λευκάδα, με το ΚΣ, πέσαμε πάνω σε ένα έγγραφο με τίτλο «Έπαινοι για την καλή και υποδειγματική δράση».
Πρόκειται για επαίνους που απονέμονται από τη Β΄ Συνδιάσκεψη του Συμβουλίου Στερεάς σε οργανώσεις και άτομα για τη δράση τους. Σημειωτέον ότι Β΄ Συνδιάσκεψη έγινε την 1 Αυγούστου του 1944 στο χωριό Μουζίλο της κεντρικής Ευρυτανίας. Στην Εγκύκλιο για τη συνδιάσκεψη δίνονται αναλυτικές οδηγίες προς τις οργανώσεις και τους αντιπροσώπους: «Η Συνδιάσκεψή μας θα αρχίσει τις εργασίες της την 1 Αυγούστου. Οι αντιπροσωπείες θα πρέπει να βρίσκονται στις 30 Ιούλη 1944, μέχρι της 5ης μ.μ. στην έδρα του Συμβουλίου Περιοχής…». Η εκτέλεση του Κ. Βαγενά έγινε στις 17 Μάη του 1944. Ενδέχεται, λοιπόν, το έγγραφο αυτό να σχετίζεται με την εκτέλεση του Βαγενά, αλλά αυτό είναι πεδίο έρευνας των κατ΄ επάγγελμα ιστορικών.
Το έγγραφο, στο οποίο διατηρείται η ορθογραφία -ο τονισμός με μαύρα γράμματα είναι δικά μας-, αναφέρει:
«Η 2η Συνδιάσκεψη εχτιμώντας τη καλή και υποδειγματική δράση των επονιτών και επονιτισσών έδοσε τους πιο κάτω επαίνους
1. Στα στελέχη του Ε.Σ. Θέρμου Μακρυνείας Ναυπακτίας σ. Νικόλα, Κώστα, Βαγγέλη και Θανάση και στα στελέχη του Σ.Ν. Φωκίδας σ. Αλέκο, Λουκά, Χρήστο, Λεβέντη που πήραν ηρωϊκά μέρος επικεφαλής των οργανώσεών τους στην επιχείρηση της Ναυπάκτου.
2. Στον σ. Φώντα Γραμματέα του Τ.Σ. Λευκάδας που σκότωσε τον αρχηγό της αντίδρασης μέσα στη πόλη της Λευκάδας.
3. Στο Τ.Σ. Μακρυνείας που έστειλε με υποδειγματική δουλειά 100 επονίτες στα έμπεδα της VIIIης Μεραρχίας.
4. Στις 15 επονίτισσες, αντάρτισσες που αποτελούν την υποδειγματική διμοιρία της VIIIης Μεραρχίας.
5. Στις οργανώσεις των πόλεων Λεβαδειάς και Θήβας που ηρωϊκά κρατούν στα αιμοβόρα χτυπήματα του καταχτητή και των προδοτών και δίνουν εκατόμβες θυμάτων στον αγώνα τους.
6. Στο Σ.Ν. Φωκίδας που με τη δράση του ματαίωσε την επισυράτευση 19 ηλικιών που είχε κηρύξει ο Ράλλης».
______________________________________________
1 Πρόκειται για το αρχειακό εκείνο υλικό που όταν άρχισε ο Εμφύλιος πόλεμος -αφού προηγουμένως τοποθετήθηκε σε τενεκέδες και στεγανοποιήθηκε πρόχειρα- θάφτηκε στον κήπο μιας βίλας στην Εκάλη που ανήκε στην οικογένεια Διαμαντόπουλου, με κοινή απόφαση των μελών του Κ.Σ. της ΕΠΟΝ Φώκου Βέττα, Αδάμ Μολυβδά, Σταύρου Κασιμάτη και Πέτρου Ανταίου. Μετά από μακροχρόνιο ενταφιασμό, ανασύρθηκε και παραδόθηκε για φύλαξη στον ψυχίατρο και συλλέκτη Αθανάσιο Χατζηδήμο. Το φθινόπωρο του 1974 ο Άγγελος Διαμαντόπουλος και ο Πέτρος Ανταίος το παρέλαβαν από τους κληρονόμους του Α. Χατζηδήμου και έκτοτε αποτέλεσε τμήμα των αρχείων που διατηρούσε το ΚΚΕ εσωτερικού. Τον Ιανουάριο του 1995 παραδόθηκε στα ΑΣΚΙ (Δημήτρης Δημητρόπουλος – Ευδοκία Ολυμπίτου, Αρχείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε., 2000).
Ποιος ήταν ο σ. Φώντας ???
Να προσδιορισθεί εδώ.
Στον ΕΔΕΣ απόβτο 1943 στις τοπικές χωρικότητες που δραστηριοποιούνταν κέντρο Αθήνας κάπως θεωρητικότερα καιωστον Βάλτο ευρύτερα Ναυπακτία Ήπειρο επιχειρησιακάείχαν αρχίσει σκληρές εσωτερικές ίντριγκες και ξεκαθαρίσματα.Και αυτόςείναι ο λόγος της παραμονής και του Ζέρβα στην επιχειρησιακή περιοχή μακρυά απ το Αθηναικό Κέντρο. Διότιβαπ την στιγμή που ο Ζέρβας το μπάταρε και από αντιμοναρχικό καταστατικό του ΕΔΕΣ έγινε ο διαπρύσιος κήρυκας της επιστροφής του Βασιλιά , και δεδομένου ότι το αντιμοναρχικό ΕΑΜ Κυριαρχούσε στην Ηπειρωτική Ελλάδα, το ότι ο Ζέρβας έμεινε μακρυά απ το κέντρο της Αθήνας ( που άρχισε να οργανώνεται απ το 1943 το αντιΕΑΜΙΚΟ Μοναρχικό μπλόκ) δείχνει ότι ο Ζέρβας φοβόνταν το Αθηναικό Μοναρχικό κέντρο γιατί ήξερε ότι η κόντρα για τα μεταπολεμικά μοναρχικά πρωτεία θα ήταν απόβτο 1943 σκληρή μέσα στις Μοναρχικές ομάδες και λαπά αντιστασιακές προσπάθειες δήθεν που δομούνταν στο κέντρο. Ο Ζέρβας είχε διατελέσειωτην δεκαετία τουω1920 ( το 1926 φρούραρχος Αθηνών και σφοδρός διώκτης του Νίκου Ζαχαριάδη που ώς νεαρός κομουνιστής είχε γλυτώσει τυς σφαίρες του κυνηγού του Ζέρβα στα συλλαλητήρια των Αθηνών στο τότε υπουργείο οικονομικών σήμερα είναιβτο πεζοδρόμιο της πλατείας Κλαυθμώνος δτην Σταδίου.
Στον ΕΔΕΣ η εσωτερική κόντρα για τημ μεταπολεμική.μοναρχική προσκόληση ήταν σκληρή από το 1943.Μέχρι που σκοτωθήκανε στο κέντρο της Αθήνας. Ο Ζέρβας ήξερε ή καταλάβαινε ότι ο ΕΔΕΣ της Αθήνας ( δικηγόροι κλπ) θα μπορούσε να έχει σύμμαχο τους Γερμανούς ποιό εύκολα.μια και η Γερμανική διοίκηση στην Αθήνα είχεβαπό το 1943 βοηθήσει την προσπάθεια του Ιωάννη Ράλλη και του Ιωάννη Βουλπιώτη( γαμπρός του Φρίντριχ Ζήμενς απ την κόρη του) για την δημιουργία των αντιεαμικών μοναρχικών ταγμάτων ασφαλείας( Γερμανοτσολιάδες).Τον ΕΔΕΣ του Αθηναικού κέντρου δεν μπορούσε να τον υπερβεί ο Ζέρβας.Και οι και οι άνθρωποι του ΕΔΕΣ ΑΘΗΝΏΝ δενβείχαν διάθεση να αφήσουν χώρο προσωπικλο πρωτοκαθεδρίας του Ζέρβα στην διεκικηση της μοναρχικής προσπάθειας που την έβλεπαν για τα μεταπολεμικά μοναρχικά ωφελήματα. Ο ΕΔΕΣ της Αθήνας εύκολα μπορούσε να συνδεθεί με τους Γερμανούς. Ο Ζέρβας απ την άλλη ήταν η αναφορά των Εγγλέζων και ο τροφοδοτούμενος από τους Εγγλέζους με τις χρυσές λίρες.Η εσωτερική κόντρα στον ΕΔΕΣ για την μεταπολεμική προσκόληση στην Μόνάρχίκή κυριαρχία ήταν σκληρή.Μέχρι δολοφονίες μεταξύτων.
Εδω είναι ο λόγος ποτ η στάση του Ζέρβα και του ΕΔΕΣ στην μάχη της Αμφιλοχίας το 1944 μεταξύ ΕΑΜ και Γερμανών , ήταν καιροσκοπική ουδέτερη έως υπερωτων Γερμανών ώς αντιστασιακή ομάδα που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή της Μάχης.Ήλπιζε στην δυνατότητα και αυτός προσέγγισης με τους Γερνανούς στην προσπάθεια να αντιμετωπίσει τον Αθηναικό ΕΔΕΣ.
Κάθε δολοφονία εγγράματου κυρίως στελέχους του ΕΔΕΣ είναι πολύ μπερδεμένη.Και το ξεκαθάρισμα λιγαριασμών μεταξυ στελεχλων του ΕΔΕΣ είναι και αυτό μπερδεμέ θέμα.