Δύο φίλοι, ένας Ληξουριώτης και ένας Λευκαδίτης αλληλογραφούν, πριν ενάμιση αιώνα
Γράφει ο συνεργάτης μας Αιθεροβάμων…
(Αυτό τον καιρό οι Επτανήσιοι θυμήθηκαν πως συνδέονται με κοινωνικούς και πολιτιστικούς δεσμούς…
Μετά από λίγο θα το ξεχάσουν!)
Ο Αιθεροβάμων βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει την αλληλογραφία δυο μεγάλων Επτανησίων πνευματικών ανδρών που τους ένωνε μια μεγάλη και δυνατή φιλία.
Ο ένας με προβλήματα υγείας έχει απογοητευθεί από την πολιτική και εγκαθίσταται στο νησάκι της Μαδουρής.
Πηγαινοέρχεται που και που στη Λευκάδα.
Ο άλλος έχει ήδη αφορισθεί από δύο Μητροπολίτες Κεφαλονιάς και Ζακύνθου λόγω των απόψεων του για τη θρησκοληψία, τη θαυματολογία, την αγυρτεία, την απάτη, το εμπόριο των προλήψεων, τη φτώχεια και την εξαθλίωση του λαού.
Διαμένει στο Αργοστόλι.
Στη Λευκάδα οι δοκιμασίες του Βαλαωρίτη διαδέχονται η μία την άλλη.
— Ο καταστρεπτικός σεισμός του 1869 γκρεμίζει το σπίτι του.
Τότε έγραψε:
| «Υπήρξε τόσον βίαιος ώστε με εσβενδόνησε κατά γης… Τότε επρόβαλα εις έν των παραθύρων του οίκου μου και ήκουσα ως μιαν βοήν, ως ένα μυκηθμόν εξερχόμενον ταυτοχρόνως από τα σπλάχνα λαού ψυχορραγούντος. Δεν επίστευα ποτέ ότι τοιούτος θρήνος, τοιούτος ολοφυρμός εδύνατο να κυοφορηθή εντός ανθρωπίνων στέρνων χωρίς να τα διαρρήξη. Τρόμος ελπίδες, αγρία χαρά, απροσδόκητες συναντήσεις, νεκρικά φιλήματα, απερίγραπτον άλγος, τα πάντα περιείχεν η φοβερά και ακατανόμαστος εκείνη βοή… Και τα πτηνά του ουρανού άρχισαν να ανιχνεύωσιν την τροφήν των εκεί όπου προ μικρού είχεν αποκαλυφθεί το λείψανον ενός βρέφους… Ολόκληρος εκατονταετηρίς δεν θέλει επαρκέση βεβαίως προς επούλωσιν των πληγών μας…» |
Κατόπιν
— Ο θάνατος της αγαπημένης του κόρης Ναθαλίας και του πεθερού του,
— αρρώστιες όπως η φυματίωση από την οποία είχε προσβληθεί ο γιός του Αιμίλιος, και
— τέλος η δική του καρδιακή πάθηση η οποία τον είχε ενοχλήσει πολλές φορές.
Στο Αργοστόλι ανάλογες είναι οι δοκιμασίες του αφορεσμένου Λασκαράτου.
Δίκες, οικονομικά προβλήματα, πολιτικές αντιπαλότητες, εντάσεις, συνεχείς ειρωνείες από τους ντόπιους για τον κολασμένο, τον αμαρτωλό…
Στη γιορτή του, ένας γείτονάς του για να τον ειρωνευτεί, του έστειλε με την υπηρέτριά του δώρο, ένα καλάθι γεμάτο κέρατα κριαριού και πάνω είχε μια επιγραφή: «Στη γιορτή σου». Βλέποντας αυτό ο Λασκαράτος βγαίνει έξω στον κήπο του, κόβει τα ωραιότερα άνθη και τα βάζει μέσα στο ίδιο καλάθι με την επιγραφή «Απ” ό,τι έχει ο καθένας δωρίζει». Tα δίνει στην υπηρέτρια και της λέει: «Δώσε αυτά κόρη μου, στον κύριό σου».
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα μια μακρόχρονη φιλία συνδέει τους δύο Επτανησιώτες πνευματικούς άνδρες.
Η αλληλογραφία τους απολαυστική και αποκαλυπτική για το δεσμό φιλίας τους και τη σάτιρα που αναβλύζει ιδιαίτερα από τον πάντα καυστικό Ληξουριώτη.
Γράφει ο Βαλαωρίτης:
| Εν Λευκάδι τη 22 Μαϊου 1871 | |
|
Φίλτατε Λασκαράτε Πάω να πιστέψω ότι η πολλή αγάπη, την οποίαν αισθάνομαι δια σε τον αμαρτωλόν, τον κολασμένον, είναι η αιτία οπού προ ενός μηνός, ενώ εκαβαλλίκευα το μουλάρι μου, εστραγγάλισα το αριστερό μου το γόνα και έπαθα τα παθικά της μοίρας μου έως να το συνεφέρω. Ακόμη τώρα δεν ημπορώ να περιπατήσω ελεύθερα, πολύ ολιγώτερον να επιχειρήσω το ταξείδι, εκ του οποίου ελπίζω να ανακαλύψω τον πρώτον τόμον των ποιημάτων σου. Τον δεύτερον τον έλαβα και έλαβα μαζί με αυτόν και το χρυσό σου το γράμμα, αλλά οι πόνοι τους οποίους υπέφερα δεν με άφησαν να σου απαντήσω. Λάβε λοιπόν ολίγην υπομονήν. Ελπίζω ότι εντός οκτώ ή δέκα ημερών να ημπορέσω να καβαλλικέψω και τότε θα υπάγω επί τούτου εις Μαδουρήν να ανακατώσω τα χαρτιά μου μήπως και εύρω το χειρόγραφό σου. Αγάπα με. |
|
| Ο φίλος σου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ Κεφαλληνία 7 Ιουνίου ε.ν. 71 |
|
Απαντάει ο Λασκαράτος:
|
Φίλε Βαλαωρίτη Αποκρίνομαι εις το γράμμα σου μόνον και μόνον δια να σε συγχαρώ δια την ανάρρωσιν του γονάτου σου, επειδή το γόνα είναι ένα από τα πλέον διαολόμελα που ο Θεός έβαλε στο κορμί μας όταν μας έπλαθε. Μου λες για την αγάπη σου δια εμέ τον κολασμένον. Μόλις μπορέσω θέλει σου στείλω μια μποτσούλα, για να μου στέρνης μια στάλα νερό μέσα να δροσίζω τη γλώσσα μου. Αν μπορής ναν τη βγάνης από τη πόρτα χωρίς να το καταλάβη ο Άη-Πέτρος. Με τούτο σου το γράμμα με κάνεις να ελπίσω τη γρήγορη παραλαβή και του άλλου σου τόμου, με τους άλλους στίχους μου. Ιδές όμως, για να πας να τους εύρης, να μη ματακαβαλλικέψης το ίδιο μουλάρι. Έκανες μάλιστα καλά να μην καβαλλικέψης καθόλου μουλάρι. Ο Χριστός, φρονιμώτερος από εσέ, δεν εκαβαλλίκευε παρά γαϊδούρια, και γιατί; διατί εσκιαζότανε για το γόνα του. |
|
| Ο φίλος σου ΑΝΔ. ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ |
|
To 1872 το Πανεπιστήμιο Αθηνών καλεί τον Βαλαωρίτη να γράψει και να απαγγείλει ποίημα για τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ , μια αμφιλεγόμενη ιστορική προσωπικότητα.
Η απαγγελία του ποιήματός του (απ’ το οποίο είναι και ο στίχος «πώς μας θωρείς ακίνητος, πού τρέχει ο λογισμός σου;»), ήταν ένας ποιητικός θρίαμβος για τον Βαλαωρίτη και μια από τις γλυκύτερες ώρες της ζωής του (παρόλο που κινδύνευσε με την καρδιακή κρίση που ακολούθησε) κι ας τον πίκραναν λίγο αργότερα το ίδιο έτος (1872) δημοσιευμένες επικρίσεις του Βερναρδάκη και του Πολυλά για το έργο του και ιδιαίτερα για το συγκεκριμένο ποίημα.
Ο Βαλαωρίτης αλληλογραφεί για το θέμα αυτό με τον «διαουλεμένο» Λασκαράτο.
| 10 Φεβρ. 1872 | |
|
Φίλε Λασκαράτε Το Πανεπιστήμιον με προσεκάλεσεν επισήμως, να προσαγορεύσω δι’ ενός διθυράμβου κατά την 25η Μαρτίου τον Ανδριάντα του Πατριάρχου Γρηγορίου. Εδέχθην την πρόσκλησιν και ελπίζω εις τον Θεόν να μην εντροπιάσω ούτε την μνήμην του μεγάλου της νεωτέρας Ελλάδος αθλητού, ούτε τους φίλους μου». |
|
| Ο φίλος σου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ |
|
| 15/27 Φεβρ. 1872 | |
|
Φίλε Βαλαωρίτη Σε συγχαίρω διά την Πανεπιστημονική πρόσκληση που έλαβες να προσαγορέψεις τον ανδριάντα του Γληγοράκη. Δώσ’ του κι από μέρους μου τα γκαρδιακά χαιρετίσματά μου και πες του πως του εύχομαι να ξακολουθάη να φανατίζει τους όχλους, όσο ναν τους αποχτηνώση εξ ολοκλήρου, και ναν τους κάμη ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι είναι δίποδους γαϊδάρους». |
|
| Ο φίλος σου ΑΝΔ. ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ |
|
Τα επόμενα χρόνια τον Βαλαωρίτη απορροφούν πολλά οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα.
Τον έτρωγε η αρρώστια του γιου του: «αλλά», (του έγραφε), «με τρώγει ο δικός σου πόνος. Είναι φοβερό σαράκι δι’ εμέ η ασθένειά σου όπερ μου δαγκάνει την ψυχήν και το σώμα αδιαλείπτως, παιδί μου, ημέρας και νυκτός».
Παραμελεί την υγεία του και στις 24 Ιουλίου 1879 πεθαίνει σε ηλικία 55 ετών από καρδιακή κρίση ψιθυρίζοντας τα ονόματα της γυναίκας του και των παιδιών του που δεν ήταν κοντά του.
Οι φίλοι του τον έθαψαν στην οικογενειακή εκκλησία του τον Παντοκράτορα, στη Λευκάδα, έξω από το Άγιο Βήμα, σε τάφο ιδιαίτερο, κοντά στον οικογενειακό.
Ο αφορεσμένος Ληξουριώτης θα πεθάνει σε βαθιά γεράματα το 1901 σε ηλικία 90 χρονών.
Λίγο πριν πεθάνει ο Λασκαράτος, ο επίσκοπος Κεφαλονιάς Γεράσιμος Δόριζας «λύνει» τον αφορισμό.
Ο Λασκαράτος με γράμμα του γιου του Γεράσιμου στον Τύπο («Ζιζάνιο», 12/2/1900 και «Ακρόπολις», 18/3/1900), δηλώνει πως τα «διάφορα μη αληθή», που δημοσιεύτηκαν περί αφορισμού δεν τους αφορούν, «αφού μάλιστα ως γνωστόν ο πατήρ μου εξακολουθεί να έχει τας αυτάς αρχάς και ιδέας, τας οποίας ανέκαθεν είχεν», πως πρόκειται για πρωτοβουλία του αρχιεπισκόπου «προς το συμφέρον της Εκκλησίας» και ότι κάνει αυτήν τη δήλωση με τη συγκατάθεση του πατέρα του, που «ενενηκοντούτης ήδη δεν καταγίνεται πλέον εις το γράφειν».
Ο Αιθεροβάμων
