«Έντονα γεγονότα – άσβεστες μνήμες»
Του
Τάσου Μανωλίτση-Κουβαλιά
Θυμάμαι κι΄ εγώ αυτή την απιδιά μεσ΄ το αμπέλι με τα ροζακιά του, τα πατρινά του και τα βαρτζαμιά του… Τι ωραίες λέξεις, τι ωραία σταφύλια… πάνε να ξεχαστούνε…
Θυμάμαι και το κάψιμο του σπιτιού μου. Έγινε το καλοκαίρι του 1944, μετά τη μάχη του ΕΛΑΣ στο Λαϊνάκι εναντίον των κατσαπλιάδων-ΕΔΕΣιτών της Λευκάδας. Αυτή τη μάχη την έχασε ο ΕΛΑΣ, λόγω της επέμβασης των Γερμανών. Το τι επακολούθησε μετά, μας το περιγράφει ο αγωνιστής-Κομμουνιστής Ζώης Κουτσαύτης στο βιβλίο του: Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ (τυποεκδοτική 1991).
(Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς την τραγωδία του Λευκαδίτικου λαού. Λες και άνοιξε η κόλαση και ξέρασε τους πιο μαύρους κολασμένους. Η σκληρότητα των «οπλαρχηγών» ξεπέρασε κάθε στάδιο ανθρώπινης επινόησης. Ό,τι συνέβηκε κατά τη διάρκεια της μάχης ωχριά μπροστά σε κείνα που ακολούθησαν μετά. Με ένα σαδισμό χωρίς προηγούμενο οι «εθνικόφρονες πατριώτες» ξεπέρασαν κι΄ αυτά τα αίσχη των Γερμανών. Και οι ίδιοι οι Γερμανοί αισθάνθηκαν φρίκη μπροστά στο τόσο όργιο φόνου και αίματος. Λες και απελευθερώθηκαν τα πιο κακούργα ένστικτα των «οπλαρχηγών» για να ρουφήξουν το αίμα του ΕΑΜικού κόσμου.)
Καθόμαστε με τον αδελφό μου Νίκο στο τσιμεντένιο πεζούλι έξω απ΄ το καφενείο του Γαβρίλη στη Ρούγα. Ήταν καταμεσήμερο και βλέπαμε τον καπνό που ΄βγαινε απ΄ την άκρη του Χωριού.
– Σας καίνε το σπίτι
– Να πάμε να δούμε;
– Θα σας κάψουν!
Τρεμούλα φόβου και δίψα… Κάποιος μας έφερε νερό σ΄ ένα καρτεζίνι ζαβό, ΤΟ ΘΥΜΑΜΑΙ ΚΑΛΑ!
Ο μπάρμπα-Μπογόρδας μάς πήγε στην Κιάφα, σε συγγενή εθνικόφρονα, γιά προφύλαξη.
Η Μανά μας με άλλες Γυναίκες, κρατούμενες στην Καρυά.
Η 7μηνη αδερφούλα μας, εγκαταλελειμμένη στο σπίτι του μπάρμπα-Μπογόρδα.
5 μέρες χωρίς νερό και φροντίδα… ΠΕΘΑΝΕ.
Την επόμενη νύχτα η Μάνα μας δραπέτευσε τη νύχτα, νά ΄ρθει να θάψει τ΄ ΑΓΓΕΛΟΥΔΙ της… ΑΓΓΕΛΙΚΗ τη λέγανε.
Ο παπα-Θοδωρής, εθνικόφρονας, αρνείται να την θάψει και η Μάνα μου πήγε να τον πνίξει!!
Όλοι κλαίγανε, εκτός απ΄ τον παπά.
Εγώ σβουρνούσα στον αέρα ένα ψόφιο κοράκι, κι΄ έκανα πως πετούσε.
Εγώ έκλαψα πολύ, πολύ αργότερα!
Όταν τα γεγονότα έγιναν αναμνήσεις και σκέψεις.
Πόσα μερόνυχτα μείναμε στους λόγγους δεν θυμάμαι. Θυμάμαι όμως, ότι πολλά γυναικόπαιδα μας φρουρούσε ο Τσιροπούλης, (Δουβίτσας νομίζω). Ήταν εφεδροΕΛΑΣίτης.
Απ΄ τους Σκάρους κατεβήκαμε στη Νικιάνα, ύστερα πήγαμε οικογενειακώς στη Χώρα και το 1952 στην ΑΘΗΝΑ…
Από τότε δεν ξαναείδα το καημένο – καμμένο σπιτάκι μου, ως το 1958 στις εκλογές, που επέστρεψα στο χωριό, (φοιτητής ων), με τον πατέρα μου που καμάρωνε(!).
Όταν ψηφίσαμε και βγήκαμε έξω απ΄ το Σχολείο, μας πλησίασε ο Άγγελος Μανωλίτσης (εκλ. αντιπρόσωπος της ΕΔΑ).
– Φύγετε αμέσως στη Νικιάνα να πάτε απ΄ το δημόσιο δρόμο.
– Γιατί μπάρμπα, κινδυνεύουμε;
– Μη φωνάζεις
και μου ΄δωσε μιά φιλική αμπωσά στον ώμο, προς τα Κολυβάτα.
Πριν από λίγο μεσ΄ το εκλογικό τμήμα προέκυψε κάποιο «ζήτημα», όταν εγώ ζήτησα την απομάκρυνση του Ενωμοτάρχη, για να εξασκήσω το εκλογικό μου δικαίωμα ανεπηρέαστος.
…Φοιτητής, βλέπεις.
Περνώντας απ΄ τα Κολυβάτα, ρίξαμε μια ματιά στη μπασιά. Ήταν εκεί το σπίτι του Κομμουνιστή Γιώργου Κατσαρού (Καραγιάννη), που εκτελέστηκε στο Αγρίνιο το Φλεβάρη 1944, από τους Γερμανούς.
Λίγο πιο κάτω φτάνουμε στου Κουβαλιά τ΄ αμπέλι με την ΟΝΑΔΑ του. Δεν θυμάμαι αν μπήκαμε μέσα, μάλλον όχι, γιατί βιαζόμαστε(;)…
Ποιός φανταζόταν, ότι μετά 2 χρόνια από ΄κείνη τη στιγμή θα γεννιώσουν εσύ Φίλιππε, για να ξαναζωντανέψεις σήμερα εκείνα τα ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΟΛΩΝ ΜΑΣ;;!!
Όταν ξαναδιαβείς απ΄ αυτή την ΑΠΙΔΙΑ, που πεισματάρα ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΡΙΑ, δεν λέει να πεθάνει… δώς της ένα φιλικό σπρωξιματάκι με τον αγκώνα σου και πες της: ΑΠΟ ΜΕΝΑ
Τάσος Μανωλίτσης-Κουβαλιάς, Αθήνα, Απρίλης 2020
Υ.Γ. Το Παρατσούκλι ΚΟΥΒΑΛΙΑΣ, απ΄ ό,τι λέγεται, βγήκε απ΄ το γεγονός, ότι ο παππούς μου, σαν Δραγάτης που ήταν, όλο και κάτι ΚΟΥΒΑΛΟΥΣΕ(;) κατά το γυρισμό του απ΄ τις περιπολίες….
Και η ανάρτηση που έδωσε αφορμή για να γραφεί το σχόλιο: «Η ιστορία μιας εκατοχρονίτικης ολάνθιστης ονάδας (ποικιλία απιδιάς) «στου Κουβαλιά»…»
Τη θυμάμαι καλά από τότε που ήμουνα πιτσιρικάς. Ήταν το μεγαλύτερο δέντρο στη λάκα του χωραφιού. Καβατζάραμε τα εξήντα οπότε κι αυτή λογικά θα πρέπει να έχει εκατοχρονήσει. Έχασε κλώνους, μίκρυνε με τον καιρό, όμως παρ΄ όλα τα γεράματά της συνεχίζει να είναι ακόμη επιβλητική στο ακαλλιέργητο σήμερα χωράφι. Την είδαμε τις προάλλες ολάνθιστη από ψηλά, από το Κατούνι, με φόντο το κανάλι της Λευκάδας, και καθίσαμε αρκετή ώρα και την καμαρώναμε.
Ο λόγος για μια γέρικη ονάδα (ποικιλία απιδιάς) στο χωράφι μας, στη θέση «Κοντολιού Λάκους», όπως είναι το τοπωνύμιο της περιοχής. Εμείς όμως στην οικογένεια το λέμε ακόμη «στου Κουβαλιά», από το παρατσούκλι του πρώην κατόχου του από τον οποίον είχαμε αγοράσει το χωράφι. «Τοις μετρητοίς έναντι τεσσάρων εκατομμυρίων δραχμών», όπως γράφει το συμβόλαιο αγοραπωλησίας του συμβολαιογράφου Λευκάδος Άρη Ι. Σκληρού. Το χωράφι ήταν «σύνδενδρος άμπελος μετά των εν αυτή οπωροφόρων δένδρων». Ένα από τα δένδρα αυτά ήταν και η εν λόγω απιδιά (αχλαδιά).
Τη θυμάμαι τα καλοκαίρια να είναι κατάφορτη από απίδια, που όταν ωρίμαζαν έπεφταν και σχημάτιζαν ολόκληρο στρώμα, με τους σερσέλους, τους κόκκινους όχι τους άλλους τους μαύρους, να ζουζουνίζουν ασταμάτητα. Αυτή η ποικιλία της αχλαδιάς που έχει αποδειχτεί πολύ ανθεκτική στις κλιματικές συνθήκες της ορεινής Λευκάδας, έχει την ιδιαιτερότητα να ωριμάζει όλα τα αχλάδια μαζί. Η παραγωγή δεν διαρκεί πολύ καιρό. Το αχλάδι τρώγεται καλύτερα όταν είναι σκωτιασμένο, όταν δηλαδή αρχίζει να παίρνει καφετί χρώμα.
Ο Κουβαλιάς, λοιπόν, ο Γιώργος Μανωλίτσης όπως ήταν το όνομά του ήταν αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης. Έζησε όλες τις ταλαιπωρίες των χρόνων που ακολούθησαν. Το σπίτι του, ήταν το μοναδικό στον μαχαλά Μαυρογιαννάτα (Αλέξανδρος) της Κοινότητας Αλεξάνδρου που το είχαν κάψει οι κατσαπλιάδες. Για να γλυτώσει αναγκάστηκε να κατέβει αρχικά στην πόλη της Λευκάδας και να φύγει κατόπιν στη Αθήνα, όπου άσκησε το επάγγελμα του οργανοπαίχτη, εγκαταλείποντας το χωριό του, όπως έγινε και με πολλούς άλλους αγωνιστές από χωριά και πόλεις της ελληνικής επαρχίας τα δύσκολα εκείνα χρόνια, τα πέτρινα χρόνια. Πούλησε ότι είχε στο χωριό.
Το άλλοτε σπίτι του Γιώργου Αναστ. Μανωλίτση (Κουβαλιά) που έκαψαν οι συνεργάτες των Γερμανών
Στον μικρότερο μαχαλά της κοινότητας Αλεξάνδρου, τα Κολυβάτα, οι συνεργάτες των Γερμανών (Ράλληδες) είχαν κάψει την ίδια πάνω κάτω εποχή τέσσερα σπίτια. Του Γιάννη Βρεττού (Μπόθα), του Σπύρου Κονδυλάτου (στο σπίτι αυτό στεγάζονταν και η Λέσχη της ΕΠΟΝ), δικηγόρου στο επάγγελμα, και του Ξενοφώντα Βρεττού που είχαν πάρει κι αυτοί ενεργά μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Το τρίτο σπίτι είχε αρπάξει κατά λάθος φωτιά, αφού ήταν κολλητά με το σπίτι του πρώτου.
«…Και τέσσαρες τοίχοι, οι οποίοι απετέλουν άλλοτε οικίαν εμπρησθείσα υπό των ταγμάτων ασφαλείας…»
Πάνε κάμποσα χρόνια που είχαμε βρει το συμφωνητικό αγοραπωλησίας για την πώληση του σπιτιού του Σπύρου Κονδυλάτου. Συντάχτηκε τον Ιούλιο του 1946 και έγραφε καθαρά και ξάστερα ότι ο αγοραστής αγοράζει «…εν οικόπεδον επί του οποίου είναι και τέσσαρες τοίχοι, οι οποίοι απετέλουν άλλοτε οικίαν εμπρησθείσα υπό των ταγμάτων ασφαλείας…» και ότι αντί χρημάτων (το ποσό που συμφωνήθηκε ήταν έντεκα χιλιάδες προπολεμικές δραχμές) «θα δοθεί ως τίμημα το ανάλογον ποσόν ελαίου αποτιμώμενον προς τριάκοντα (30) δραχμάς προπολεμικάς καθ΄ οκάν». Τα πράγματα δηλαδή τα έλεγαν ακόμη στα χωριά μας με τ΄ όνομά τους, όπως είχαν γίνει, κι ας προσπαθούν σήμερα κάποιοι να ξαναγράψουν την ιστορία: «Οικία εμπρησθείσα υπό των ταγμάτων ασφαλείας…».
Το συμβόλαιο αγοραπωλησίας του χωραφιού με την ονάδα…
Διόλου τυχαίο ότι ο δικηγόρος Σπύρος Κονδυλάτος, που έμενε την εποχή εκείνη ακόμη στη Λευκάδα, ήταν και ο πληρεξούσιος του Γιώργου Μανωλίτση στην αγοραπωλησία του χωραφιού με την απιδιά.
