Μια νύχτα στην Ακρόπολη…

…10 ζωές αν είχα, θα τις έδινα
69 χρόνια μετά, σε πρώτο πρόσωπο, με γλαφυρό ύφος, ανθρώπινο και ουσιαστικό λόγο, ο Λάκης Σάντας διηγείται «Μια νύχτα στην Ακρόπολη… Μνήμες από μια σπουδαία εποχή»

Μελίνα Μερκούρη, Σάντας, Γλέζος, Ανδρόνικος σε εντοιχισμό αναθηματικής πλάκας στην Ακρόπολη

«Ζήσαμε σε πολύ ενδιαφέρουσες και σπουδαίες εποχές, που περιείχαν απ’ όλα: και δυστυχίες και πόνο, αλλά και θριάμβους και νίκες». Το λέει ένας από τους δύο πρωταγωνιστές μιας αδιανόητης, γιατί ήταν τόσο γενναία, πράξης, το βράδυ της 30ής Μαΐου του 1941: να κατεβάσει μαζί με τον φίλο του τη γερμανική ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη. Λάκης Σάντας και Μανώλης Γλέζος, συνομήλικοι και φίλοι, μόλις 19 χρόνων τότε, εμβληματικά πρόσωπα της Αντίστασης για πάντα.

«Μέσα μας κυριάρχησε η αίσθηση ότι ήταν μεγάλη εκείνη η στιγμή, με το λιγοστό φως του φεγγαριού να λάμπει πάνω στα Μάρμαρα που εκπροσωπούσαν 3.000 χρόνια Ιστορίας στα ιερά της πατρίδας μας.

Από τον περυσινό γιορτασμό της επετείου της 28ης Οκτώβρη στην πόλη της Λευκάδας. Η τιμημένη γενιά της Εθνικής Αντίστασης που τείνει με τον καιρό να εκλείψει βιολογικά. Από αριστερά: Κώστας Κολυβάς (Μπερδεμπές), Λάκης Σάντας, Σπύρος Βονιτσάνος (Δρόσος) και Βαγγέλης Μανωλίτσης. Μαζί δρασκελίζουν ηλικιακά τους τρεισήμισι αιώνες ζωής

Εκεί αισθάνθηκα εγώ -αλλά πιστεύω και ο Μανώλης- ότι και 10 ζωές αν είχα θα τις έδινα», γράφει σήμερα, ύστερα από 69 χρόνια, ο 88χρονος σήμερα Απόστολος Σάντας στο βιβλίο του «Μια νύχτα στην Ακρόπολη… Μνήμες από μια σπουδαία εποχή» (ISBN: 978-960-8087-91-0, Έτος κυκλοφορίας: 2010, Εκδ. Βιβλιόραμα).

Σε πρώτο πρόσωπο, με γλαφυρό ύφος, μεστό, ανθρώπινο, μα και ουσιαστικό λόγο, ο Σάντας περιγράφει σε ένα κεφάλαιο εκείνη τη νύχτα στην Ακρόπολη.

Στην Ακρόπολη με την ελληνική σημαία

Η απόφαση
Ήταν φοιτητής Νομικής, αλλά με δράση από τα μαθητικά του χρόνια στο 4ο Γυμνάσιο Κεραμεικού. Η απόφαση ελήφθη σε ένα παγκάκι στο Ζάππειο: χτύπημα στην καρδιά των κατακτητών, στο σύμβολο του Χίτλερ.

Στην Μπενάκειο Βιβλιοθήκη μελέτησαν ό,τι είχε σχέση με τον χώρο του Ιερού Βράχου.

Για να φτάσουν στον ιστό της σημαίας έπρεπε να φτάσουν στο βορινό μέρος του Ερεχθείου, εκεί που ήταν το σπήλαιο της Αγραύλου, κι από κάτω ένα ξεροπήγαδο, άντρο του Εριχθόνιου, δηλαδή του ιερού όφεως της Αθηνάς, φύλακα της Ακρόπολης.

Εκείνη τη νύχτα, η γερμανική φρουρά γλεντούσε για τη νίκη της Κρήτης. Αλλά ο πόλεμος δεν είχε χαθεί… «Το φεγγαράκι μάς κοίταζε με συμπάθεια, οι καρδιές μας χτυπούσαν πολύ γρήγορα. Ανεβήκαμε από τα σκαλιά, λύσαμε το συρματόσκοινο (…) Κι η τεράστια σημαία έπεσε και μας κουκούλωσε!» Αγκαλιάστηκαν, φιλήθηκαν και με ένα μαχαιράκι έκοψαν από ένα κομμάτι ο καθένας. Αστειεύτηκαν κιόλας μήπως ρίξουν τον μπόγο της σημαίας στο ξεροπήγαδο «για να τη φυλάει ο Εριχθόνιος».

Ο Λάκης Σάντας, που αρνιόταν τόσα χρόνια να γράψει για εκείνη τη νύχτα και όχι μόνο, περιγράφει με κατασταλαγμένη σοφία ολόκληρη τη διαδρομή του: ΕΑΜ Αθήνας, αντάρτικο στα βουνά, Δεκεμβριανά, Εμφύλιος, φυλακή, εξορία, Μακρόνησος, επιστροφή, μίση, οράματα και διαψεύσεις, δόξα και ταπείνωση, μετανάστευση στον Καναδά, οικογένεια και ξανά επιστροφή.

Γεια σου, παλικάρι μου
Ο Λάκης Σάντας διηγείται πολλές ηρωικές στιγμές που γράφουν Ιστορία. Ιδού μία, στα 1943, όταν οι Ιταλοί έφευγαν από την Ελλάδα, μετά την απόφαση της Ιταλίας να ζητήσει ανακωχή από τον Άξονα. Οι Γερμανοί τους αφόπλιζαν ώστε να μη δώσουν τα όπλα τους στους Έλληνες αντιστασιακούς, με αντάλλαγμα πολιτικά ρούχα. Ο Σάντας έχει αναλάβει την αποστολή να μεταφέρει, ανάμεσα σε λαχανίδες, όπλα της Ιταλικής Χωροφυλακής, διασχίζοντας την οδό Μητροπόλεως, κάτω από τη μύτη των Γερμανών. «Ξαφνικά σχίζεται ο πάτος του σακιού και γεμίζει ο δρόμος με πιστόλια, σφαίρες, χειροβομβίδες… Στο πεζοδρόμιο είναι κόσμος κι ένας αστυνομικός. Για μια στιγμή κοκαλώσανε όλοι (…) Δεν μίλησε κανένας ούτε ο αστυνομικός. Έσκυψα και άρχισα να μαζεύω τα πυρομαχικά. Αφού τα μάζεψα όλα, σήκωσα το σακί και ετοιμάστηκα προχωρήσω. Εκείνη τη στιγμή, ένας γέρος με κάτασπρα μαλλιά μου λέει: «Γεια σου παλικάρι μου» (…) Ποτέ δεν ξέχασα αυτό το αγνό «παράσημο»».