Τα Κολυβάτα Λευκάδας από ψηλά…

Σας έχει τύχει ποτέ να δείτε το χωριό σας από ψηλά; Τα κοντινά πλάνα ξεγελούν εύκολα.

Βλέποντας την πρώτη φωτογραφία θαυμάζεις σε πρώτη φάση την ομορφιά του τοπίου. Πανέμορφο είναι! Πνιγμένο στο πράσινο! Το προσπερνάς όμως εύκολα, θα μπορούσε να είναι ένας από τους αμέτρητους πανέμορφους ορεινούς οικισμούς της πατρίδας μας.

Πως αλλάζουν τα πράγματα από ψηλά! Μια ζωή έχεις μάθει να τα βλέπεις από άλλη οπτική γωνία. Στη δεύτερη φωτογραφία κοντοστέκεσαι περισσότερο. Οι κορυφογραμμές στον ορίζοντα πιο οικείες αυτή τη φορά. Ξανακοιτάς να επιβεβαιωθείς. Ναι…, το Αετοβίγλι, η Μεγάλη Ράχη, ο Σταυρός και το Τσοκάνι, η Μονοθυατέρα… Βρε, αυτά είναι τα Κολυβάτα… Κοίτα να δεις που θα την πατούσαμε!

Οι φωτογραφίες μας στάλθηκαν από τον Ευγένιο Β., τον οποίο και ευχαριστούμε. Σε αυτόν πάλι στάλθηκαν από την επίσης με Κολυβιάτικες ρίζες Όλγα Μ.

Το χωριό Κολυβάτα, η ιδιαίτερη πατρίδα μας, είναι χτισμένο σε μια απάνεμη λαγκαδιά στους πρόποδες του δάσους των Σκάρων.

«ΚΟΛΥΒΑΤΑ. Μικρός και απρόσιτος συνοικισμός, εντός χαράδρας κείμενος, εις το βάθος της οποίας κατά τον χειμώνα ρέει αρκετά ορμητικός χείμαρρος. Πυκνός και πολυάριθμος συνοικισμός κατά τους αρχαιωτέρους χρόνους. Ερείπια του οποίου σώζονται και σήμερον. Ύπερθεν του συνοικισμού τούτου κείται η Μονή του Αγίου Γεωργίου και τα κράσπεδα του δάσους «Σκάροι». Κάτοικοι 217. Κυριαρχούντα επίθετα Δαμιανής και Βρεττός. Εις το χωρίον τούτο σπουδαίως έδρασε κατά τους Ενετικούς και Αγγλικούς χρόνους η Πατριαρχική οικογένεια των Βρετταίων, εις τον οίκον των οποίων εφιλοξενούντο οι διερχόμενοι και αι τοπικαί αρχαί.»¹

Τα Κολυβάτα είναι ένα παραδοσιακό χωριό του Αλέξανδρου Λευκάδας -ένας από τους τρεις οικισμούς του-, που έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό την αυθεντικότητά του και πολλά στοιχεία της αρχιτεκτονικής των αγροτικών σπιτιών του νησιού της Λευκάδας. Τα σπίτια είναι όλα χτισμένα με πέτρα και έχουν κεραμοσκεπή. Πολλά απ΄ αυτά είναι δίπατα (διώροφα) και άλλα μονώροφα. Στα δίπατα σπίτια το κατώγι χρησίμευε ως αποθήκη για τα διάφορα προϊόντα: λάδι, κρασί, τυρί, μαλλί, δημητριακά κλπ. Καμιά φορά και σαν σταύλος. Στον πάνω όροφο ήταν τα υπνοδωμάτια, το σαλόνι και η κουζίνα που βρίσκονταν ενίοτε και στο κατώγι ή στην αυλή. Η επικοινωνία γινόταν εσωτερικά με ξύλινη σκάλα τον λεγόμενο καταρράχτη. Υπήρχε επίσης, τις περισσότερες φορές, και εξωτερική πέτρινη σκάλα. Σε αρκετά σπίτια στην κορυφή του κεφαλόσκαλου σχηματιζόταν ο λεγόμενος πόντζος (εξώστης) και από κάτω δημιουργούνταν ένας θόλος που οδηγούσε στο κατώγι. Όλα τα σπίτια είχαν τους βοηθητικούς τους χώρους, όπως το φούρνο και το αχούρι για τα ζώα, που βρισκόταν στον κήπο ή την αυλή.

Πόρτες και παράθυρα ήταν ξύλινα και δίφυλλα. Οι εξώπορτες στο κατώγι ήταν συνήθως ημικυκλικές – τοξωτές. Το ανώφλι τους αποτελούνταν από δύο, τρεις ή περισσότερες λαξευμένες πέτρες σε σχήμα τόξου. Στηρίζονταν δεξιά και αριστερά με περισσότερες πελεκητές ευθύγραμμες πέτρες. Οι πόρτες στον πάνω όροφο ήταν σχεδόν πάντα ευθύγραμμες. Το ανώφλι τους ήταν μια μονοκόμματη πέτρα ή καμιά φορά και πολύ γερό ξύλο.

Το ανώφλι της πόρτας ήταν συνήθως διακοσμημένο με διάφορα ανάγλυφα σχέδια και έφερε την ημερομηνία ανέγερσης του σπιτιού. Τα ανάγλυφα σύμβολα είχαν προστατευτικό ρόλο, λειτουργούσαν ως φυλακτά. Ήταν όμως και οι «υπογραφές» των Ηπειρωτών μαστόρων που έχτισαν τα σπίτια. Τα περισσότερα δίπατα σπίτια έχουν χτιστεί στα μέσα προς το τέλος του 19ου αιώνα. Τότε λόγω της αμπελοκαλλιέργειας και της παραγωγής κρασιού, που είχε μεγάλη ζήτηση στις ευρωπαϊκές αγορές, μετά την καταστροφή από φυλλοξήρα των αμπελώνων της Γαλλίας, άρχισε ο Λευκαδίτης αγρότης να αποκτά την οικονομική δυνατότητα για την κατασκευή αυτού του είδους των σπιτιών. Το χωριό βέβαια που είναι ένα από τα πιο παλιά στο νησί της Λευκάδας, λόγω της εγγύτητάς του με το δάσος των Σκάρων που ήταν ανέκαθεν πηγή πλούτου για τον τόπο μας, έχει χτισθεί αρκετό καιρό πριν. Σώζονται ακόμη απομεινάρια σπιτιών από την εποχή εκείνη.
________________________________
¹ Παναγιώτης Θ. Κουνιάκης, Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς: Ήθη-Έθιμα-Εξέλιξις και Δράσις των πολιτικών αυτής ανδρών, 1928