Αντάρτες μαυροσκούφηδες του Άρη Βελουχιώτη και αντάρτισσα του ΕΛΑΣ με πορσάνικα μαχαίρια

Οι Μαυροσκούφηδες του Άρη Βελουχιώτη μπροστά από την Νομαρχία στη Λαμία. Φωτογραφία του Dmitri Kessel που λήφθηκε, όπως και οι άλλες που ακολουθούν, στις 29 Οκτωβρίου 1944, λίγο πριν την ομιλία του Άρη στη Λαμία. Στο κέντρο της φωτογραφίας ο γέρο-Τσεκούρας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γιώργος Σκαρβέλης. Παρά την ηλικία των 70 χρόνων του ακολουθούσε σαν παλικάρι τον Άρη πολεμώντας του καταχτητές. Αποκαλούσε τον Άρη «ψυχοπαίδι του» και κείνος τον προσφωνούσε «ψυχοπατέρα».

Αν δεν απατώμαι δύο από αυτούς φαίνεται να έχουν στη μέση τους πορσάνικα (από τον Πόρο Λευκάδας) μαχαίρια.

Oμάδα ανταρτών μαυροσκούφηδων περνά σε σχηματισμό μπροστά από την Μητρόπολη της Ευαγγελιστρίας

Όπως και ΕΛΑΣίτισσα στο μπαλκόνι της Νομαρχίας λίγο πριν τον λόγο του Άρη Βελουχιώτη. Το μαχαίρι στη μέση της φαίνεται κι αυτό να είναι Πορσάνικο.

«Αυτό το σώμα δημιουργημένο μες τη φωτιά του αγώνα, μας μεταφέρει σε παλιές εποχές, σ΄ έθιμα αρχαία, στον Αλέξανδρο με τους επίλεκτούς του, στο Δαρείο με τους αθανάτους. Ο Άρης τους προσέχει όσο ένας ηγούμενος τους καλογέρους. Για όποιον έχει ιδέα καλογερικής, έμοιαζαν κάπως με κοινοβίτες. Είχαν αυτοδιοίκηση, κάναν συνελεύσεις. Σε ξένους όμως απαγορεύονταν να τις παρακολουθήσουν. Όλοι είχαν γένεια εξόν από το Λέοντα και τον Ξάνθο. Αυτοί ήταν παλληκαρόπουλα ακόμα, όχι αγριοτρίχηδες σαν τους άλλους» – Γιώργος Κοτζιούλας

Τα ονόματα των μαυροσκούφηδων

Τζαβέλας (πραγματικό όνομα Γιάννης Αγγελέτος): Από τα Τοπόλια Φωκίδας, καλαθοπλέκτης, ψηλός, εξαιρετικά χειροδύναμος, υπασπιστής του Βελουχιώτη και αρχηγός της σωματοφυλακής. Ατρόμητος πολεμιστής, απόλυτα αφοσιωμένος στον Βελουχιώτη, θα μείνει κοντά του ως το τέλος, όταν αποκόπηκαν στο φαράγγι του Φάγγου από παραστρατιωτικές δυνάμεις, και θα τον ακολουθήσει στο θάνατο αυτοκτονώντας με χειροβομβίδα δίπλα του. Το κομμένο κεφάλι του, μαζί με του Βελουχιώτη, θα εκτεθεί σε δημόσια θέα κρεμασμένο από φανοστάτη στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων.

Κωστούλας Αγραφιώτης (πραγματικό όνομα Κώστας Καβρέντζης): Από το Νεοχώρι Φθιώτιδας, απόφοιτος νομικής, έφεδρος ανθυπολοχαγός του αλβανικού μετώπου, υπασπιστής του Άρη. Πήρε μέρος σε όλες τις μάχες στο ξεκίνημα του ΕΛΑΣ και στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου ήταν επικεφαλής της ομάδας που κατέλαβε το νότιο βάθρο της γέφυρας. Ακολούθησε τον Άρη στην Πελοπόννησο την Άνοιξη του 1944 και πήρε μέρος στις μάχες κατά των Ταγμάτων Ασφαλείας. Τον Δεκέμβρη του 1944 συμμετείχε στις μάχες του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο κατά του ΕΔΕΣ. Μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας ο Κωστούλας επικεφαλής 20 ανδρών του έφιππου ουλαμού του ΕΛΑΣ έφυγε για το Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας και επέστρεψε αργότερα, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, για να ενταχθεί στο ΔΣΕ με το βαθμό του λοχαγού.

Λέων (πραγματικό όνομα Γιάννης Νικολόπουλος): Ήταν μέλος της ΕΠΟΝ και αντάρτης του ΕΛΑΣ. Γεννήθηκε στη Σπερχειάδα Φθιώτιδας το 1923. Το 1943 εντάχθηκε στον Έφιππο Ουλαμό του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ (Μαυροσκούφηδες) ως ιπποκόμος και σύνδεσμος του Άρη Βελουχιώτη με το ψευδώνυμο Λέων. Οι μόνοι μαζί με τον Ξάνθο χωρίς γενειάδα. Μετά την αυτοκτονία του Άρη στη Μεσούντα συνελήφθη και μεταφέρθηκε στη Λαμία. Καταδικάστηκε σε θάνατο και παρέμεινε στις φυλακές αρκετά χρόνια χωρίς να εκτελεστεί η ποινή. Πέθανε στη Σπερχειάδα το 1997.

Πελοπίδας (πραγματικό όνομα Παντελής Λάσκας): Από το Λουτράκι, γιγαντόσωμος, βαρύθυμος και ολιγόλογος άντρας, μέλος του ΚΚΕ από το 1934, αφοσιώθηκε ολόψυχα στον Άρη. Πήρε μέρος σε όλες τις μάχες του ΕΛΑΣ στο ξεκίνημά του, καθώς και στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Άτρομος και συντροφικός όσο λίγοι. Είχε την πρόνοια να κρατάει κάθε βράδυ λίγο ψωμί ή καπνό από το μερίδιο που του αναλογούσε, και το πρωί που οι υπόλοιποι ξυπνούσαν με το στόμα στεγνό, έκοβε σε μικρά κομματάκια το φυλαγμένο ψωμί και τον καπνό και τα μοίραζε. Μετά το θάνατο του αρχηγού κρύφτηκε για ένα χρόνο στα βουνά και το 1946, με την έναρξη του εμφυλίου εντάχθηκε στον ΔΣΕ. Σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1948 στη Δαύλεια Βοιωτίας.

Λευτέρης Χρυσιώτης (πραγματικό όνομα Σπύρος Τσιλιγιάννης): Κοκκινογένης, με καταγωγή από τη Χρύσω Ευρυτανίας, τιμημένος λοχίας του αλβανικού μετώπου, με ακρωτηριασμένα τα δάχτυλα των ποδιών του από τα κρυοπαγήματα. Πήρε μέρος στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Μετά το θάνατο του Άρη κρύφτηκε επί ένα χρόνο στα βουνά της Ρούμελης. Με την έναρξη του Εμφυλίου, εντάχθηκε στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος (ΔΣΕ).

Έκτορας (πραγματικό όνομα Γιάννης Μαδωνής): Πειραιώτης, γιγαντόσωμος, βαρύς άντρας, θα μείνει πιστός στον Βελουχιώτη ως το τέλος. Μετά το θάνατο του Άρη ξέφυγε από τον κλοιό στη Μεσούντα και μαζί με το Θάνο (Φώτης Μαστροκώστας) κατευθύνθηκαν με τα πόδια προς την Αθήνα, όμως πιάστηκαν στο Κηφισοχώρι Λοκρίδος. Καθώς δεν ήταν γνωστός στην περιοχή, δήλωσε το πρώτο όνομα που του ήρθε στο μυαλό: Γιάννακας. Όσο κι αν ερεύνησαν οι τοπικοί αστυνομικοί, δε βρέθηκε κατηγορία εναντίον κάποιου Γιάννακα. Παρόλα αυτά, τον έστειλαν στη φυλακή, όπου κρατήθηκε υπό δύσκολες συνθήκες και με αυτό το όνομα ως το 1951, οπότε και αφέθηκε ελεύθερος, μιας και τίποτα δεν είχε βρεθεί για το ψευδές όνομα που είχε δώσει. Έκτοτε χάθηκε από γνωστούς και φίλους, κάπου στον Πειραιά. Επί χρόνια εθεωρείτο νεκρός καθώς δεν είχε δώσει σημεία ζωής. Δε διατήρησε καμιά επαφή με παλιούς συναγωνιστές του. Εντελώς τυχαία το 1980 τον αναγνώρισε κάποιος στον Πειραιά. Ακόμα και τότε όμως δεν πέρασαν παρά αρκετά ακόμα χρόνια μέχρι να παραδεχθεί ότι ήταν ο θρυλικός Μαυροσκούφης Έκτορας, ένας από εκείνους που ήταν κοντά στον Βελουχιώτη στις τελευταίες στιγμές του. Οι κουβέντες του ήταν: «Με βασανίζουν ακόμα οι τύψεις. Έπρεπε να αυτοκτονήσω τότε με τον Άρη».

Ντούλας (πραγματικό όνομα Κώστας Αθανασίου): Δεκαοχτάχρονος νεαρός, από το χωριό Μπελοκομίτι της Ευρυτανίας, με τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ επέστρεψε στο χωριό του, όπου όμως κυνηγήθηκε και βγήκε ξανά στο βουνό, όπου και βρήκε το θάνατο.

Καραϊσκάκης (πραγματικό όνομα Επαμεινώνδας Χαιρόπουλος): Μόνιμος Λοχίας Ιππικού, στρατιωτικός εκπαιδευτής των μαυροσκούφηδων στην ιππασία. Ακολούθησε τον Άρη μέχρι το τέλος στη Μεσούντα όπου συνελήφθη αιχμάλωτος και φυλακίστηκε αρκετά χρόνια.

Δράκος (πραγματικό όνομα Σωτήρης Δράκος): Από το Γιαννοχώρι Καστοριάς, παλιός ληστοσυμμορίτης των βουνών. Εντάχθηκε στην ανταρτοομάδα του Άρη από νωρίς και τον ακολούθησε μέχρι το τέλος. Συνελήφθη αιχμάλωτος στη Μεσούντα και σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες αποκεφάλισε το νεκρό Άρη. Έζησε λίγα χρόνια στη φυλακή καταφρονεμένος από τους συντρόφους του. Αποφυλακίστηκε μετά από μερικά χρόνια, συνεργάστηκε με την Ασφάλεια και το μετεμφυλιακό κράτος τον τοποθέτησε θυρωρό σε πολυκατοικία στην Αθήνα. Εκεί έζησε το υπόλοιπο της ζωής του χωρίς να έχει επαφές με κανέναν από τους παλιούς του συντρόφους.

Αχιλλέας (πραγματικό όνομα Αναστάσιος Ελευθερίου): Πενήντα ετών, με καταγωγή από το Σταυρό Θεσσαλίας.

Μπαρμπαλιάς (πραγματικό όνομα Ηλίας Πριόβολος).

Σταυραητός (πραγματικό όνομα Γιώργος Καραχάλιος).

Κόρακας (πραγματικό όνομα Χρήστος Ζυγούρης).

Παπαφλέσσας (πραγματικό όνομα Κώστας Ζυγούρης).

Βούλγαρης (πραγματικό όνομα Κώστας Κανέλλος).

Κατσαντώνης (πραγματικό όνομα Μιχάλης Μουχρίτσας).

Τάκης (πραγματικό όνομα Τάκης Σπύρος).

Μοράβας (πραγματικό όνομα Νίκος Σακκάς – Μοράβας).

Μάρκος (πραγματικό όνομα Αντρέας Σκούρας).

Φυσέκης (πραγματικό όνομα Γιώργος Φυσέκης): Μέλος των τρομερών ορεσίβιων ληστών Καραλιβαναίων, μεταλλάχθηκε από το Βελουχιώτη σε υποδειγματικό εθνικό αγωνιστή. Ατρόμητος πολεμιστής, σαλπιγκτής των Μαυροσκούφηδων, σκοτώθηκε στην Πελοπόννησο, στη μάχη των Γαργαλιάνων κατά των ταγμάτων ασφαλείας.

Ξάνθος (πραγματικό όνομα Γιώργος Γκίκας).

Οκτωβριανός (πραγματικό όνομα Γιάννης Δρέγας).

Βαρδούσης (πραγματικό όνομα Απόστολος Αμπλιανίτης).

Τρομάρας (πραγματικό όνομα Χαράλαμπος Κατσούδας).

Ατρόμητος (πραγματικό όνομα Δήμος Καραδήμος): Από τους μικρότερους σε ηλικία Μαυροσκούφηδες, μόλις 18 ετών, διακρίθηκε όταν συνέλαβε μόνος του κάποιους Ιταλούς στρατιώτες αιχμάλωτους. Κατά τη διάρκεια της Αντίστασης, στάθηκε εξαιρετικά τυχερός όταν σώθηκε, τραυματισμένος μετά από εκπυρσοκρότηση όπλου κατόπιν εμπλοκής, φίλου του αντάρτη. Δε στάθηκε όμως το ίδιο τυχερός όταν μετά τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ στη Βάρκιζα, γύρισε ανυποψίαστος στο χωριό του, όπου τον περίμεναν συγχωριανοί του, δεξιών καταβολών, που τον κατακρεούργησαν με κλαδευτήρια.

Γιαννούτσος (πραγματικό όνομα Γιάννης Οικονόμου) (1922-2014) από την Αμφίκλεια Φθιώτιδας.

Παρούσης (πραγματικό όνομα Ηλίας Ζιώγας από Υπάτη Φθιώτιδας).

Πανουργιάς (πραγματικό όνομα Θωμάς Λάμπου).

Ανδρούτσος (πραγματικό όνομα Παναγιώτης Καρανίκας).

Βόλγας (πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Βαλαβάνης).

Λυκούργος (πραγματικό όνομα Αντρέας Καραγιαννόπουλος).

Μπάμπης (πραγματικό όνομα Χαράλαμπος Ψαρρός).

Μανούσος (πραγματικό όνομα Γιάννης Σταθουλόπουλος).

Μαυρομιχάλης (πραγματικό όνομα Στέργιος Φρίκης).

(Πηγή για το κείμενο: Βικιπαίδεια – Οι φωτογραφίες έχουν δημοσιευτεί στον ιστότοπο forums.gunboards.com – Greek-Resistance-Fighters-1944.)