Ξεκινά σαν σήμερα το 1948 με την εμπλοκή Λευκαδιτών η δίκη-παρωδία του Ναυτικού

Είκοσι -μεταξύ των οποίων δύο Λευκαδίτες- θα εκτελεστούν τα ξημερώματα της 25ης Ιουνίου 1948 στο Γουδί

Σαν σήμερα, στις 20 Μαΐου του 1948, παραπέμπονται στο Στρατοδικείο της Αθήνας πάνω από 100 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού. Κατηγορούνται ότι «συνεκρότησαν τριαδικούς κομμουνιστικούς πυρήνας εις όλα τα πλοία και τας υπηρεσίας, ότι ίδρυσαν κεντρικόν γραφείον κομμουνιστικής δράσεως εις το Πολεμικόν Ναυτικόν, ότι διέπραξαν ή απεπειράθησαν πράξεις σαμποτάζ και εμπρησμών από της απελευθερώσεως μέχρι της ανακαλύψεως της συνωμοσίας και επεχείρησαν να ανατινάξουν τα αντιτορπιλλικά «Μιαούλης» και «Ανδρίας» και το αρματαγωγόν «Αλφειός», καθώς επίσης και να ακινητοποιήσουν τα αντιτορπιλλικά «Κρήτη» και «Κανάρης»…».

Από την δίκη-παρωδία του Ναυτικού

Το στρατοδικείο καταδίκασε 40 σε θάνατο, 21 σε ισόβια δεσμά, 9 σε κάθειρξη δέκα χρόνων και 10 σε φυλάκιση δύο χρόνων. Οι 20 εκτελέστηκαν στο Γουδί στις 25 Ιούνη 1948.

Οι στρατοδίκες κατά την ώρα της δίκης

Ανάμεσα σε αυτούς που εκτελέστηκαν ήταν και δυο συντοπίτες μας Λευκαδίτες, ο Πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού Γεώργιος Γουρζής του Κωνσταντίνου (1910-1948) από την Κατούνα Λευκάδας, ένας από τους πιο μορφωμένους αξιωματικούς της εποχής εκείνης, απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου από το οποίο είχε πάρει το πτυχίο του πολιτικού μηχανικού, και ο Κωνσταντίνος Ε. Γιαννούτσος, ναύτης από τον Καστό Λευκάδας. Μια ιστορία άγνωστη σε πολλούς. Μια ιστορία που δεν διδάσκεται στα σχολεία…

Ο «συνήθης τόπος εκτελέσεως» στο Γουδί. Εδώ τουφεκίστηνα ξημερώματα 25ης Ιουνίου 1948, οι 20 του ναυτικού. (Φωτογραφία Π. Πουλίδη)

Γεννήθηκε στην Κατούνα Λευκάδας το 1910. Γιος Γυμνασιάρχη. Έτυχε άριστης αγωγής και μόρφωσης. Φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από την οποία εξήλθε ως σημαιοφόρος. Στη συνέχεια φοίτησε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από το οποίο πήρε το πτυχίο του πολιτικού μηχανικού. Ήταν Υποπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού και ένας από τους πιο μορφωμένους αξιωματικούς του. Μιλούσε τρεις γλώσσες, Γερμανικά, Ιταλικά και Αγγλικά και ήταν στην ειδικότητά του ο μοναδικός στο Ναυτικό. Πολέμησε κατά τη διάρκεια του 1940. Ο αδελφός του Θωμάς Γουρζής, δικηγόρος παρ΄ Αρείω Πάγω, έφεδρος υπολοχαγός, έπεσε στ΄ Αλβανικό μέτωπο.

Ο Υποπλοίαρχος του ΠΝ Γεώργιος Γουρζής που καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε τα ξημερώματα της 25ης Ιουνίου 1948

Τίμιος άνθρωπος, φλογερός πατριώτης και θαρραλέος αγωνιστής. Αυτές του οι αρετές τον έφεραν στην πρωτοπορία του αντιστασιακού κινήματος του Ναυτικού στη Μέση Ανατολή, όπου υπέστη απηνείς διώξεις για τη δράση του. Μετά την απελευθέρωση αποτάχθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό και το 1948 κατηγορήθηκε, ότι ήταν ο Γραμματέας της ΚΟΒΝ (Κομμουνιστική Οργάνωση Βασιλικού Ναυτικού). Πιάστηκε και καταδικάστηκε στην περίφημη δίκη του Ναυτικού το 1948 και εκτελέστηκε μαζί με άλλους 19 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού.

«… Υπηρέτησα προ του 1943 στη Θεσσαλονίκη και αργότερα στην Αθήνα. Ο αδελφός μου σκοτώθηκε στο Αλβανικό μέτωπο και ότι η οικογένειά μου ήταν πάντοτε συντηρητικών αρχών και ανήκε στο Λαϊκό Κόμμα (Ο πατέρας του, Κωνσταντίνος Γουρζής, γυμνασιάρχης, το 1918 ως καθηγητής του γυμνασίου Λευκάδας καταδικάστηκε από το εκεί στρατοδικείο για τα φρονήματά του σε δέκα χρόνια φυλακή και απολύθηκε από την υπηρεσία). Στη συνέχεια λέγει, ότι το 1943 πίστεψε, όπως όλοι οι Έλληνες, στο ΕΑΜ, ως απελευθερωτική οργάνωση και αποκρούει την κατηγορία ότι υπήρξε ιδρυτής της ΚΟΒΝ στο σώμα που υπηρετούσε, δεν εμύησε κανέναν…».

Συζήτηση (Σκίτσο Α.Ν. Φουντουκλή)

Γράφει στο βιβλίο του «Η υπόθεση του Ναυτικού 1944-1948» (Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1985) ο Στέφ. Μ. Φίλος:

«Οι μελλοθάνατοι περνούν στο απομονωτήριο των φυλακών «ΑΒΕΡΩΦ», τις τελευταίες στιγμές της ζωής τους με αγωνία και θάρρος. Συνάμα ο καθένας απ΄ αυτούς εκφράζει με τον τρόπο του τις τελευταίες επιθυμίες του. Άλλος συνθέτει ποιήματα, άλλος γράφει επιστολές σε φίλους και συγγενείς, άλλος συντάσσει τη διαθήκη του κ.τ.λ. Και είναι να θαυμάζει κανείς τα γραπτά αυτά μνημεία και το ψυχικό τους μεγαλείο. Και σαν υπεύθυνα κοινωνικά άτομα μας κληροδότησαν υπέροχες υποθήκες από τον έντιμο βίο τους.

Τα κείμενα αυτά, που κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε τα παραθέτουμε στη συνέχεια αυτούσια, για να γνωρίσουν οι αναγνώστες και οι επερχόμενες γενεές το ήθος των υπέροχων αυτών ανθρώπων, που χαρακτηρίστηκαν κατά την εμφυλιοπολεμική εκείνη περίοδο ως «μιάσματα» κι εκτελέστηκαν άδικα.»

Στο απομονωτήριο των φυλακών «ΑΒΕΡΩΦ» ο Γιώργος Γουρζής συνέταξε την παραμονή της εκτέλεσής του την χειρόγραφη διαθήκη του, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής (οι υπογραμμίσεις με μαύρα γράμματα είναι δικές μας):

«Με σώας τας φρένας, με διαύγειαν πνεύματος σήμερον την 24ην Ιουνίου 1948 εν τω απομονωτηρίω των μελλοθανάτων των φυλακών ΑΒΕΡΩΦ συντάσσω τη διαθήκη μου. Θα μπορούσα να γράψω πολλά αλλά δυστυχώς μου πήραν τα γυαλιά μου και δεν βλέπω. Ας με συγχωρήσουν όλοι εις όσους έκανα κακό ασυνειδήτως, διότι ενσυνειδήτως δεν έκανα ποτέ. Συγχωρώ όλους όσους μου έκαναν κακό. Ευχαριστώ όλους, όσους εφρόντισαν για μένα για να με σώσουν. Φαίνεται ότι ήταν μοιραίο. Δεν επρόδωσα ποτέ την πατρίδα μου που επότισε με το αίμα του μονάκριβου αδελφού μου. Με τη συνείδηση ήσυχη παρουσιάζομαι στον υπέρτατο Κριτή. Πεθαίνω άδικα. Δεν έχω μεγάλην περιουσία. Πάντως την επικαρπίαν της ακινήτου εν Λευκάδι περιουσίας μου αφίνω εις…. Μετά τον θάνατόν της η περιουσία μου να περιέλθη εις το Δημοτικόν Σχολείον του χωρίου μου Κατούνης Λευκάδος, στο σχολείο που έμαθε τα πρώτα γράμματα ο πατέρας μου… Απαγορεύω ρητώς την εκποίηση της περιουσίας… »

Η χειρόγραφη διαθήκη του Γιώργου Γουρζή

Και η συνέχεια, όπως την περιγράφει στο βιβλίο του ο συγγραφέας Σ. Φίλος, απ΄ όπου έχουμε αντλήσει και τα περισσότερα στοιχεία γι΄ αυτή την ανάρτηση. Η πιο πάνω διαθήκη του Γιώργου Γουρζή απασχόλησε το συγγραφέα στο πλαίσιο υπηρεσιακής του έρευνας τον Οκτώβριο του 1981, που υπηρετούσε ως επιθεωρητής Δ.Ε. στην εκπαιδευτική περιφέρεια Λευκάδας. Αποτέλεσμα της έρευνάς του ήταν και η συγγραφή του εξαιρετικού όντως προαναφερόμενου βιβλίου για τη Δίκη του Ναυτικού, που αποτελεί την πρώτη μέχρι τότε σοβαρή προσπάθεια συστηματικής και ολοκληρωμένης καταγραφής των γεγονότων της ταραγμένης εκείνης εποχής.

«Η διαθήκη του Γεωργίου Κ. Γουρζή δημοσιεύεται και κηρύσσεται κύρια, αλλά δεν ικανοποιείται η τελευταία επιθυμία του διαθέτη. Γιατί το Υπουργείο Παιδείας με το από της 14.10.1953 έγγραφό του προς τον επιθεωρητή δημοτικών σχολείων Λευκάδας δεν εγκρίνει «την αποδοχήν υπέρ του δημοτικού σχολείου Κατούνης κληροδοτήματος του Γεωργίου Γουρζή, δεδομένου ότι ο διαθέτης κατεδικάσθη υπό του Στρατοδικείου και εξετελέσθη δι΄ αντεθνικάς ενέργειας…». Μετά την άρνηση του ΥΠΕΠΘ να αποδεχτεί τη δωρεά του αείμνηστου Γουρζή, οι κληρονόμοι αυτού διένειμαν την περιουσία του και στη συνέχεια την πούλησαν, χωρίς να σεβαστούν την τελευταία επιθυμία του διαθέτη.»

Από τον Καστό Λευκάδας. Ναύτης. Είχε συμμετάσχει στην Εθνική Αντίσταση. Ήταν μάγειρας στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά. Καταδικάστηκε σε θάνατο στην περίφημη δίκη του Ναυτικού το 1948 και εκτελέστηκε στις 25 Ιούνη 1948 στο Γουδί, μαζί με τον Γιώργο Γουρζή και 18 ακόμη αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού.

Δεν μπορέσαμε να συλλέξουμε περισσότερα στοιχεία. Ούτε επίσης παραθέτει περισσότερα στο βιβλίο του ο Στέφανος Φίλος. Νέους σε ηλικία Καστιώτες, με τους οποίους είχαμε παλιότερα μια συνομιλία φαίνεται να αγνοούσαν το περιστατικό. Οι υποσχέσεις επίσης ότι θα ρωτούσαν τους παλιότερους, που ίσως ακόμη θυμούνται, δεν ευοδώθηκαν. Αν γνωρίζει κάποιος ας μας γράψει.

Σε εφημερίδα της εποχής (ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της Παρασκευής 21 Μαΐου 1948) διαβάζουμε:

«Ενώπιον του Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών, συνεδριάζοντος εις την μεγάλην αίθουσαν των πολιτικών συνεδριάσεων του Πρωτοδικείου Αθηνών, ήρχισεν την 11.30΄ π.μ. της χθες η δίκη 22 αξιωματικών και 33 υπαξιωματικών του Β.Ν., 8 ιδιωτών και 54 ναυτών και διόπων, κατηγορουμένων ότι συνεκρότησαν συνωμοτικούς πυρήνας και επεχείρησαν ανατρεπτικάς ενεργείας εις τας τάξεις του Β.Ν. Οι κατηγορούμενοι εν αποτάξει, αποστρατεία ή εφεδρεία αξιωματικοί είναι:

Πλωτάρχαι: Γ. Γουρζής μηχανικός, Γ. Καβελάρας λιμενικός, Λ. Σπυρίδων λιμενικός, Κ. Παπαδάκης των οικονομικών υπηρεσιών, Γ. Χαριτόπουλος και Σ. Στεφανόπουλος των οικονομικών υπηρεσιών.

Υποπλοίαρχοι: Γ. Καπεκάκης, Γ. Μεταξάς μηχανικός, Π. Βλαστός των οικονομικών υπηρεσιών και Σ. Μιχαλόπουλος μηχανικός.

Ανθυποπλοίαρχοι: Δ. Θεοδωρακάτος, Γ. Παπαδόπουλος μηχανικός, Ι. Πέρρης.

Σημαιοφόροι: Α. Φουντουκλής, Ζαχ. Κοτσιάνος, Αλέξ. Μελετόπουλος, Γ. Χριστοφής μηχανικός, Ι. Θερμός, Ι. Αναγνωστόπουλος λιμενικός, Σ. Ράνιος, Ε. Παπακυριτσόπουλος και Δ. Λαγός.

Κατά το παραπεμπτικόν βούλευμα, οι δικαζόμενοι κατηγορούνται ότι συνεκρότησαν τριαδικούς κομμουνιστικούς πυρήνας εις όλα τα πλοία και τας υπηρεσίας, ότι ίδρυσαν κεντρικόν γραφείον κομμουνιστικής δράσεως εις το Πολεμ. Ναυτικόν, ότι διέπραξαν ή απεπειράθησαν πράξεις σαμποτάζ και εμπρησμών από της απελευθερώσεως μέχρι της ανακαλύψεως της συνωμοσίας και επεχείρησαν να ανατινάξουν τα αντιτορπιλλικά «Μιαούλης» και «Ανδρίας» και το αρματαγωγόν «Αλφειός», καθώς επίσης και να ακινητοποιήσουν τα αντιτορπιλλικά «Κρήτη» και «Κανάρης».

Το Στρατοδικείον απετελέσθη εκ των κ.κ. Θ. Γ. Λασπιά αντισυνταγματάρχου, ως προέδρου, Θεμ. Ταμβακά ταγματάρχου, ως Βασιλ. Επιτρόπου, Π. Ζαράγκα εφ. ανθυπολοχαγού, ως γραμματέως, και των ταγματαρχών κ.κ. Γ. Φλώρου, Ανδρ. Πετρά, Μπάλα και Π. Σφαλαγκάκου, ως στρατοδικών.

Η διαδικασία ήρχισε μετά την διαπίστωσιν της ταυτότητος των κατηγορουμένων και τον διορισμόν των συνηγόρων.

Κατόπιν ήρχισεν η ανάγνωσις του κατηγορητηρίου και εν συνεχεία εξεφωνήθησαν τα ονόματα των μαρτύρων της κατηγορίας, των οποίων ο αριθμός ανέρχεται εις 40.

Εν σχέσει με την εξέτασιν των μαρτύρων υπερασπίσεως, των οποίων ο αριθμός είναι ανώτερος των 500, ο πρόεδρος του Στρατοδικείου κ. Λασπιάς εδήλωσεν ότι θα εξεταστούν δύο μάρτυρες δι΄ έκαστον των κατηγορουμένων.

Το Στρατοδικείον απεφάσισεν όπως χωρισθή η δίκη δια των εκ των κατηγορουμένων ιδιώτην Ν. Καραγιάννην, ο οποίος ασθενήσας αιφνιδίως διαρκούσης της συνεδριάσεως μετεφέρθη εις το νοσοκομείον.

Περί την 2.30΄ μ.μ. η δίκη διεκόπη δια να συνεχισθή αύριον την 8ην π.μ. Αι συνεδριάσεις του Στρατοδικείο θα γίνονται από της 8ης π.μ. μέχρι της 3ης μ.μ., θα καταβληθή δε προσπάθεια όπως παραχωρηθή δια την καλυτέραν διεξαγωγήν της δίκης η αίθουσα της Παλαιάς Βουλής».

Περισσότερα για τη δίκη του Ναυτικού και τους δυο συντοπίτες μας που εκτελέστηκαν μετά την καταδίκη τους σε θάνατο δες εδώ: 25 Ιούνη 1948: Δυο Λευκαδίτες εκτελεσμένοι στο Γουδί μετά τη δίκη-παρωδία του Ναυτικού