Ορθόδοξο Πάσχα στα Ιεροσόλυμα το 1908

Λεζάντα φωτογραφίας: Κυριακή του Πάσχα στα Ιεροσόλυμα: Ο Έλληνας Πατριάρχης με τον κλήρο του καθ΄ οδόν για το Ναό του Πανάγιου Τάφου. Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Ιεροσολύμων και Πάσης Παλαιστίνης την εποχή εκείνη ήταν ο Δαμιανός Α΄, ο οποίος το 1896, ένα χρόνο πριν την ενθρόνισή του, είχε εκπροσωπήσει το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων στην στέψη του Τσάρου Νικολάου Β΄ στη Μόσχα. Το 1929 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Απεβίωσε στις 14 Αυγούστου 1931.

Ο Ναός της Αναστάσεως του Κυρίου ή Ναός του Παναγίου Τάφου είναι χριστιανικός ναός που βρίσκεται στη χριστιανική συνοικία της παλαιάς πόλης της Ιερουσαλήμ. Θεωρείται ότι βρίσκεται στη θέση του Γολγοθά, ο λόφος στον οποίο σταυρώθηκε και τάφηκε ο Ιησούς Χριστός. Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ο τάφος του Χριστού βρισκόταν κοντά στο σημείο της σταύρωσης:

«ἦν δέ ἐν τῷ τόπῳ ὅπου ἐσταυρώθη κῆπος, καί ἐν τῷ κήπῳ μνημεῖον καινόν, ἐν ᾧ οὐδέπω οὐδείς ἐτέθη· ἐκεῖ οὖν διά τήν παρασκευήν τῶν ᾿Ιουδαίων, ὅτι ἐγγύς ἦν τό μνημεῖον, ἔθηκαν τόν ᾿Ιησοῦν.»

Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον ιθ΄ 41-42.

Ο ναός είναι ο ιερότερος τόπος στο Χριστιανισμό και αποτελεί σημαντικό τόπο προσκυνήματος από τον 4ο αιώνα και μετά ως ο τόπος της Ανάστασης του Χριστού. Ο ναός σήμερα αποτελεί έδρα του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, ενώ το κτίριο ελέγχεται ταυτόχρονα και από τις χριστιανικές κοινότητες των Φραγκισκανών και των Αρμενίων της Ιερουσαλήμ.

Κατασκευάστηκε αρχικά από την Αγία Ελένη την μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄ στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα καταστρέφοντας ναό κτισμένο από τον Αδριανό αφιερωμένο στην Θεά Αφροδίτη. Στον ναό που έχτισε η Αγία Ελένη συμπεριέλαβε τον Πανάγιο Τάφο μαζί με τον Γολγοθά και το Σπήλαιο. Από τότε πέρασε μεγάλες περιπέτειες και καταστροφές ενώ στην σημερινή του μορφή κατασκευάστηκε το 1810.

Λεζάντα φωτογραφίας: Πύλη και προαύλιο του Ναού του Πανάγιου Τάφου στα Ιεροσόλυμα. Η τελετή του Νιπτήρος.

Ο όρος Ιερός Νιπτήρας στον Χριστιανισμό αναφέρεται στο πλύσιμο των ποδιών των δώδεκα Αποστόλων από τον Ιησού Χριστό μετά τον Μυστικό Δείπνο. Αναφέρεται επίσης στο προκύψαν από αυτή την πράξη τελετουργικό διάφορων χριστιανικών δογμάτων, που τελείται τη Μεγάλη Πέμπτη.

Η πρακτική του πλυσίματος των ποδιών υπήρχε στα έθιμα φιλοξενίας των αρχαίων πολιτισμών, ιδίως σε όσους τα σανδάλια αποτελούσαν τη συνηθέστερη μορφή υποδημάτων. Ο οικοδεσπότης παρείχε νερό στους επισκέπτες του για να πλύνουν τα πόδια τους, κάποτε και έναν υπηρέτη για να τα πλύνει, ακόμα σε κάποιες περιπτώσεις τους τα έπλενε ο ίδιος. Το έθιμο (ή απλή συνήθεια) αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις στην Παλαιά Διαθήκη (π.χ. στη Γένεσι ιη΄ 4, κδ΄ 32, μγ΄24, στο Α΄ Βασιλειών κε΄ 41, κ.α.), καθώς και σε άλλα θρησκευτικά και ιστορικά κείμενα. Αυτό γινόταν αμέσως μετά το καλωσόρισμα.

Το Α΄ Βασιλειών κε΄ 41 είναι το πρώτο βιβλικό χωρίο όπου ένα τιμώμενο πρόσωπο προσφέρεται να πλύνει τα πόδια των επισκεπτών ως ένδειξη ταπεινότητας. Στο ιβ΄ κεφάλαιο του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου η Μαρία της Βηθανίας αλείφει τα πόδια του Χριστού, προφανώς σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την ανάσταση του αδελφού της Λαζάρου, προεικονίζουσα όμως την ταφή του ίδιου του Ιησού. Μεταγενέστερα, καταγράφεται το πλύσιμο των ποδιών στην πρώτη Εκκλησία, στην Α΄ Επιστολή προς Τιμόθεο (ε΄ 10).

Στο ιγ΄ κεφάλαιο του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου ο Ιησούς δίνει παράδειγμα και εντολή με τη νίψη των ποδιών των μαθητών του:

«Πρό δέ τῆς ἑορτῆς τοῦ πάσχα εἰδώς ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἐλήλυθεν αὐτοῦ ἡ ὥρα ἵνα μεταβῇ ἐκ τοῦ κόσμου τούτου πρός τόν πατέρα, ἀγαπήσας τούς ἰδίους τούς ἐν τῷ κόσμῳ, εἰς τέλος ἠγάπησεν αὐτούς. 2 καί δείπνου γινομένου, τοῦ διαβόλου ἤδη βεβληκότος εἰς τήν καρδίαν Ἰούδα Σίμωνος Ἰσκαριώτου ἵνα αὐτόν παραδῷ, 3 εἰδώς ὁ Ἰησοῦς ὅτι πάντα δέδωκεν αὐτῷ ὁ πατήρ εἰς τάς χεῖρας, καί ὅτι ἀπό Θεοῦ ἐξῆλθε καί πρός τόν Θεόν ὑπάγει, 4 ἐγείρεται ἐκ τοῦ δείπνου καί τίθησι τά ἱμάτια, καί λαβών λέντιον διέζωσεν ἑαυτόν. 5 εἶτα βάλλει ὕδωρ εἰς τόν νιπτῆρα, καί ἤρξατο νίπτειν τούς πόδας τῶν μαθητῶν καί ἐκμάσσειν τῷ λεντίῳ ᾧ ἦν διεζωσμένος».

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία (όπως και στις Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες) υπάρχει η φερώνυμη Ακολουθία του Νιπτήρος, δηλαδή ο όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης, που όμως τελείται το βράδυ της Μεγάλης Τετάρτης. Μετά από αυτή μπορεί να λάβει χώρα η τελετουργία του Νιπτήρος από παρόντα επίσκοπο, ο οποίος πλένει τα πόδια 12 ιερέων, ή (στα μοναστήρια) από τον ηγούμενο, ο οποίος πλένει τα πόδια 12 μοναχών από το κοινόβιο. Απλοί ιερείς μπορεί να πλένουν τα πόδια παιδιών ή άλλων λαϊκών.

(Οι φωτογραφίες είναι από το e-bay και το κείμενο από την Βικιπαίδεια)