Η επαύριος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα (Οι χρυσές λίρες και οι κρατούντες)
O Πωλ Πόρτερ, επικεφαλής της Επιτροπής για την Αμερικανική βοήθεια στην Ελλάδα
Του Θεόδωρου Αραβανή
Γράφει ο Πωλ Πόρτερ την 1η Απριλίου 1947 σε σημαντική αναφορά του για την Αμερικάνικη αποστολή στην Ελλάδα.
«Παρά τα ($) 700.000.000 δολάρια (700 εκατομμύρια δολάρια) σε ξένη βοήθεια η Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια απλώς έχει κατορθώσει να επιβιώσει. Καμία κυβέρνηση δεν υπήρξε ικανή να αναπτύξει μια αποτελεσματική οικονομική πολιτική και να εγκαινιάσει τους απαραίτητους ελέγχους. Χωρίς ουσιαστικά ξένη βοήθεια και ισχυρά ελεγκτικά μέτρα από την κυβέρνηση των Αθηνών, ένας άλλος γύρος από υπερβολικό πληθωρισμό με όλες τις καταστρεπτικές οικονομικές και πολιτικές συνέπειές του είναι μια βεβαιότητα. Καμμία αναδιάρθρωση και ανάπτυξη δεν μπορεί να αναβλύσει από το χώμα της πολιτικής ίντριγκας, διαφθοράς, και εκμετάλλευσης». Και στο ημερολόγιο του σημείωνε: «Αυτές είναι σκληρές γενικεύσεις, αλλά πράγματι είναι μια υποτίμηση της παρούσης κρίσιμης θέσης της Ελλάδος».
Σε μήνυμα στον Ευγένιο Κλέιτον (Οικονομολόγος του υπουργείου Αμύνης των ΗΠΑ) της 17ης Φεβρουαρίου 1947 ο Πώλ Πόρτερ (συνέταξε το μνημόνιο ή έκθεση Πόρτερ για την Ελλάδα το 1947) έδωσε έμφαση -με δικά του λόγια- «στην άκρα σοβαρότητα της καταστάσεως: σοβαρά ελλείμματα του προϋπολογισμού, δραστικός πληθωρισμός, φυγή κεφαλαίου στο εξωτερικό και ανικανότητα της κυβέρνησης να διευθύνει αποτελεσματικά τις εκτενείς μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται». Αυτός θυμόνταν «ένα πλούσιο δείπνο στο οποίο με προσκάλεσε ένας εξέχων τραπεζίτης στο πολυτελές διαμέρισμα στην Αθήνα».
«Αυτός ο κεφαλαιούχος, που πρόσφατα δικάστηκε και απαλλάχτηκε από συνεργάτης των Ναζί», παρουσίασε στον επισκεπτόμενο Αμερικανό αξιωματούχο «τρείς υπηρέτες με λιβρέα, πολλά κρασιά» και μια πριγκίπισσα Ρομανώφ (εννοούσε την Ρωσσίδα Ελένη σύζυγο του πρίγκηπα Νικολάου αδελφού του άνακτα Κωνσταντίνου του Α΄) «στολισμένη με ρουμπίνια και διαμάντια». Η αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς τους «ακροδεξιούς βασιλόφρονες της πολιτικής και εμπορικής σφαίρας» και «στα παιδιά που πέθαιναν από πείνα στους δρόμους» -με τα λόγια του ίδιου του Πωλ Πόρτερ- «ήταν απλώς πολύ επίκαιρη και απάνθρωπη».
Και στο ημερολογιό του ο Πώλ Πόρτερ γράφει: «κανένας Έλληνας πολιτικός δεν φαίνεται να έχει το κουράγιο ή την ικανότητα να σχηματίσει ένα πρόγραμμα που να περιέχει τα στοιχεία της βασικής οικονομικής πολιτικής». Νωρίς τον Φεβρουάριο του 1947 ο Αμερικανός εμπλεκόμενος Άτσεσον δήλωσε μελαγχολικά «κατά την γνώμη μας το μόνο διαρθρωτικό πρόγραμμα που έχει επιχειρηθεί στην Ελλάδα από τον καιρό της απελευθέρωσης». Η τύχη βέβαια του οικονομολόγου Κυριάκου Βαρβαρέσου υπουργού (03/06/1945-01/09/1945) επανορθώσεως στην κυβέρνηση Πέτρου Βούλγαρη και του εκπονηθέντος αμέσως μεταπολεμικά προγράμματος ανορθώσεως είναι γνωστή. Τον παραιτήσανε από υπουργό την 01/09/1945 (παραιτήθηκε είπαν) από την μεταπολεμική κυβέρνηση και τον διώξανε και απ΄ την Ελλάδα ως σύμβουλο της παγκόσμιας τράπεζας στην Ουάσιγκτον (την 19/09/1945 παραιτήθηκε είπαν και από Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος).
Τον Απρίλιο του 1947, ο ανταποκριτής των Τάιμς της Νέας Υόρκης (Νεοβόρακο) Ρέιμοντ Ντάνιελ έγραψε ότι: «τα καταστήματα της Αθήνας είναι γεμάτα με είδη πολυτελείας απ΄ αυτά που δεν έχει δει το Λονδίνο από τότε που άρχισε ο πόλεμος και όλα εισάγονται μετά την απελευθέρωση με δανεικά κεφάλαια, για να πουληθούν σε πληθωριστικές τιμές στους εύπορους». «Για τους λεφτάδες και τους ανεύθυνους δεν υπάρχει καμία έλλειψη από τίποτα», σχολίασε η Ντάνα Σμίτ μια άλλη ρεπόρτερ των Τάιμς της Νέας Υόρκης. «Στα περίχωρα οι χωριάτες είναι πεινασμένοι, αλλά στην πρωτεύουσα πλούσιοι Αθηναίοι ακόμα τρώνε τις πάστες τους με κρέμα σαντιγί, πίνουν ουίσκι και γαλλικά κρασιά, φορούν τα νάιλον και καπνίζουν Αμερικανικά τσιγάρα».
Για τα ίδια μεταπολεμικά χρόνια, ο Γκρίσγουολντ, επικεφαλής το 1947 της Αμερικανικής οικονομικής αποστολής στην Ελλάδα -απεστάλη και προσωπικός φίλος του Αμερικανού προέδρου Χάρρυ Τρούμαν- είπε με κυνισμό σε επισκεπτόμενο μέλος του αμερικανικού κογκρέσου: «μια και πρέπει να αναμιχθούμε στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελληνικής κυβέρνησης η ύπαρξη δωροδοκίας πρέπει να γίνει αποδεκτή ως μέρος του συστήματος».
Και τον Δεκέμβρη του 1948 οι εκτιμήσεις των Αμερικανών εμπειρογνωμόνων στην Ελλάδα προς το αμερικανικό υπουργείο εξωτερικών είναι: «Κατά την διάρκεια των επανειλημμένων κρίσεων του πολέμου και της μεταπολεμικής περιόδου, εκείνα τα άτομα με μεγάλα ποσά χρημάτων, είχαν αποκτήσει συνήθεια να αυτό-προστατεύονται εναντίον του πληθωρισμού με το να αγοράζουν χρυσές λίρες. Για να εμποδίσουν την τιμή των λιρών (και των τιμών γενικά) να ανέβει δραματικά και να υποτιμήσει την ποσότητα των δραχμών που ήταν σε κυκλοφορία, η Τράπεζα της Ελλάδος πουλούσε χρυσές λίρες κατά διαστήματα». Αλλά οι αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του θησαυροφυλακίου των ΗΠΑ αμφέβαλαν για την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας και πίστευαν ότι η ευρεία συσσώρευση χρυσού αντιπροσώπευε μια σπατάλη του κεφαλαίου για επενδύσεις και του συναλλάγματος.
Τον Ιούνιο του 1947 οι αρχές των ΗΠΑ απαγόρευσαν τις πωλήσεις χρυσού από την Τράπεζα της Ελλάδος, προς μεγάλη θλίψη των Ελλήνων αξιωματούχων και των πλουσίων φίλων τους. Η αντίδραση των Ελλήνων κεφαλαιούχων (με τον εκπρόσωπό τους στην κυβέρνηση των Αθηνών) ήταν τέτοια που ο Αμερικανός επικεφαλής στην Αθήνα Γκρίνσγουολντ αναγκάστηκε να επανεργοποιήσει την αποδέσμευση χρυσού απ΄ την Τράπεζα της Ελλάδος, ως μέσον για να ξανακερδίσει την αποδοχή των Ελλήνων αξιωματούχων!!!!, για περαιτέρω μέτρα για την κάμψη του πληθωρισμού.
Στα φορολογικά χρονικά της Ελλάδος την ίδια εποχή ήταν σαφέστατη η οδηγία του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών Μάρσαλ (σχέδιο Μάρσαλ) προς τον Πωλ Πόρτερ για την σαφή και «υποχρεωτικά καθιέρωση της αμέσου φορολογίας με στόχο να αντικαταστήσει την σχεδόν αποκλειστική εμπιστοσύνη της Ελληνικής κυβέρνησης στην έμμεση φορολογία, μεταφέροντας έτσι το περισσότερο φορολογικό βάρος της Ελλάδος από τους φτωχούς στους πλούσιους». Και τότε ο Χάρολντ Άικς – Αμερικανός δριμύς κριτής του προγράμματος των ΗΠΑ, όταν πληροφορήθηκε από το Στέιτ Ντιπάρμεντ για τα σχέδια να φορολογήσουν τους πλούσιους στην Ελλάδα αποφάνθηκε: «Θα το πιστέψω όταν το δώ». Και είχε απόλυτο δίκιο, διότι την 1η Σεπτεμβρίου 1947 ο Ευγένιος Κλέι στην Ελλάδα απεφάνθηκε με την σειρά του, ότι: «μετά από λεπτομερή εξέταση, η αμερικανική αποστολή αποφάσισε ότι υπήρχε λίγη πιθανότητα, αν υπήρχε καθόλου, για άμεση μετάβαση από καταναλωτική σε εισοδηματική φορολογία».
Η καταπολέμηση του πληθωρισμού μεταπολεμικά (χαοτικός στην τότε Ελλάδα), ήταν αίτημα και του προγράμματος ανορθώσεως του Κυριάκου Βαρβαρέσου, και ως αναγκαίο απαιτούμενο της νομισματικής θεσμικότητας του Bretton Woods το 1944 (όπου συμφωνήθηκε η μεταπολεμική νομισματική τάξη), αλλά ακόμα και πρωταρχική επιδίωξη της Αμερικανικής αποστολής στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Η επιδίωξη του ελέγχου του πληθωρισμού και της εξισορροπήσεως του προϋπολογισμού σύμφωνα με την τότε αμερικανική αποστολή στην Ελλάδα, έπρεπε να επιδιώκεται με την περικοπή των κυβερνητικών εξόδων και την αύξηση των φόρων.
Σε αυτό ήταν αντίθετοι οι τότε πλούσιοι των Αθηνών (και ο εκπρόσωπός των στην κυβέρνηση), οι οποίοι επεδίωκαν την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού και τον έλεγχο του πληθωρισμού, μέσω της επιπρόσθετης Αμερικανικής βοήθειας, για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό με την πώληση χρυσού από την ελληνική κυβέρνηση!!!!. Και τον χρυσό (υπό μορφή νόμιμων χρυσών λιρών) θα τον αγόραζαν βέβαια οι ίδιοι.
Βιβλιογραφία:
Έκθεση – μνημόνιο – Πωλ Πόρτερ
Λώρενς Γουίτνερ: Η Αμερικανική επέμβαση στην Ελλάδα.
Ξύδης: Η Ελλάδα και οι μεγάλες δυνάμεις.
Εφημ. Ελευθεροτυπία: Ιστορικά.
και άλλες μελέτες και δημοσιεύσεις.
