BISMARCK: «Το αγαπημένο ποδήλατο της εργατιάς στην μεταπολεμική Ελλάδα»
Το φωτογραφήσαμε πρόσφατα κατά την διάρκεια της παράστασης «Η ενάτη εντολή», που παρουσίασε η θεατρική ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Νικιάνας «οι Σκάροι». Αποτελούσε μέρος του σκηνικού διάκοσμου.
Το BISMARCK είναι το πιο γνωστό ποδήλατο σε αυτήν την κατηγορία, το αγαπημένο ποδήλατο της εργατιάς στην μεταπολεμική Ελλάδα. Απλή, στιβαρή, γερμανική κατασκευή, με καλή ποιότητα κύλισης.
Υπάρχουν τρία σήματα: αυτό με της δάφνες και διαγώνια το λογότυπο (μέχρι το 1943-45), αυτό με τον «παππού» και τέλος (μετά το 1975), αυτοκόλλητο σήμα. Η μούφα του τιμονιού είναι σκέτη χωρίς ανάγλυφα, οι δύο οριζόντιοι σωλήνες έχουν πολύ μικρό κενό – οι παλιοί ποδηλατάδες τα ξεχώριζαν βάζοντας το δάκτυλό τους ανάμεσα: ο δείκτης δεν περνάει!
Στην τελευταία δεκαετία του 19ου αι. μια βιομηχανία ποδηλάτων αναπτύχθηκε στη Γερμανία. Μέχρι τότε η Μεγάλη Βρετανία ήταν ο κύριος προμηθευτής ποδηλάτων στην αγορά της Γερμανίας. Το 1896, δύο έμποροι ο Gottlieb Frowein και ο Carl Richard Holbeck, αποφάσισαν να ιδρύσουν ένα εργοστάσιο ποδηλάτων στο Bergerhof της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1896, η εταιρεία καταχωρήθηκε ως «Fahrradwerke Bismarck GmbH» στο εμπορικό μητρώο του δήμου Lennep. Ο καγκελάριος της γερμανικής αυτοκρατορίας («παλιό Ράιχ»), πρίγκιπας Ότο φον Μπίσμαρκ, έδωσε την προσωπική του συγκατάθεση για το όνομα. Η κατασκευή των εγκαταστάσεων του εργοστασίου στο Bergerhof κοντά στο Radevormwald ξεκίνησε αμέσως. Η παραγωγή ξεκίνησε στις αρχές του 1897 και το πρώτο ποδήλατο Bismarck παραδόθηκε τον Απρίλιο, ενώ στα μέσα του ίδιου χρόνου είχε κατασκευαστεί το 1.000ο ποδήλατο. Παρόλα τα σκαμπανεβάσματα τα επόμενα χρόνια τον Φεβρουάριο του 1911 παραδόθηκε το 100.000ο ποδήλατο.
Από την αρχή δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην εξωτερική αγορά. Οι αγορές της Δανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας σύντομα κερδήθηκαν. Αποδείχθηκε, ωστόσο, ότι το όνομα του καγκελαρίου του παλιού Ράιχ, του οποίου η προσωπικότητα ήταν γνωστή σε όλο τον κόσμο, έφερε μαζί του και ορισμένες δυσκολίες στην επιχειρηματική ζωή, επειδή ο Ότο φον Μπίσμαρκ δεν ήταν παντού δημοφιλής ως πολιτική προσωπικότητα. Η εταιρεία για να ανταποκριθεί στα συναισθήματα των ξένων αγορών, επέλεξε για τα ποδήλατα που προορίζονταν για το εξωτερικό εμπόριο την επωνυμία SKANDIA, η οποία έφερε ως σύμβολο τον σκανδιναβικό ήλιο.
Το 1918 η επωνυμία της εταιρείας άλλαξε σε «Fahrradwerke Bismarck, Schütte & Co., Bergerhof Rhld.». Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η παραγωγή ξεκίνησε πάλι σιγά σιγά. Συχνά όμως έλειπε το απαραίτητο υλικό. Παρόλα αυτά, το 1.000.000ο ποδήλατο κατασκευάστηκε το 1948. Η έκρηξη των ποδηλάτων που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 δεν κράτησε πολύ, και έτσι τα η εταιρεία Bismarck αναγκάστηκαν να κηρύξει πτώχευση το φθινόπωρο του 1957. Το εργοστάσιο πουλήθηκε και η εταιρεία Falter στο Μπίλεφελντ εξασφάλισε τα δικαιώματα του εμπορικού σήματος, συνεχίζοντας να κατασκευάζει ποδήλατα με αυτό το όνομα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990.
(Οι παραπάνω πληροφορίες αντλήθηκαν από το www.filoi-podilatou.gr και www.bismarck-zweiraeder.de)
Το ποδήλατα βίσμαρκ , δεν είναι αμελητέα ποσότητα για την κεντροευρωπαική βιοτεχνία- βιομηχανία ποδηλάτων στην ιστορία.
Χρωστάει την υπαρξή και τον προσδιορισμό του τεχνικά ώς μέταλλο στην προσπάθεια της Γερμανίας τον 19ο αιώνα ( στην ύστερη βιομηχανική επανάσταση ή εποχή ) να παραγάγει μέταλα ισάξιας ποιότητας ή και ανώτερης σε πλείστες περιπτώσεις, των μετάλλων της Αγγλικής βιομηχανίας η οποία ακούμπαγε στην βιομηχανική εανάσταση 80-90 περίπου χρόνια πρίν.
Το σχέδιο – με τις ισόποσες δύο ρόδες – ήταν Αγγλική επινόηση μετά από διάφορες άλλες εκδοχές και μορφοποιήθηκε κοντά στα 1870. Το Αγγλικό μέταλο – χαλύβδινο – με περισσότερο χρόνο βιομηχανικής επεξεργασίας και εφαρμογών μπόρεσε και έδωσε την ίδια εποχή ποδήλατα με λεπτότερους σκελετούς για την αποφυγή των στρεβλώσεων , και για τούτο η Γερμανική βιομηχανία λιγότερο εξελιγμένη τότε στις αντοχές με βάση τις διατομές των μετάλλων, επεδίωξε την ακαμψία του σκελετού ( και την αποφυγή στρεβλώσεων κατά τα φορτία της κίνησης ) με κάπως μεγαλύτερης διατομής ( χοντρύτερα ) μέταλα σκελετού. Ασφαλώς η τεχνική του κούφιου χαλύβδινου σωλήνα – πολλές φορές έφερε και εσωτερικές ραβδώσεις ενισχυτικά ώς νεύρα- ήταν γνωστή από το τέλος του 18ου αιώνα αρχή του 19ου, λόγω της πολεμικής εφαρμογής και ιδιαίτερα στα ναπολεόντια κανόνια.
Η περισσότερο εμπειρική Γερμανική βιοτεχνική πρακτική, δεν επεδίωξε πολλές εκδοχές του ποδηγάτου Βίσμαρκ- έναντι του Εγγλέζικου ανταγωνιστή Ralley , και για τούτο δεν υπήρξε παραγωγή του Βίσμαρκ σε μονοσώληνα ποδήλατα, αντίθετα με τα Ralley . Και αν υπήρξε θα ήταν περιορισμένη σχετικά με την μεγάη παραγωγή του μονοσώληνου Ralley που προτιμήθηκε στις Αγγλοσαξωνικά και πέραν του Ατλαντικού, ώς ελαφρύτερο και που έδειχνε τα στοιχεία ενός τεχνικού και βιομηχανικού εξελικτισμού και εκλεκτισμού, προτιμητέο και στις ανώτερες έτσι εισοδηματικά τάξεις.
Το ποδήλατο Βίσμαρκ υπήρξε ένα στέρεο, ευκολοσυντήρητο , χαλύβδινο σε σκελετό ποδήλατο, κατάλληλο για μεταφορές και μετακινήσεις ανθρώπων και με την σκάρα γεωργικών ή εμπορικών προ’ι’όντων όσο επαρκούσε, ανθεκτικό σε κάθε χρήση και φθηνότερο από τα αντίστοιχα Εγγλέζικα ποδήλατα της εποχής, τα οποία δεν ήταν κατ ανάγκη σε ικανότερο βαθμό Value for money .