Ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ) – Βίντεο

O Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, που ζωγράφιζε για ένα κομμάτι ψωμί, είναι ο μόνος καλλιτέχνης του οποίου ολόκληρο το έργο έχει κηρυχθεί εθνική πολιτιστική κληρονομιά.

Φορούσε πάντα φουστανέλα κι ας μην ήταν η φορεσιά της ιδιαίτερης πατρίδας του, μια κάπα χειμώνα-καλοκαίρι και στα πόδια τσαρούχια, που από τις πολλές σόλες ήταν ασήκωτα. Στο χέρι βαστούσε μπαστούνι και σε έναν τορβά που κρεμόταν στον ώμο του έμπηγε ένα ξύλο με μια σημαία βυζαντινή, με τον αετό. Την παράξενη εμφάνιση συμπλήρωναν μακριά μαλλιά δεμένα κότσο με ένα κορδόνι, μεγάλα νύχια αλλά και μια ήρεμη, απόκοσμη έκφραση. Έτσι περιγράφουν τον Θεόφιλο όσοι τον γνώρισαν.

Έναν πράο άνθρωπο που δεν έπινε, δεν κάπνιζε, απέφευγε τον κόσμο και δεν πήγαινε ποτέ σε καφενείο ή σε διασκεδάσεις αλλά ούτε και στην εκκλησία, παρ” ότι ζωγράφιζε εικόνες αγίων. Όλα αυτά δημιουργούσαν εύκολο στόχο αποδοκιμασιών, χλευασμού και σκληρότητας.

Το σπίτι που έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ήταν πολύ μικρό, παλιό και πολύ φτωχικό. Είχε δύο μικρά δωμάτια με τοίχους μέσα κι έξω χτισμένους με λάσπη. Δεν είχε τουαλέτα, ούτε ηλεκτρικό φως ούτε νερό.

Ο Τσαρούχης πιστεύει ότι: «Και τίποτε να μην ξέραμε για τις φάρσες και τα χωρατά που έκαναν εις βάρος του οι χωριάτες στη Θεσσαλία, θα τα μαντεύαμε από την ειδική εκείνη απάθεια ορισμένων έργων του, τυπική περίπτωση υπερευαίσθητων καλλιτεχνών όταν κάτι τους εμποδίζει να πουν όλη τους την αλήθεια». Από τις εξαιρέσεις σίγουρα είναι οι τοιχογραφίες στο σπίτι του προστάτη του Γιάννη Κοντού.

Ο Θεόφιλος είναι από τη μεριά των σοφών και των τρελών, παρέα με τον Σολωμό, τον παγωμένο θερμότατο Κάλβο, τον Παπαδιαμάντη, τον αναρχικό και άκρως πειθαρχημένο Καβάφη, και όλους αυτούς τους φυσικά επαναστατημένους Έλληνες, μα εξίσου φυσικά συντηρητικούς, τους Έλληνες των οποίων η ευλογημένη μεγαλομανία έσπασε τα κλουβιά του διδασκαλισμού. Αυτά γράφει ο Γιάννης Τσαρούχης το 1967.

«Ζωγράφος αυτόχθων του ελληνικού τοπίου και του ελληνικού ήθους,που κουβαλάει τη μνήμη των πολέμων με τους Τούρκους. Τύπος αυθεντικός μιας Ελλάδας τρυφερής απαλλαγμένης από κάθε επιτήδευση, της παλιάς εκείνης Ελλάδας που, έξω από τις πόλεις του εμπορίου και της βιομηχανίας, είναι ακόμα και σήμερα πανταχού παρούσα.Το τοπίο, ξανθό και απολλώνιο, βουτηγμένοστη μαγεία του φωτός. Ζωγράφος αληθινός» Ch. Le Corbusier.

Στο σπίτι του Δρουσάκη στη Σμύρνη ζωγράφισε θέματα από την ελληνική ιστορία και τον κατηγόρησαν στους Τούρκους. Το αφεντικό ισχυρίστηκε πως είναι τρελός και παράξενος και να μην του δίνουν σημασία. Τότε ο Τούρκος αξιωματούχος μονολόγησε: «Αν τούτος είναι τρελός, ντροπή σε μας τους γνωστικούς».

Παρεμβάλλονται εικόνες από την ταινία «Θεόφιλος» (1987), του Λάκη Παπαστάθη.

Πηγή: Κανάλι του χρήστη στο YouTube Gladiator33111

Έχουμε επισκεφτεί, προ πολλών ετών, το Μουσείο του Θεόφιλου στη Βαρειά Μυτιλήνης. Μια επίσκεψη αξίζει πάντα τον κόπο. Η πιο κάτω εικόνα «Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ», έργο του λαϊκού ζωγράφου, βρίσκεται, αν θυμάμαι τώρα καλά, στο εκκλησιαστικό Βυζαντι­νό Μουσείο Μυτιλήνης, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Θεράποντα.