Το έθιμο του κοψίματος του χριστόψωμου πάνω στη μπουκάλα με το κρασί

Ένα από τα έθιμα των Χριστουγέννων, κοινό στα περισσότερα χωριά της λευκαδίτικης επαρχίας, που έτυχε να το ζήσουμε στο δικό μας χωριό, τα Κολυβάτα Λευκάδας, ήταν αυτό με το κόψιμο του σταυρού, πάνω στην μπουκάλα με το κρασί, κι αλλού πάνω στο ροΐ με το λάδι και τον μαστραπά με το νερό, την παραμονή των Χριστουγέννων. Ένα έθιμο που φαίνεται να τηρείται ακόμη εν μέρει σε κάποια χωριά του νησιού μας, ανάμεσα σε ηλικιωμένους κυρίως ανθρώπους που κρατούν τα ήθη και έθιμα του τόπου μας, όπως στην Εγκλουβή.

Η φωτογραφία είναι τωρινή, από το fb του Χρήστου Κοντογεώργη, ο οποίος γράφει: «Πριν λίγο το έθιμο του κοψίματος του σταυρού πάνω στο κρασί, ετών 90 Εγκλουβή».

«Την παραμονή των Χριστουγέννων μια λαχταριστή ευωδιά σκορπούσαν οι φούρνοι, που έψηναν τις βλάχες και τα χριστόψωμα. Τα παιδιά περίμεναν να βγει η ζεστή βλάχα (είδος ψωμιού) να κόψουν ένα αγκαθό, να κάνουν σ΄ αυτόν λόμπα, να τον γεμίσουν με λάδι και το έτρωγαν με όρεξη. Το βράδυ της παραμονής το χριστόψωμο χαράσσονταν σε σχήμα σταυρού. Τοποθετούνταν επάνω σε μπουκάλι με κρασί και όλη η οικογένεια έπιανε το χριστόψωμο να κοπεί σε τμήματα και έπαιρνε καθένας το κομμάτι του, αναφωνώντας όλοι τους «χρόνια πολλά». Ανήμερα πολύ πρωί στην εκκλησιά κόσμος πολύς, γιορταστικά ντυμένος, σεμνός κι ειρηνικός κόσμος, που τον γοήτευε η καμπάνα, η φωτοχυσία κι η ψαλμωδία…». (Χρίστος Γ. Ροντογιάννης, Λαογραφικά στοιχεία των Τσουκαλάδων, Αθήνα, 2001. Δες εδώ: «Χρονιάρες μέρες…» Ήθη και Έθιμα του Δωδεκαημέρου στους Τσουκαλάδες).

«Οι νοικοκυράδες την παραμονή φκιάχνουνε τα Χριστόψωμα ή Χριστοκούλουρα τα λέμε. Φκιάνουνε τόσα Χριστοκούλουρα όσοι είναι οι άντρες στο σπίτι. Φκιάνουνε ακόμη κι ένανε σταυρό. Ο σταυρός είναι κι αυτός Χριστοκούλουρο, αλλά σε σχήμα σταυρού. Το βράδυ να ξημερώνει Χριστόεννα όταν θανέρτη η ώρα να φάμε βάνουμε απάνω το ροΐ με το λάδι, την μπουκάλα με το κρασί και το μαστραπά με το νερό κι αφού κόψη ο νοικοκύρης το σταυρό σε τόσα κομμάτια όσα είναι και τα άτομα του σπιτιού απλώνουμε όλοι μαζί και παίρνουμε ένα κομμάτι ο καθένας από το σταυρό. Τότε λέμε και του Χρόνου νάμαστε καλά. Την ώρα που απλώνουμε όλοι μαζί για να κόψη ο καθένας το κομμάτι του ο σταυρός πρέπει να αγγίζη το ροΐ, την μπουκάλα και τον μαστραπά.» (Δημήτριος ΚΑΤΗΦΟΡΗΣ του Νικολάου, Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία, 1969. Δες εδώ: Έθιμα και κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς από τον Άγιο Πέτρο Λευκάδας).