ΚΑΣΤΡΟ Ώρα Μηδέν: Η εγκληματική απουσία των θεσμών

Του
Δρ. Γεωργίου Μεσσήνη

«Ήρθαν ντυμένοι «φίλοι» αμέτρητες φορές οι εχθροί μου το παμπάλαιο χώμα πατώντας.
Και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους» (Οδυσσέας Ελύτης)

Αγαπητοί συμπατριώτες.

Επανέρχομαι στο ζήτημα του Κάστρου και της επικείμενης παραχώρησής του μαζί με το ΤΑΟΛ και επιπρόσθετο χώρο σε ιδιώτη επενδυτή. Ζητώ την κατανόησή σας για το μακροσκελές άρθρο και σας ευχαριστώ εκ των προτέρων για την υπομονή σας. Πάντα σαν οικονομολόγος με διεθνή επιστημονικά δημοσιεύματα στο γνωστικό αντικείμενο των θεσμών και της ανάπτυξης, ευελπιστώ να συμβάλλω στη συζήτηση πάνω σε τρία θέματα:

(Α) μια πιο καθαρή εικόνα του τι πάει να γίνει σχεδόν εν αγνοία των κατοίκων της Λευκάδας,

(Β) μια προκαταρτική οικονομική αξιολόγηση ως προς τις επιπτώσεις στην αγορά, τη ζωή και το περιβάλλον του νησιού, και

(Γ) τι μπορεί να σταματήσει αυτή την παραχώρηση που πάει να προσβάλλει την ιστορία της Λευκάδας. Ποιες είναι οι ευθύνες των θεσμών;

Η περιοχή του Κάστρου είναι η μόνη προσβάσιμη παραλία στην πόλη για όλους. Το διαμάντι του νησιού που πάνε να το καταχωρήσουν σε έναν ιδιώτη επιχειρηματία. Έχω την αίσθηση ότι μια απέραντη απαισιοδοξία συνεπαίρνει την κοινωνία της Λευκάδας. Μετά από δεκαετίες κατάφορης παραμέλησης της περιοχής του Κάστρου, φτάσαμε εδώ με τον μέσο πολίτη να είναι παγιδευμένος στην απόγνωση και στο απλοϊκό αίσθημα του «δεν πάει άλλο αυτή η βρωμιά μπροστά στην είσοδο του νησιού… να το δώσουν σε κάποιον ιδιώτη». Μια άλλη μερίδα πολιτών φοβάται τα χειρότερα για την παραλία του Κάστρου αλλά νοιώθει αδύναμη να επηρεάσει τις αποφάσεις. Πολλοί από αυτούς δεν μένουν μόνιμα στην Λευκάδα αλλά έχουν εγκωμιάσει διεθνώς τις ομορφιές του νησιού. Μια μεγάλη μερίδα είναι προσηλωμένη στην ζωή που έχει γίνει δυσκολότερη και δεν τους νοιάζει για την χρήση της αμμουδιάς. Το μόνο που τους καίει είναι να τελειώνουν πια με την ασχήμια και το επικίνδυνο των κτήριο στο Κάστρο. Δεν έχουν ιδέα το τι διακινδυνεύεται με την παρούσα παραχώρηση που σχεδιάζει το Δημόσιο Λιμενικό Ταμείο (ΔΛΤ).

(Α) Η Αλήθεια

Από δεκάδες συζητήσεις με ποικίλες ακροατήριο, έχω την αίσθηση ότι η πλειοψηφία του κόσμου έχει μια απέραντη απάθεια κι έχει αγανακτήσει. Εκτιμώ τις εξής ομάδες και ποσοστά: (α) περίπου ένα 45% θέλει να δοθεί η περιοχή σε ιδιώτη «όπως και παλιά» με ελεύθερη πρόσβαση στη παραλία, (β) περίπου ένα 40% επιθυμεί να βρεθεί τρόπος να γκρεμιστούν όλα τα κτήρια με ελεύθερη πρόσβαση στη παραλία, και (γ) γύρω στα 15% (εκτός κι αν κρύβονται) δεν το πειράζει να προχωρήσει το ΔΛΤ στην σημερινή παραχώρηση κι «ότι είναι ας γίνει αρκεί να φύγει αυτή η λέρα». Πιστεύω ότι είμαι κοντά στην αλήθεια στις προγνώσεις μου κι ίσως και αυτό είναι ο λόγος που το ΔΛΤ και η πλειοψηφία στο ΔΣ του Δήμου θέλουν να αποφύγουν την λαϊκή ετυμηγορία (δηλ. το γκάλοπ ή το δημοψήφισμα που έχω προτείνει).

Πολλαπλές συζητήσεις με μαγαζάτορες και πολίτες επιβεβαιώνουν την αρχική μου διαπίστωση ότι μια μεγάλη μερίδα του κόσμου (περίπου 70%) νομίζει ότι το Τουριστικό Περίπτερο απλώς θα ενοικιαστεί και θα ευπρεπιστεί. Αυτή η εντύπωση είναι μακριά απ’ την πραγματικότητα, αφελής κι επικίνδυνη. Στην πραγματικότητα μιλάμε για μια τεράστια έκταση.

Η περιοχή με το περίπτερο και τις καμπίνες, έχει έκταση 8.5 στρέμματα περίπου ενώ η περιοχή του ΤΑΟΛ η οποία πρόκειται να παραχωρηθεί στον ίδιο ιδιώτη επενδυτή είναι περίπου 12 στρέμματα. Στην πρόσφατη επικαιροποίηση-συμπλήρωση, προστίθενται οι «όροι» (α) ο ιδιώτης επενδυτής να αφήσει «ελεύθερη πρόσβαση προς την παραλία με την μορφή διόδου πλάτους 3_ν μ.», και  (β) «Το ∆.Λ.Τ.Λ. εκφράζει την επιθυµία του να περιοριστεί κατά το δυνατόν η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του παραχωρησιούχου στον κοινόχρηστο χώρο της παραλίας».

Το ουσιώδες είναι ότι παραχωρείται μια ολόκληρη αμμουδιά μέσα σε πολλαπλώς προστατευόμενη περιοχή. Αναιρείται η διάπλαση του περιβάλλοντος χώρου σε μια επιχείρηση μαζικής εστίασης και αίρεται επί της ουσίας η κοινοχρησία της Ζώνης Α που είναι προστατευόμενη περιοχή και κατοχυρώνεται από το ΥΠΠΟ. Ο νόμος απαγορεύει να παραχωρηθεί επέμβαση στο περιβάλλον.

Συνεπώς, καταργείται το κοινόχρηστο του χώρου. Ο «ελεύθερος» χώρος αμμουδιάς θα περιορίζεται μόνο σε μια απόσταση 5μ. μπροστά στην ακτή και το κύμα στην καλύτερη περίπτωση, και σχεδόν 3 μέτρα όταν η στάθμη του νερού θα έχει ανέβει. Φανταστείτε εκατοντάδες πολίτες με τις οικογένειές τους να στριμώχνονται σε ένα χώρο τριών (3) μέτρων, μπροστά στην θάλασσα και με κύμα… Ένα παιδί δεν θα μπορεί να παίξει με την μπάλα του, το παιγνίδι με ρακέτες θα είναι μνήμη του παρελθόντος. Θα μπορούν τα παιδιά, οι φίλοι, οι οικογένειες να απλώσουν τις πετσέτες τους; Πιθανόν ν’ αποκλειστούν οι κάτοικοι και από την αμμόγλωσσα λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης, έλλειψης υποδομών, κ.λπ..

(Β) Οικονομική Εκτίμηση

Από καθαρά οικονομική άποψη, έχω να κάνω τις παρακάτω παρατηρήσεις. Είναι ξεκάθαρο ότι εδώ πρόκειται για μια τεράστια επιχείρηση με αποκλειστική πρόσβαση στην επιχειρηματική ζωή, στην είσοδο του νησιού. Μοναδική και προνομιούχα. Μονοπωλιακή η φύση της επιχείρησης, γιατί εδώ δεν υπάρχει προηγούμενο και ισοδυναμία στον ανταγωνισμό, (level-playing field), λόγω του μεγέθους και της θέσης της επιχείρησης.

Η επιχείρηση αλλάζει δραματικά τα δεδομένα με τρεις πιθανές εξελίξεις:

(α) Μείωση της Ανταγωνιστικότητας.

(β) Αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης του εργοδότη (Monopsony).

(γ) Σοβαρές επιπτώσεις στις υποδομές και την υγεία.

Η πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού, σίγουρα θα βιώσει αύξηση επισκεπτών και τουρισμού, που μέχρι τώρα εξυπηρετούνται από άλλες εστίες σε άλλες περιοχές. Η είσοδος, κυκλοφορία και συμφόρηση, προφανώς θα αυξηθούν και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά μελέτη ως προς τα μέτρα που απαιτούνται για την ενίσχυση των υποδομών, τις επιπτώσεις στο οικολογικό περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων και επισκεπτών.

Σαν οικονομολόγος, αδυνατώ να καταλάβω γιατί δεν έχει γίνει οικονομοτεχνική μελέτη ως προς τις επιπτώσεις της παραχώρησης, δηλαδή τα υπέρ και κατά (cost & benefit analysis στην Αγγλική) στην αγορά, και στην οικονομική και κοινωνική ζωή του νησιού. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι εγκληματική κι ανεύθυνη η απουσία μιας τέτοιας μελέτης από οικονομική (όχι επιχειρησιακή) άποψη. Εδώ προτείνεται να φυτευτεί ένα μεγαθήριο σε μια αγορά που κυριαρχούν οι μικροεπιχειρήσεις και σε μια πάγια έκταση που σίγουρα θα δοκιμάσει τις αντοχές των υποδομών και την υγεία των πολιτών.

(α) Μείωση της Ανταγωνιστικότητας

Η κοινή λογική και οικονομολογία 1ης χρονιάς πανεπιστημίου, αμείλικτα οδηγεί στην ανησυχία του ότι η επιχείρηση που συσχετίζεται με την «μελέτη, προβλέπεται να είναι πρωτόγνωρου υψηλού μεγέθους για τα δεδομένα της Λευκάδας. Η έλλειψη μιας οικονομικής μελέτης φυσικά δεν επιτρέπει μια συγκεκριμένη κι οριστική εκτίμηση των συνεπειών. Απλώς καθοδηγούμαι από βασικές αρχές της οικονομικής επιστήμης. Σημειώνω ότι δεν είναι τίποτε προκαθορισμένο, κι ούτε συνεπάγεται αναγκαστικά ότι ο βαθμός ανταγωνιστικότητας θα μειωθεί. Το ίδιο ισχύει και για κάθε ανησυχία και προβληματισμό στο μέρος (Β) της επιστολής.

Σαν αποτέλεσμα της λειτουργίας μιας τέτοιας επιχείρησης πρωτοφανούς διάστασης, είναι λογικό να προβλέπεται μια σημαντική μείωση της ανταγωνιστικότητας με σοβαρές επιπτώσεις στο τζίρο δεκάδων μικροεπιχειρήσεων στον τομέα της εστίασης και της διασκέδασης.

(β) Αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης του εργοδότη

Σε μια περιοχή με σημαντικές ελλείψεις στην προσφορά εργασίας και δεξιότητες στον χώρο της εστίασης και της διασκέδασης, μια νέα και μεγάλη επιχείρηση σ’ αυτό τον τομέα προβλέπεται να επιφέρει μεγαλύτερο έλλειμα εργατικού δυναμικού, ιδιαίτερα σε μικροεπιχειρήσεις. Κι’ αυτή η διαπίστωση και πρόβλεψη πηγάζει από βασικές αρχές της οικονομικής επιστήμης.

Επίσης προβλέπεται να βιώσει το νησί και κάτι πιο σημαντικό που παρατηρείται παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες. Η είσοδος μιας μεγάλης επιχείρησης, συχνά οδηγεί στην αύξηση της μονοπωλιακής δύναμης των εργοδοτών, ιδιαίτερα στην μεγάλη επιχείρηση. Οι συνέπειες, όχι αναπόφευκτα, πιθανότατα να είναι αρνητικές ως προς τις αποδοχές των εργαζομένων. Αυτή η διάσταση, γνωστή στα Αγγλικά ως Monopsony, είναι μια απ’ τις πιο σημαντικές αιτίες της αύξησης τω ανισοτήτων και κοινωνικής πόλωσης τις τελευταίες δεκαετίες.

(γ) Υποδομές & Υγεία:

Ο τουρισμός στην Ελλάδα και τα νησιά δοκιμάζεται αφάνταστα. Στις 21/8/2022, η «Καθημερινή» φιλοξένησε άρθρο με υπότιτλο «Η χρονιά των 20 δις., η δοκιμασία των υποδομών και οι φόβοι για την βιωσιμότητα του μοντέλου». Καίρια ζητήματα είναι στην συζήτηση αυτή οι δυσκολίες βασικών υποδομών να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες ανάγκες. Επίσης, ισχυρίζεται το άρθρο, ο καλπάζοντας τουρισμός «απειλεί τον τουριστικό βίο» και την ποιότητα ζωής.

Προφανώς, ο επιχειρησιακός κόσμος στον τουρισμό επιθυμεί μια συνεχή αύξηση των επισκεπτών, με ελάχιστη ενδιαφέρον ή σκέψη για αναβάθμιση των υποδομών η οποία είναι χρονοβόρα και δαπανηρή (π.χ. δρόμοι, ύδρευση, πάρκα, πεζοδρόμια, πάρκινγ, αποχέτευση, νοσοκομεία). Πληροφορούμε για παράδειγμα ότι κάθε καλοκαίρι αρκετές περιοχές και πολλά νοικοκυριά υποφέρουν λόγω συχνής διακοπής του νερού.

Υγεία:

Είναι αναμενόμενο ότι η αύξηση του τουρισμού και η εμφάνιση μιας μεγάλης επιχειρησιακής μονάδας στην είσοδο του νησιού, θα οδηγήσει στην αύξηση του συνωστισμού, των καυσαερίων και του θορύβου. Αυτές οι εξελίξεις μπορεί να μην προβληματίζουν τα μαγαζιά και πολλά άτομα αλλά έχουν σοβαρές, μακρόχρονες επιπτώσεις. Οδηγούν αμείλικτα στην επιδείνωση του άγχους, ασθένειες, τροχαία ατυχήματα, σπατάλη χρόνου κι ενέργειας κι έτσι στην μείωση της παραγωγικότητας. Οι πιθανότητες για τέτοιες αρνητικές επιπτώσεις αυξάνονται, με την μείωση του χώρου πρόσβασης στην αμμουδιά και θάλασσα.

Αξίζει τελικά να σημειωθεί ότι παγκόσμιες μελέτες πια έχουν συμπεράνει, ότι η επιδείνωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και ο αυξανόμενος θόρυβος έχουν σοβαρές επιπτώσεις για την μόρφωση, την υγεία και την παραγωγικότητα. Συνεπώς, το πρωταρχικό στη αύξηση του τουρισμού και την εμφάνιση μιας μεγάλης επιχειρησιακής μονάδας στην περιοχή του Κάστρου είναι η έλλειψη σχεδιασμού και οικονομικής μελέτης ως προς τις επιπτώσεις που θα επιφέρει σε ολόκληρη την κοινωνία στην Λευκάδα.

(Γ) Ώρα μηδέν: Η Ευθύνη του Αιώνα

Αγαπητοί συμπατριώτες, μόνο εσείς μπορείτε να σταματήσετε αυτό το έκτρωμα που πάει να περάσει το ΔΛΤ. Μόνο με την ενεργή σας συμμετοχή μπορείτε να σταματήσετε το κακό …. Εγώ ήρθα απ’ την Αυστραλία, έχω την καριέρα μου, οικογένεια, τη ζωή μου και προσφέρω την ώρα μου, την ενέργειά μου, το είναι μου για να σας πληροφορήσω. Αφιλοκερδώς γιατί η Λευκάδα και οι άνθρωποί της μου έδωσαν δύναμη και αγάπη να διαπρέψω στην ζωή. Καιρός να ανταποδώσω αλλά χρειάζομαι και την υποστήριξή σας.

Είναι και άλλοι θεσμοί που έχουν παραμελήσει τον ρόλο τους και τις ευθύνες τους προς την κοινωνία. Σύμφωνα με τα δεδομένα χωρών όπως η Αυστραλία, είναι αδιανόητο να μην πάρουν θέση και να μην υπάρχει καμία αξιολόγηση από σοβαρά θεσμικά όργανα όπως ο Βουλευτής Λευκάδος, το Εμπορικό Επιμελητήριο, ο Εμπορικός Σύλλογος, ο Περιφερειάρχης, Αντιπεριφερειάρχης, Περιφερειακοί Σύμβουλοι, και Πολιτιστικοί Σύλλογοι. Η σύγχρονη οικονομική επιστήμη επισημαίνει ότι η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, η ποιότητα ζωής και η προστασία του οικολογικού συστήματος εξαρτώνται αποφασιστικά από την αξιοπιστία των θεσμών και συγκεκριμένα από την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, την διαφάνεια και την ενημέρωση και συμμετοχή των θεσμών και των πολιτών. Βεβαίως δεν έχουν όλοι την ίδια ευθύνη αλλά όλοι έχουμε κάποια ευθύνη.

Το ερώτημα παραμένει: γιατί τα θεσμικά όργανα δεν συνεργάστηκαν με το Δήμο ή δεν πρότειναν να διεξαχθεί μια σοβαρή οικονομοτεχνική μελέτη ώστε να καλεστεί η κοινωνία να εκφράσει την πολυφωνία της με εκτιμήσεις και προτάσεις όπως για παράδειγμα στην Αυστραλία όπου για κάθε σοβαρό θέμα μεγάλου κοινωνικού βεληνεκούς απαιτείται από το νόμο να ρωτιούνται το θεσμικά όργανα και οι πολίτες για την άποψή τους. Για παράδειγμα, η Αυστραλιανή Επιτροπή Συναγωνισμού & Καταναλωτών (www.accc.gov.au/publications/serial-publications) κάνει μια σειρά από μελέτες οι οποίες απαιτούν πρόσκληση σε όλους τους θεσμούς, κοινωνικούς φορείς και πολίτες να καταθέσουν τις εκτιμήσεις των και προτάσεις. Η μελέτη τότε προωθείται στην αρμόδια αρχή για μια τελική σύνθεση και στην κυβέρνηση για πολιτικές αποφάσεις στο θέμα.

Έτσι, είναι παράλογο και εγκληματικό να μην εστιάζεται η προσοχή των θεσμών, σε μια σοβαρή και ουδέτερη αξιολόγηση της επικείμενης παραχώρησης χρήσης της περιοχής από το ΔΛΤ και τα θεσμικά όργανα στην Λευκάδα. Είναι παράλογο και υπονόμευση της δημοκρατίας οι θεσμικοί παράγοντες (α) να μην έχουν αναλάβει να υπερασπιστούν το δημόσιο συμφέρον της κοινωνίας με μια οικονομική μελέτη, και (β) να μην έχουν ζητήσει την ετυμηγορία της κοινωνίας ως προς την χρήση ενός δημόσιου αγαθού που θεωρείται το διαμάντι της Λευκάδας, δηλ. κάπου 22 στρέμματα παραλίας μπροστά στην είσοδο του νησιού!

Η παρούσα «μελέτη» (στην μορφή που έχει δημοσιευτεί) είναι μια κατάφορη καταπάτηση της διακήρυξης 10/2020. Καταργεί τον κοινόχρηστο χώρο κι αλλάζει η χρήση της περιοχής επί της ουσίας. Αυτή η καταπάτηση μαζί με την αποτυχία του ΔΛΤ να προχωρήσει σε μια αντικειμενική οικονομική μελέτη, ως προς τις συνέπειες της παραχώρησης στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Λευκάδας, αναπόφευκτα οδηγούνε στα αυτονόητα: ο Δήμαρχος μάλλον έχει την υποχρέωση κι ευθύνη να αντικαταστήσει τον πρόεδρο του ΔΛΤ.

Με τη ευκαιρία, καλώ τους θεσμούς να αναλάβουν τις ευθύνες τους προς την κοινωνία γενικότερα. Καλώ τον αξιοσέβαστο Θοδωρή Σολδάτο που γνωρίζω από δεκαετίες όταν ήτανε στην Μελβούρνη, τον οποίον εκτιμώ για τις ευαισθησίες του και την αγάπη του για την παραλία του Κάστρου, να ψηφίσει υπέρ της ακύρωσης της απόφασης 10/2020 και της πρόσφατης «συμπλήρωσης» από το ΔΛΤ και να συμπορευθεί με τα συλλογικά συμφέροντα της κοινωνίας της Λευκάδας ώστε να παραμείνει η περιοχή του Κάστρου στην αρχική της χρήση και λειτουργία, ώστε να μη θεωρηθεί ως υπεύθυνος για την παραχώρηση της παραλίας του Κάστρου, σε μια περιοχή πολλαπλώς προστατευόμενη, εις βάρος της κοινωνίας της Λευκάδας.

Τελικά, η επιστολή μου αυτή είναι μια πρόσκληση προς τους συμπολίτες μου να κατέβουν στην επερχόμενη έκτακτη συνεδρίαση του ΔΣ και να ενθαρρύνουν το Δ.Σ. και τον δήμαρχο να ακυρώσουν την απόφαση παραχώρησης 10/2020 του ΔΛΤ.

Με εκτίμηση

Δρ. Γεώργιος Μεσσήνης
George.messinis@vu.edu.au

https://scholar.google.com.au/citations?user=GeorgeMessinis
https://papers.ssrn.com/sol3/cf_dev/AbsByAuth.cfm?per_id=24006

Λευκάδα Παρασκευή 26.8.2022