Σοάντσα (η)

Ως Σοάντσα (η) ή Σουάντσα περιγράφεται από την πλειοψηφία των αναγνωστών μας, σε ερώτημα που θέσαμε πρόσφατα ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο που παρατηρείται σε παλιά σπίτια ιδιαίτερα στα χωριά της Λευκάδας. Ο Πανταζής Κοντομίχης στο «Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος» το αναφέρει κι αυτός ως Σοάντσα (η) και γράφει ότι είναι η προβολή της στέγης, η κοινώς λεγόμενη ποδιά.

Ο Δημήτρης Παπαδόπουλος, ο οποίος κατάγεται από οικογένεια Λευκαδιτών μαστόρων γράφει ότι «Το 2003 μετά τον σεισμό που ήρθαν οι μηχανικοί να δούνε το σπίτι της γιαγιάς μου, έψαχναν λεξικό γιατί όταν τη ρώτησαν τι ζημιές έπαθε τους απάντησε ότι εχάλασε η σοάντσα …».

Επίσης δεν είχε όπως γράφαμε διακοσμητικό ρόλο. Ο Κώστας Κούρτης σημειώνει ότι το αρχιτεκτονικό αυτό στοιχείο είχε πάνω απ΄ όλα ρόλο λειτουργικό στο πετρόκτιστο χωριάτικο σπίτι της Λευκάδας. Ο πρωταρχικός του ρόλος ήταν να απομακρύνονται τα νερά της στέγης και να μην γλείφουν τον τοίχο με ότι δυσμενές αυτό συνεπάγεται για το σπίτι.

Ο Σπύρος Τζώλος σχολιάζει ότι έχει πολλά ονόματα: «Πολλά ονόματα φίλοι μου, ξεκινάμε με σουάνζα, μαρκίζα, κορνίζα, οι παλιοί μάστορες Καλκάνη!! Επειδή έχω φτιάξει πολλά τέτοια σπίτια, αποτελείται από παλιά βυζαντινά κεραμίδια, βάζουμε πρώτα μια σειρά κάτω με λάσπη, και μετά πάλι λάσπη καπάκι απάνω, αυτό λοιπόν μπορεί να γίνει με τρεις σειρές, ανάλογα το φάρδος της πέτρινης τοιχοποιίας !!»

Κάνα δυο το αναφέρουν επίσης ως «Αστράχα» ή «Βροντάλι». Με τη δεύτερη ονομασία απαντάται πράγματι σε άλλες περιοχές (π.χ. Ηλεία). Γράφει ο Κώστας Παπαντωνόπουλος στο site antroni.gr: «Στο ξεκίνησα αυτής της προσπάθειας μαζί με άλλα με είχε συνεπάρει και η παρατήρηση των παλαιών κτηρίων της Ηλείας. Σε κάποια από αυτά, υπήρχε ένα περίτεχνο γείσο στις στέγες τους, φτιαγμένο με κεραμίδια που μέχρι τότε δεν γνώριζα την τεχνική και την ονομασία τους. Προκειμένου να πληροφορηθώ, στράφηκα στους σύγχρονους μαστοράντζες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μας που όχι μόνο δεν γνώριζαν την ονομασία του γείσου αλλά ούτε και να κατασκευάσουν αυτό το περίτεχνο αξεσουάρ της οικοδομής. Η άγνοια, ο νεοπλουτισμός και ο επαρχιωτισμός του ελληναρά αλλά και η τεχνολογική «πρόοδος», οδήγησε στην αντικατάσταση παλαιών στοιχείων με νέα που έχει σαν αποτέλεσμα να στερούμαστε σήμερα οικοδομικών αριστουργημάτων από την πλέον Ορεινή Ηλεία.

Το βροντάλι που εξετάζουμε σήμερα, είναι η μαρκίζα που προεξείχε από την λιθοδομή του σπιτιού, ώστε το νερό της βροχής που έρχεται από τα κεραμίδια να μην ρέει στο τοιχίο αλλά να λειτουργεί σαν ένα είδος γείσου γύρο από το οικοδόμημα για να το προστατεύει από την υγρασία. Η λέξη «βροντάλι» ή «βρεντάλι», προέρχεται από το βενετσιάνικο frontale, που σημαίνει «μετωπιαίος» δηλαδή το γείσο του κτηρίου. Τα βροντάλια τα συναντάμε στη δυτική Πελοπόννησο και τα Επτάνησα. Το αποτελούσαν τρεις επάλληλες σειρές κεραμιδιών τοποθετημένες έτσι ώστε, η υπερκείμενη σειρά να προεξέχει της υποκείμενης κατά μερικά εκατοστά, σχηματίζοντας έτσι το γείσο. Το είχαν όλα τα καλοχτισμένα σπίτια είτε σε όλη την περίμετρό τους, είτε μόνο στην πρόσοψη ή σε ένα μέρος των πλαϊνών τοίχων. Σε άλλες περιπτώσεις, στο τμήμα που δεν ήταν πολύ ορατό, υπήρχε η αστράχα, η ξύλινη προεξοχή της στέγης.

Τα βροντάλια που κοσμούσαν κάποτε τις στέγες των σπιτιών μας, χάνονται σιγά-σιγά και έτσι χάνεται και η αρχιτεκτονική κληρονομιά μας. Αυτό συντελεί στο ότι στατικά τα βροντάλια δεν είναι πολύ σταθερά και είναι από τα πρώτα τμήματα των οικοδομών που υποφέρουν από τους σεισμούς και την υγρασία. Έτσι, οι ιδιοκτήτες προχωρούν στην αντικατάσταση των κεραμοσκεπών, την ενίσχυση των τοίχων με σενάζ αλλά και την απροθυμία των τεχνιτών να ασχοληθούν με τη δύσκολη κατασκευή τους.»