«Ημερολόγιο κορωνοϊού, 2 Αυγούστου 2020, αναζητώντας τον χαμένο χρόνο προετοιμασίας και το ανησυχητικό μέλλον…»

Του Γιώργου Παππά

Ημερολόγιο κορωνοϊού, 2 Αυγούστου 2020, αναζητώντας τον χαμένο χρόνο προετοιμασίας και το ανησυχητικό μέλλον, κι άλλα ελπιδοφόρα νέα από τα εμβόλια και ίσως το εμβόλιο που ψάχναμε, παρατηρήσεις για το πώς κινήθηκε ο ιός στην Ελλάδα τον Ιούλιο, και κάτι λίγα περί γάμων:

1. Ναι, έμοιαζε, πως τελειώσαμε με την πανδημία, είχε τραβήξει και τόσους μήνες και είχε κουράσει – όλο και περισσότερο όμως υποπτεύομαι πως σε λίγο, θα σκεφτόμαστε τους πρώτους μήνες του καλοκαιριού, και θα συνειδητοποιούμε πως ήταν απλά το τέλος της αρχής της πανδημίας, ούτε καν το πρώτο ημίχρονο – για να παραφράσω την Ellie Murray. Και όλο και περισσότερο με στενοχωρεί το ότι ακόμη κυνηγάμε τον ιό, παγκοσμίως, και ότι η ετοιμότητά μας να αντιμετωπίσουμε τον ιό χωρίς lockdown είναι υπερεκτιμημένη. Έχουμε χρόνο; Κάθε ώρα και λιγότερο. Αλλά έχουμε, λίγο.

2. Πώς μπορούμε να ετοιμαστούμε καλύτερα – 1: πλήρη ανάπτυξη διαγνωστικής ικανότητας. Σήμερα, και πάλι ανακοινώθηκαν αποτελέσματα από λιγότερα των 8000 τεστ. Παγκοσμίως, ειδικά στις ΗΠΑ, το πρόβλημα είναι πως γίνονται τεστ και έρχεται αποτέλεσμα μετά από μια εβδομάδα. Εδώ ακόμη ψάχνουμε μια επίσημη ενημέρωση για το τι έδειξαν εκείνα τα δείγματα από την Κακαβιά που πάρθηκαν κάποτε (από αύριο όμως θα έχει επίσημη ομάδα του ΕΟΔΥ εκεί για λήψη τεστ, μόνιμη. Το ότι χρειάστηκε τρεις μήνες για να γίνει…). Πώς θα την αναπτύξεις την διαγνωσιτκή ικανότητα; Είτε εγκαθιστάς δεκάδες περισσότερα εργαστήρια μοριακής διάγνωσης (που έπρεπε να το είχες κάνει τον Μάιο): πώς ήταν παλιά «κάθε πόλη και ΑΕΙ, κάθε χωριό και ΤΕΙ», έτσι τώρα κάθε πόλη και PCR. Ή, κινητοποιείς τα ιδιωτικά εργαστήρια, αλλά με αυστηρό έλεγχο στο αξιόπιστο του τεστ που θα χρησιμοποιηθεί, έλεγχο του αν γίνεται και πώς, μέθοδος ομαδικών δοκιμών, εξασφάλιση ταχείας απάντησης, εντός 24ώρου. Εξυπακούεται ότι είναι προτιμότερη η πρώτη επιλογή, αν όμως τρέχουμε και δεν φτάνουμε πρέπει να έχουμε έτοιμη και την δεύτερη.

3. Πώς μπορούμε να ετοιμαστούμε καλύτερα – 2: Να εξασφαλίσουμε ελαττωμένη νοσηρότητα από τα άλλα μεταδοτικά νοσήματα για το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Ήδη η ΕΕ πρότεινε επιθετική καμπάνια για τον εμβολιασμό για την γρίπη, και δεν αργεί η ώρα, σε δυο μήνες θα πρέπει να εμβολιάσουμε. Και φέτος, λογικά θα είναι μεγαλύτερη η ζήτηση (ήδη πέρυσι υπήρξε μεγαλύτερη εμβολιαστική κάλυψη για την γρίπη), οπότε είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθούν ελλείψεις. Που είχαν δημιουργηθεί και πέρυσι. Οπότε οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι να διαθέσουμε εμβόλια σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, πέραν των ευπαθών ομάδων. Και καλό θα ήταν το κράτος να διαθέσει δωρεάν το εμβόλιο σε όποιον θέλει να το κάνει, είναι παράδοξο κάθε χρόνο να το προτείνει σε όλους αλλά να το αποζημιώνει για ορισμένους. Ταυτόχρονα θα πρέπει να επεκταθεί ο εμβολιασμός για τον πνευμονιόκοκκο, εδώ αν δηλώσεις καπνιστής σου το χορηγεί δωρεάν το κράτος, υπάρχουν κανόνες για το πώς πρέπει να γίνεται. Υπάρχουν δύο εμβόλια, αν έχετε κάνει το ένα, μιλήστε με τον γιατρό σας μήπως ήρθε η ώρα να κάνετε, συμπληρωματικά, και το δεύτερο. Αθώα εμβόλια είναι, σας το υπογράφουν η γυναίκα μου, η μάνα μου, και όλα τα βρέφη στα οποία είναι το πρώτο εμβόλιο που γίνεται. (Disclaimer εδώ: υπάρχουν τρία εμβόλια, ίδια είναι, για την γρίπη, δεν είχα ποτέ οικονομική σχέση με καμία από τις εταιρείες που τα παράγουν, το αυτό και για τα εμβόλια του πνευμονιόκοκκου, το αυτό και για τις εταιρείες που συμμετέχουν στην μάχη του εμβολίου για το νέο κορωνοϊό).

4. Τι άλλαξε στην πορεία της επιδημίας στην Ελλάδα τον Ιούλιο; Ας ανασυνθέσουμε, μέσα από τους κρυπτικούς, και ενίοτε ανισόρροπους, αριθμούς του ΕΟΔΥ την κινητικότητα του ιού σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες: Υπήρξε μια σημαντική μετακίνηση των θετικών κρουσμάτων σε νεώτερες ηλικίες: Τις 30 Απριλίου, όταν και έληγε, τρόπον τινά, η πρώτη φάση της Ελληνικής πανδημίας, οι άνω των 65 ετών αποτελούσαν το 21,6% των κρουσμάτων. Το δίμηνο Μαΐου-Ιουνίου αποτελούσαν το 18,2% των 798 κρουσμάτων του διαστήματος αυτού, και τον Ιούλιο μόλις το 13,9% των 1016 κρουσμάτων. Κοινώς προσέχουν οι ηλικιωμένοι περισσότερο. Ή προσέχουν οι νεώτεροι λιγότερο. Ή ελέγχουμε τους νεώτερους περισσότερο ενώ πριν δεν έπαιρναν σειρά. Όπως και να έχει, το 44% των κρουσμάτων τον Ιούλιο ήταν σε ηλικίες κάτω των 40 ετών, κυρίως σε νέους ενήλικες. Οι οποίοι δεν είναι άτρωτοι – νοσηλεύεται σε ΜΕΘ άτομο αυτής της ηλικιακής ομάδας. Ειδικά οι άρρενες 18-39 ετών αποτέλεσαν σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό των κρουσμάτων τον Ιούλιο, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Τα παιδιά όμως φαίνεται να νόσησαν λιγότερο τον Ιούλιο, μετά το εντυπωσιακό 17,8% του Μαΐου, και το οποίο έμεινε ανεξήγητο (πολύ νωρίς για να αποδοθεί στα σχολεία άραγε; κάπως δεν πρέπει να ερμηνευθεί από τους γνωρίζοντες περισσότερα; ανταποκρινόταν σε κάποια συρροή κρουσμάτων σε δομή η αύξηση; ), πλέον είμαστε στο 7,6%. Η αναλογία φύλων λίγο αλλάζει. Υπάρχει, στα στοιχεία αυτά, το ζήτημα των κρουσμάτων σε τουρίστες που ενδέχεται να αλλοιώνουν την εικόνα στατιστικά, όμως είπαμε, ψάχνεις να βγάλεις άκρη με τα στοιχεία που έχεις και την φαντασία σου.

5. Θα έχουμε τουλάχιστον εμβόλιο σύντομα; Κι άλλοι υποψήφιοι προέκυψαν, κι ανάμεσά τους ξεχωρίζει, έως γίνεται το πλέον υποσχόμενο, το εμβόλιο της Janssen και της θυγατρικής της, Johnson & Johnson. Στο χρονοδιάγραμμα υπολείπεται, όμως τα στοιχεία από τις δοκιμές σε μακάκους είναι εντυπωσιακότατα: θυμάστε ίσως τον προβληματισμό μου σχετικά με το αντίστοιχο της Οξφόρδης, οι εμβολιασθέντες μακάκοι όταν συναντούσαν τον ιό δε νοσούσαν μεν, αλλά γινόταν ενδεχομένως μεταδοτικοί φορείς του. Παρόμοια ζητήματα, σε πολύ μικρότερο βαθμό όμως, έβγαλε και το εμβόλιο της Moderna στο μεταξύ. Το εμβόλιο της Janssen είναι παρόμοιας λογικής με της Οξφόρδης, χρησιμοποιεί αθώο αδενοϊό για να μεταφέρει πρωτεΐνη του SARS-CoV-2 προς αναγνώριση, έχει περισσότερο αδενοϊό (ενδέχεται σε ανθρώπους να σημάνει αυτό εντονότερες συνήθεις παρενέργειες;), αλλά με ΜΙΑ δόση (διπλασιασμός κάλυψης σε σχέση με τους ανταγωνιστές αυτόματα) προκάλεσε πολύ γρήγορα, μέσα σε 2 εβδομάδες, έντονη απάντηση αντισωμάτων. Και ήταν τόσο έντονη η απάντηση των αντισωμάτων που όταν οι μακάκοι συνάντησαν τον ιό, όχι μόνο δε νόσησαν, αλλά στην μεγάλη τους πλειοψηφία δεν μετέφεραν ούτε παροδικά τον ιό, δε υπήρξε καν αντίδραση του οργανισμού, δεν χρειάστηκε να κινηθεί καμία κυτταρική ανοσία.

6. Μα καλά, θα ρωτήσεις, μας μιλάς για εμβόλιο που ούτε σε ανθρώπους δεν έχει δοκιμαστεί ακόμη; Απάντηση: είναι ακριβώς η ίδια πλατφόρμα που χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτεί το 2ο αδειοδοτημένο εμβόλιο για τον Ebola, δεν είναι κάτι νέο, η πρωτεΐνη – δόλωμα αλλάζει, και οι άνθρωποι δοκίμασαν επτά διαφορετικές παραλλαγές της μέχρι να βρουν την πλέον κατάλληλη. Δεν είναι κάτι μυστηριώδες. Και με την επαγωγή τέτοιας ανοσίας, έστω και ενός τύπου, μα υπερπροστατευτικής, τάχιστα, με μία δόση, ενδέχεται να είναι το εμβόλιο που ψάχνουμε. Στην έντονη κινητικότητα του χώρου ήρθε και το εμβόλιο της Inovio (που έχει το πλεονέκτημα ότι με την ίδια πλατφόρμα έχει το Νο 1 υποψήφιο για αδειοδότηση εμβόλιο για τον ξάδερφο ιό MERS): χορηγείται ενδοδερμικά, πήγε σε δοκιμές σε μακάκους 4 μήνες μετά τον εμβολιασμό τους, δεν ήταν και συγκλονιστικά τα αποτελέσματα, μένει πίσω στην μάχη, μας έδειξε όμως ότι δεν έχει καμία σημασία η διαβόητη μεταδοτικότερη μετάλλαξη του ιου που επικράτησε, το ίδιο αποτελεσματικά αντιδρά ο οργανισμός.

7. Εν τω μεταξύ τρέχουν συνεχώς νέες προτάσεις και πολύ πρόδρομα αποτελέσματα διαφόρων προσεγγίσεων, με διαφορές ως προς τον αθώο ιο-όχημα, ή την ίδια την φιλοσοφία του εμβολίου: έχουμε πρώτα αποτελέσματα από τον πολυμήχανο Patrick Soon-Shiong (πολύ πρώιμα και τεχνικά), προτάσεις να φτιάξουμε εμβόλιο αντίστοιχο του αντιγριπικού ώστε να χρησιμοποιήσουμε τις υποδομές παραγωγής του εμβολίου της γρίπης για να κερδίσουμε χρόνο (και το εμβόλιο της γρίπης πού θα το φτιάξουμε;), συμφωνίες χρηματοδότησης επιτυγχάνονται για εμβόλια που ακόμη αγνοούμε τα στοιχεία τους (όπως της Sanofi), και μέσα σε όλα αυτά εμφανίζεται ο Preston Estep και λέει «θα σας στείλω στο σπίτι τα υλικά, να το φτιάξετε το εμβόλιο μόνοι σας, και να το κάνετε ως ρινικό spray, αλλά δεν ξέρω αν πιάνει ούτε σας εγγυώμαι ότι δεν θα πάθετε κάτι». Και πετυχαίνει αυτό που ήθελε, δημοσιότητα γι΄ αυτόν και τον μέντορά του, τον George Church, τον γνωστό γενετιστή του Χάρβαρντ που τελευταία ήθελε να αναβιώσει τα μαμούθ, γιατί έτσι. Ο μαθητής του ο Estep κατά τα άλλα πουλάει δίαιτες, και τώρα DΙΥ εμβόλια. Και τον παίρνουν στα σοβαρά. Θα πουλήσει όμως κι άλλα βιβλία.

8. Στην αρχή της πανδημίας μου είχε ζητηθεί να γράψω ένα κείμενο περί της επιρροής της πανδημίας στην τέλεση γάμων. Το έγραψα, δημοσιεύτηκε στην σχετική του χώρου ιστοσελίδα, εξαφανίστηκε μετά από 2-3 ημέρες, δεν έψαξα περαιτέρω την αγένεια της πράξης. Ας κατανοήσουμε πως δεν είναι όλα γκρίνια από το θεωρείο του Μάπετ Σόου. Ενίοτε είναι δυσάρεστη πραγματικότητα στην οποία οφείλουμε να προσαρμοζόμαστε. Στην εικόνα τα παρεπόμενα του διασημότερου ίσως γάμου της οθόνης. Είχα και μια ωραία φώτο από το 4 Weddings and a Funeral, αλλά παρά ήταν άσχημος ο συμβολισμός.

(Από το προσωπικό λογαριασμό του Παναγιώτη Κονιδάρη στο fb – Η ανάρτηση είναι του Γιώργου Παππά, γιατρού στο επάγγελμα, διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).