e-φακέλωμα στον κόσμο του facebook

Πόσο σίγουροι είστε ότι κάθε φορά που συνδέεστε με τον λογαριασμό σας στο facebook έχετε τον απόλυτο έλεγχο των προσωπικών σας δεδομένων; Οσοι ασχολούνται με την ιδιωτικότητα στο Ιντερνετ δεν θα έβαζαν στοίχημα, αν ήταν στη θέση σας.

Ούτε φυσικά ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο 28χρονος ιδρυτής του facebook, ο οποίος οραματίζεται την ημέρα που εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα μοιράζονται «ολόκληρη τη ζωή τους» μέσω του κοινωνικού δικτύου που δημιούργησε το 2004 στο φοιτητικό του δωμάτιο στο Χάρβαρντ.

Αν το facebook ήταν κράτος θα ήταν το τρίτο μεγαλύτερο σε πληθυσμό, μετά την Κίνα και την Ινδία. Με 955.000.000 ενεργούς χρήστες σε όλον τον κόσμο -εκ των οποίων 3.825.000 στην Ελλάδα- το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο του Ιντερνετ αποτελεί σήμερα έναν από τους βασικούς τόπους επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης, ιδίως για τον νεότερο πληθυσμό.

Η ψηφιακή του πολιτεία, όμως, δεν δρέπει δάφνες δημοκρατικότητας. Οι κάτοικοι του «Φεϊσμπουκιστάν» -όπως το αποκαλεί η αμερικανίδα συγγραφέας Ρεμπέκα ΜακΚίνον- δεν έχουν πάντα λόγο σε όσα γίνονται στην επικράτειά τους.

Ακόμη κι όταν το facebook διοργανώνει ψηφοφορίες, όπως έκανε τον περασμένο Ιούνιο για να καθορίσει τους κανόνες λειτουργίας του, δεν δείχνει να σέβεται τη γνώμη των χρηστών (εφάρμοσε το αντίθετο από αυτό που ψήφισαν τα μέλη του).

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και τώρα, καθώς οι χρήστες του εξαναγκάζονται να υιοθετήσουν το Χρονολόγιο (Timeline), τη νέα μορφή των προφίλ στο facebook, η εγκατάσταση του οποίου ήταν μέχρι σήμερα προαιρετική.

Πολλοί χρήστες εξέφρασαν την αγανάκτησή τους για την εξέλιξη αυτή• όχι μόνο διότι το facebook αποφασίζει γι” αυτούς χωρίς αυτούς, αλλά και επειδή το Χρονολόγιο εκθέτει ακόμη μεγαλύτερο όγκο προσωπικών πληροφοριών στα μάτια των μελών του κοινωνικού δικτύου – και των διαφημιστών.

Ο Ζάκερμπεργκ παρουσίασε για πρώτη φορά το Χρονολόγιο τον Σεπτέμβριο του 2011, στο ετήσιο συνέδριο προγραμματιστών του facebook στο Σαν Φρανσίσκο. Το νέο προφίλ κυκλοφόρησε τρεις μήνες μετά, η εγκατάστασή του όμως ήταν προαιρετική.

Πρόσφατα έγινε γνωστό ότι το Χρονολόγιο θα εγκατασταθεί αυτόματα σε όλους τους λογαριασμούς πριν από το τέλος του φθινοπώρου, αντικαθιστώντας τα παλιά προφίλ.

Ο ιδρυτής τού facebook δεν άφησε περιθώρια παρερμηνείας των προθέσεών του: «Εκατομμύρια άνθρωποι γράφουν κάθε μέρα στο facebook ιστορίες από τη ζωή τους. Το Χρονολόγιο είναι η ιστορία της ζωής σας και ένας εντελώς νέος τρόπος για να εκφραστείτε» είπε στο ίδιο συνέδριο, προσθέτοντας ότι οι άνθρωποι θα είναι πλέον σε θέση να μοιραστούν «ολόκληρη τη ζωή τους» στο facebook.

Το Χρονολόγιο συνθέτει ένα ψηφιακό αρχείο που περιέχει σε χρονολογική σειρά όλα τα σημαντικά -ή ασήμαντα- γεγονότα της ζωής των χρηστών, συνοδευόμενα από φωτογραφίες και σχόλια τα οποία είναι προσβάσιμα δημόσια (εκτός κι αν κάποιος επιλέξει να περιορίσει το «ακροατήριό» του). Με τον τρόπο αυτόν ανασύρει στην επιφάνεια παλιές αναρτήσεις, αποκαλύπτοντας μεγάλο μέρος του ψηφιακού παρελθόντος των χρηστών.

Οι «αγανακτισμένοι». Πολλοί χρήστες έχουν θορυβηθεί από την αναγκαστική μετάβαση στο Χρονολόγιο. «Λυπάμαι, αλλά πρόκειται για σκουπίδι. Εκπλήσσομαι που το facebook δεν έχει συμπεριλάβει στο προφίλ του μια υποχρεωτική ενότητα με το DNA των χρηστών», έγραψε σκωπτικά ένας χρήστης.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της εταιρείας λογισμικού ασφάλειας Webroot, το 17% των χρηστών του facebook έχει αρχίσει να διαγράφει περιεχόμενο που είχε αναρτήσει παλιότερα, προκειμένου να μην είναι πια δημόσια ορατό.

Τα μηνύματα. Σάλος προκλήθηκε την περασμένη εβδομάδα έπειτα από δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου -κυρίως γαλλικών εφημερίδων- που ανέφεραν ότι ιδιωτικά μηνύματα που είχαν σταλεί από μέλη του facebook σε «φίλους» τους, εμφανίζονταν δημόσια στο προφίλ τους.

Ωστόσο, το facebook αρνήθηκε ότι αυτό συνέβη, υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο για παλαιότερες δημόσιες αναρτήσεις -και όχι για ιδιωτικά μηνύματα- που απλώς εμφανίστηκαν ξανά στο Χρονολόγιο των χρηστών.

Θύελλα αντιδράσεων και για τις «ετικέτες» των φωτογραφιών

Η υποχρεωτική εφαρμογή του Χρονολογίου μοιάζει με πταίσμα μπροστά στην κατηγορία ότι το facebook επιχειρεί να δημιουργήσει μια τεράστια βάση δεδομένων με τις φωτογραφίες και τα ονόματα των χρηστών του, οργανώνοντας το μεγαλύτερο φακέλωμα που έγινε στην ιστορία!

Στα μέσα του περασμένου Αυγούστου η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων του Αμβούργου ζήτησε από το facebook να διαγράψει τις φωτογραφίες των χρηστών που τηρούνται χωρίς τη ρητή συγκατάθεσή τους, κρίνοντας ότι παραβιάζει τους ευρωπαϊκούς κανόνες περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

Ο πρόεδρος της Αρχής Γιοχάνες Κάσπαρ εμφανίστηκε ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στις «ετικέτες» (tags) οι οποίες μπαίνουν στις φωτογραφίες που αναρτούν οι χρήστες.

Η εν λόγω λειτουργία τούς ζητά να συνδέσουν τις φωτογραφίες με τα ονόματα των χρηστών που εικονίζονται σε αυτές. Στη συνέχεια χρησιμοποιεί τα χαρακτηριστικά του προσώπου που διακρίνονται σε κάθε εικόνα για να εντοπίσει αυτόματα το ίδιο πρόσωπο σε άλλες φωτογραφίες!

Για να το κάνει αυτό, χρησιμοποιεί ειδικό λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, το οποίο «σκανάρει» τις φωτογραφίες των χρηστών, αναγνωρίζοντας τα εικονιζόμενα πρόσωπα. Κατόπιν «προτείνει» στα μέλη του facebook να προσθέσουν με «ετικέτα» το όνομα του χρήστη στο οποίο αντιστοιχεί η φωτογραφία.

Το χαρακτηριστικό αυτό ήταν ενεργοποιημένο σε όλους τους λογαριασμούς από προεπιλογή και μπορούσε να απενεργοποιηθεί χειροκίνητα από το μενού των Ρυθμίσεων Απορρήτου.

Την 1η Ιουλίου το facebook κατάργησε την αυτόματη ενεργοποίηση της επίμαχης λειτουργίας για όλους τους νέους χρήστες στην Ευρώπη. Μετά από έντονες επικρίσεις που δέχθηκε, την περασμένη Παρασκευή ανακοίνωσε ότι θα πράξει το ίδιο και για τα παλιότερα μέλη του. Σκοπεύει όμως να επαναφέρει τη λειτουργία στο μέλλον, επιφέροντας τροποποιήσεις.

«Το facebook θα υποχρεωθεί να διαγράψει αυτά τα δεδομένα, εκτός αν λάβει την έγκριση όλων των εμπλεκόμενων χρηστών» δήλωσε ο κ. Κάσπαρ. Ο ιστότοπος αντέτεινε ότι η εφαρμογή του «είναι πλήρως συμβατή με την κοινοτική νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων».

Η λειτουργία των «ετικετών» έχει προκαλέσει αντιδράσεις και στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Τον περασμένο Ιούλιο, ο γερουσιαστής Αλ Φράνκεν επέκρινε δριμύτατα το facebook για το γεγονός ότι δεν ζητά τη συναίνεση των χρηστών για να ενεργοποιήσει τη λειτουργία των προτάσεων προσθήκης «ετικετών» στις φωτογραφίες τους.

Η ψηφοφορία-παρωδία

Δεν είναι η πρώτη φορά που το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο του κόσμου προκαλεί με τον τρόπο που διαχειρίζεται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών του.

Τον περασμένο Ιούνιο είχαν προκληθεί θυελλώδεις αντιδράσεις μετά την ψηφοφορία-παρωδία που διοργάνωσε ο ιστότοπος για να καθορίσει τους κανόνες λειτουργίας του. Σύμφωνα με αρκετούς χρήστες, το facebook «έκρυψε» την ψηφοφορία προκειμένου να συμμετάσχουν σε αυτήν όσο το δυνατόν λιγότεροι. Και τα κατάφερε: στη διαδικασία συμμετείχε μόλις το 0,038% των χρηστών, ενώ για να θεωρηθεί δεσμευτικό το αποτέλεσμα έπρεπε να ψηφίσει τουλάχιστον το 30%. Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων καταψήφισε τους νέους όρους χρήσης, το facebook τους έθεσε τελικά σε ισχύ!

Η αποδοχή των νέων όρων από τους χρήστες συνεπάγεται την εκχώρηση σημαντικού μέρους της ιδιωτικότητάς τους. «Λαμβάνουμε δεδομένα σχετικά με εσάς κάθε φορά που αλληλεπιδράτε με το facebook: όταν κοιτάτε το Χρονολόγιο κάποιου, στέλνετε ή λαμβάνετε μήνυμα, αναζητάτε φίλο ή σελίδα, κλικάρετε ή βλέπετε μια διαφήμιση, χρησιμοποιείτε μια εφαρμογή ή κάνετε αγορές μέσω facebook», αναφέρεται στην Πολιτική Χρήσης Δεδομένων.

Τρία βήματα για να προστατεύσετε τα προσωπικά σας δεδομένα

1. Κάντε το Χρονολόγιό σας ιδιωτικό. Για να αποτρέψετε τη δημόσια πρόσβαση στο Χρονολόγιό σας μεταβείτε στις «Ρυθμίσεις απορρήτου», κάντε κλικ στην επιλογή «Χρονολόγιο και προσθήκη ετικετών» και αλλάξτε τις ρυθμίσεις για το «Ποιος μπορεί να δημοσιεύει στο Χρονολόγιό σας;» και «Ποιοι μπορούν να δουν τις δημοσιεύσεις των άλλων στο Χρονολόγιό σας;», από «Ολοι» σε «Φίλοι».

Κάντε το ίδιο στις επιλογές «Ποιος μπορεί να δει τις δημοσιεύσεις στις οποίες έχετε προστεθεί με ετικέτα στο Χρονολόγιό σας;» και «Ποιοι βλέπουν προτεινόμενες ετικέτες όταν ανεβαίνουν φωτογραφίες με άτομα που σας μοιάζουν;».

Για απόλυτη ιδιωτικότητα κάντε κλικ στην επιλογή «Προσαρμογή» μεταβαίνοντας στη ρύθμιση «Προσαρμοσμένο απόρρητο» και επιλέξτε «Μόνο εγώ» αν θέλετε να μη βλέπει κανένας άλλος τις αναρτήσεις σας. Τέλος, περιορίστε την πρόσβαση στις παλαιές δημοσιεύσεις σας μόνο στους «φίλους» σας. Μεταβείτε στο μενού «Περιορισμός του κοινού για παλαιότερες δημοσιεύσεις» και κάντε κλικ στην επιλογή «Περιορισμός των παλαιών δημοσιεύσεων».

2. Κρύψτε τις παλαιές αναρτήσεις. Μεταβείτε στο Χρονολόγιό σας και αναζητήστε στο δεξί μέρος μια κάθετη μπάρα στην οποία αναγράφονται με φθίνουσα σειρά διάφορες χρονολογίες. Πρόκειται για όλα τα χρόνια που χρησιμοποιείτε το facebook, καθώς και για κάθε χρονιά για την οποία εσείς ή οι «φίλοι» σας έχουν δημοσιεύσει κάποια πληροφορία (για παράδειγμα το έτος της γέννησής σας).

Για να μειώσετε τον όγκο των πληροφοριών, κάντε κλικ στο πρώτο έτος που αρχίσατε να χρησιμοποιείτε το facebook. Θα δείτε τις 20 «Πιο σημαντικές στιγμές» της χρονιάς, καθώς και μια αναλυτική λίστα με όλες τις αναρτήσεις σας ανά μήνα. Κάντε κλικ στην επάνω δεξιά γωνία της καθεμιάς από τις αναρτήσεις και επιλέξτε «Απόκρυψη από το Χρονολόγιο» ή «Διαγραφή». Θα πρέπει να κάνετε το ίδιο για κάθε μήνα και να αποκρύψετε ή να διαγράψετε όλες τις αναρτήσεις που δεν θέλετε να εμφανίζονται.

3. Διαγράψτε τις αναρτήσεις σας από το Χρονολόγιο άλλων χρηστών. Για να αφαιρέσετε τις δημοσιεύσεις σας από το Χρονολόγιο ενός «φίλου» σας, μεταβείτε στο δικό σας Χρονολόγιο και κάντε κλικ στο «Αρχείο δραστηριοτήτων». Εκεί μπορείτε να δείτε σε χρονολογική σειρά όλες τις αναρτήσεις σας: τα σχόλια, τα likes και τα γεγονότα που έχετε δημοσιεύσει. Για να μεταβείτε στις δημοσιεύσεις που έχετε κάνει, κάντε κλικ στην επιλογή «Ολα» στην επάνω δεξιά γωνία και επιλέξτε «Οι δημοσιεύσεις σας». Από εκεί μπορείτε να διαγράψετε τα μηνύματα που έχετε αναρτήσει στο Χρονολόγιο κάποιου άλλου χρήστη.

Το facebook σε αριθμούς