Ο ναός του Αγίου Στεφάνου, πολιούχου του χωριού της Εξάνθειας Λευκάδας

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου, πολιούχου του χωριού της Εξάνθειας, δεσπόζει σε ένα ίσωμα στο κέντρο της πλαγιάς στο πάνω μέρος του χωριού. Στον ίδιο χώρο και στην απέναντι νότια πλευρά του ναού βρίσκεται μια μικρότερη εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη. Μπροστά από το ναό βρίσκονται δύο καμπαναριά, το ένα παραδοσιακό πέτρινο και το άλλο σιδερένιο με ρολόι.

Για τον ναό δεν βρήκαμε πολλά στοιχεία, πέρα από το ότι είναι παλαιός και ότι έχει υποστεί πολλές ζημιές κατά καιρούς από τους σεισμούς, γνωρίζοντας διάφορες κατασκευαστικές φάσεις. Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο του μνημονεύεται ως χρονολογία κατασκευής, το 1850.

Μέσα στο ναό, δίπλα από τη νότια είσοδο, βρίσκεται αναρτημένος ένας καλλίγραφος ξύλινος κατάλογος με τα ονόματα, μάλλον, των συνδρομητών του ναού. Στην αριστερή στήλη αναγράφονται κάτοικοι της «Άνω Εξάνθειας» και στη δεξιά «εξ όλων τας Επαρχίας». Μην ξεχνάμε ότι μέχρι το 1912 η Άνω Εξάνθεια, η οποία μετονομάστηκε το 1969 σε Εξάνθεια, ήταν η έδρα του Δήμου Εξάνθειας, ο οποίος συμπεριλάμβανε επίσης τους οικισμούς Άγιο Νικήτα, Καλαμίτσι και Κάτω Εξάνθεια, που μετονομάστηκε το 1965 σε Δρυμώνα.

Στο χώρο του Γυναικωνίτη υπάρχουν αρκετές φορητές εικόνες, κάποιες ασυντήρητες σε βαθμό που δεν αναγνωρίζονται πλέον οι παραστάσεις, δωρεές μάλλον ενοριτών του ναού. Χρέη εφημέριου εκτελεί σήμερα ο π. Βουκελάτος Χρυσόστομος.

Ο ναός δεν μνημονεύεται στο βιβλίο «Χριστιανική Ζωγραφική – Η Μεταβυζαντινή και Επτανησιακή Τέχνη στις Εκκλησίες και τα Μοναστήρια της Λευκάδας (15ος-20ος αι.)» (Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, 1999), ενώ ο Γιάννης Αθηνιώτης στο βιβλίο του «Οδοιπορικό Λευκάδος» (Λευκάδα 1989) σημειώνει για το ναό ότι βρίσκεται κοντά στο πλάτανο, στο κέντρο του χωριού, και ότι «δεν αναφέρουν (γι΄ αυτόν) τίποτα το αξιόλογο».

Ο ναός πανηγυρίζει στις 27 Δεκεμβρίου. Γράφει επίσης ο Γ. Αθηνιώτης, ότι γιορτάζουν στο χωριό τον Άη Στέφανο αλλά εδώ και χρόνια η γιορτή είναι μόνο θρησκευτική: «Σωπάσαν τα λαγούτα. Κάτι συνέβη στο χωριό. Ανικανοποίητη η περιέργεια. Άστο να πάει σ΄ απαντούν».

Αιτία είχε σταθεί μια παρεξήγηση που είχε συμβεί στο πανηγύρι του χωριού το 1970 μεσουρανούσης της επτάχρονης δικτατορίας. Στο πανηγύρι έπαιζε η κομπανία του Τσουρούφλη. Κάποιοι μουσαφιραίοι, όνομα και μη χωριό, μπαίνοντας στο χορό έδιναν παραγγελίες στα όργανα να τους παίζουν το τραγούδι «Γρίβα μ΄, σε θέλει ο βασιλιάς». Δεν άργησε να προκληθεί ένταση και να διαλυθεί το πανηγύρι. Αρκετά χρόνια αργότερα, όταν έγινε προσπάθεια να αναβιώσει είχε αδειάσει πλέον το χωριό από κόσμο.