Το έκθεμα του μήνα Απρίλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης

Αμφίγλυφο ΘΩΡΑΚΙΟ με συμβολική διακόσμηση, 6ος αι. μ.Χ.

Βασιλική Α, 1915: αποκάλυψη του θωρακίου [Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία]

Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα πραγματοποιούνται οι πρώτες ανασκαφές στην παλαιοχριστιανική ΒΑΣΙΛΙΚΗ Α (επισκόπου Δομετίου) της Νικόπολης, έναν ναό αφιερωμένο στον Άγιο Δημήτριο. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζει μαρμάρινη πλάκα, τμήμα θωρακίου με ανάγλυφη διακόσμηση στις δύο όψεις (αμφίγλυφο).

Πρόταση συμπλήρωσης της παράστασης με τους αμνούς εκατέρωθεν σταυρού

Στη μία όψη αποδίδεται ένα μοναδικό για τη Νικόπολη θέμα με δύο αμνούς εκατέρωθεν σταυρού. Σήμερα σώζεται η κάθετη κεραία του σταυρού και δεξιά του ο ΑΜΝΟΣ με ΦΩΤΟΣΤΕΦΑΝΟ στο κεφάλι και ανασηκωμένο το μπροστινό δεξί του πόδι. Από τον δεύτερο αμνό διατηρείται τμήμα μόνο του ανασηκωμένου ποδιού.

Πρόκειται για ένα δημοφιλές διακοσμητικό θέμα με προφανή χριστιανικό συμβολισμό: οι ΠΙΣΤΟΙ (αμνοί) προσέρχονται στον ΧΡΙΣΤΟ, πηγή ζωής (σταυρός). Στην περίπτωση της Νικόπολης, ωστόσο, τα ζώα φέρουν φωτοστέφανο και συμβολίζουν τους κορυφαίους ΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ, Πέτρο και Παύλο, στους οποίους ο Χριστός μεταφέρει τη διδασκαλία του (Traditio legis).

Η δεύτερη όψη του θωρακίου: ρομβοειδή πλαίσια και συμπληρωματικά διακοσμητικά θέματα ζώων και πτηνών

Η δεύτερη όψη του θωρακίου κοσμείται με ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο θέμα: ομόκεντροι ΡΟΜΒΟΙ σχηματίζουν πλαίσια στο εσωτερικό των οποίων τοποθετούνται διάφορα στοιχεία (σταυροί, ζώα, πτηνά). Σώζεται ένα πτηνό (παγώνι) και τμήμα σταυρού στον κεντρικό ρόμβο και ένα ψάρι στην αριστερή γωνία. Στενή ζώνη με κυματοειδή κληματίδα αποτελεί τη βάση της παράστασης.

Η Βασιλική Α της Νικόπολης, σήμερα

Τα λίθινα θωράκια εμφανίστηκαν στον 4ο αι. μ.Χ. αντικαθιστώντας παλαιότερα ξύλινα στηθαία (δρύφρακτα). Στερεωμένα δεξιά και αριστερά σε πεσσίσκους, σχημάτιζαν ένα χαμηλό χώρισμα, το «ΦΡΑΓΜΑ του ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΙΟΥ», που διαχώριζε το Ιερό Βήμα από τον κυρίως ναό και σταδιακά εξελίχθηκε στο σημερινό τέμπλο. Θωράκια έφρασσαν επίσης τα κενά ανάμεσα στους κίονες που όριζαν τα κλίτη του κυρίως ναού, χωρίζοντας έτσι το κεντρικό κλίτος από τα πλάγια.

Το θωράκιο της Νικόπολης προέρχεται από το φράγμα πρεσβυτέριου του ναού. Στη περίπτωση αυτή, η όψη με τους αμνούς θα ήταν ορατή στους πιστούς ενώ εκείνη με τους ρόμβους προς το εσωτερικό του ιερού.

Σήμερα το θωράκιο εκτίθεται στην ενότητα της μόνιμης έκθεσης του ΑΜΝ «Η παλαιοχριστιανική πόλη».

Δείτε όλα τα «Εκθέματα του μήνα» εδώ: https://nicopolismuseum.gr/exhibitions/ekthemamina/