Η εθνική αντίσταση στην Εξάνθεια (του Σπύρου Κ. Βλάχου)
Του Σπύρου Κ. Βλάχου (Καλποφίλιππου)
Το εγερτήριο σάλπισμα του ΕΑΜ, που αντήχησε σαν αναστάσιμη καμπάνα μέσα στη νύκτα εκείνη του Σεπτέμβρη του ΄41 και που καλούσε την ελληνικό λαό να οργανωθεί και να παλέψει με κάθε μέσο τον κατακτητή για να λευτερωθεί και να επιβιώσει έφτασε στη Λευκάδα από τις πρώτες κιόλας μέρες. Στο χωριό μας άρχισαν να φτάνουν οι πρώτες πληροφορίες για την οργάνωση το χειμώνα του ΄42 και να γίνονται σε πολύ στενό κύκλο με τα παιδιά τότε του Γυμνασίου Σπύρο Λιάπη, Βαγ. Τζίλιο, Παν. Βλάχο Φαλκώνη και με το Σπύρο Βλάχο Ντόζα που είχε έρθει από την Αθήνα.
Υπήρχε μεγάλη επιφύλαξη στο να πλησιάζεις τον κόσμο που τον απασχολούσε εξ ολοκλήρου το θέμα της επιβίωσης, που πάλευαν σκληρά, άντρες, γυναίκες και παιδιά, όπου έβρισκαν, στην Λευκάδα, το Ξηρόμερο, την Πρέβεζα, δουλεύοντας μεροκάματο ή πουλώντας ρακί ή κρασί ή λίγο λάδι που με χίλιους κινδύνους κατόρθωναν να το περάσουν από τους Ιταλούς, για να οικονομήσουν λίγο καλαμπόκι να ζήσουν.
Κι ακόμα γιατί τότε στην Εξάνθεια ήταν στρατωνισμένες αρκετές ιταλικές δυνάμεις -φοβούμενες απόβαση των Άγγλων από τη Νότια Λευκάδα- μια πυροβολαρχία στη Ράχη, λόχος στις Πλαγιές και φυλάκιο στην Παναγία Χαραμολάτα, καθώς και καραμπιναρία.
Παρ΄ όλα αυτά όμως, μετά το Γοργοπόταμο και το άκουσμα για την ηρωική δράση του Άρη και των Ελασιτών έξω από τη Χώρα από τον Πάνο Γιαννούλη, άρχισε να παίρνει ηθικό ο κόσμος και να δέχεται τις επαφές μας στην αρχή και μετά την ένταξή του στην οργάνωση. Στα τέλη του ΄42 άρχισαν τα στελέχη της οργάνωσης από τη Χώρα να βγαίνουν -συνωμοτικά βέβαια- στα χωριά.
Μια τέτοια επαφή είχα εγώ μαζί με τον Πάνο Φαλκώνη στο μύλο του Δρυμώνα με τον Παντελή Κασπέτο οργανωτικό γραμματέα που αποφασίστηκε ν΄ αρχίσουμε πιο θαρρετά το άνοιγμα της οργάνωσης στον κόσμο.
Εκτός από τα παιδιά του Γυμνασίου, τον Ντόζα και μένα, είχαν προσχωρήσει από τους πρώτους τότε ο Αλκιβ. Καμηλιώτης, Τάσος Νικολετής, Γιαν. Διαμαντής, Ντίνος Καμηλιώτης, Σπύρος Μπεζώνιας, Γεωργ. Καμαράδας, Στεφ. Αμπάτης, Στεφ. Παναγιώργος και άλλοι που τώρα διαφεύγουν της μνήμης μου που αποτελέσαμε τους πρώτους πυρήνες και αρχίσαμε μία σταθερά ανοδική πορεία της οργάνωσης χωρίς οι αρχές κατοχής να πάρουν χαμπάρι τίποτα αν και δουλεύαμε κάτω από τη μύτη τους.
Κέντρο συνάντησης είχαμε ένα καφενεδάκι που είχε ο Ντόζας στο ισόγειο του σπιτιού του Ζώη του Πανάγου -έχει γκρεμιστεί τώρα και έχει φτιαχτεί πιο μεγάλο- εκεί αντιγράφαμε και μοιράζαμε δελτίο ειδήσεων και εφημερίδα που έβγαινε στη Λευκάδα και γενικά συζητούσαμε για τον πόλεμο και την οργάνωση.
Στις 15 Ιουνίου όμως του ΄43 κάποιοι που ανησύχησαν για τις δραστηριότητες και τους σκοπούς της οργάνωσης, μας πρόδωσαν στους Ιταλούς και κείνο το βράδυ πιάσαν τον Αλκιβιάδη και το Σπύρο Λιάπη. Ο Ντόζας έλειπε στο Ξηρόμερο για δουλειά, πήγαν στο σπίτι του Ντίνου Καμηλιώτη. Αυτός τους κατάλαβε και έφυγε, φώναξαν στο δικό μου σπίτι ρωτώντας τους δικούς μου που είμαι και τους είπαν ότι είμαι στη Χονδριάδα.
Στις 11 περίπου το βράδυ έρχονται στη Χονδριάδα ο Σκαλίας με 8 καραμπινιέρους και στρατιώτες έχοντας μαζί τους και τον αγροφύλακα, εκεί στις μπαράκες ήταν ο Άγγελος Καλποφίλιππος κι ο Γεωργ. Καμαράδας, ρώτησαν που είμαι και τους είπαν ότι εκεί ήμουνα αλλά είχα φύγει πριν από ώρα. Αυτοί νόμισαν ότι τους κατάλαβα και έφυγα και θεωρώντας μάταιο να ψάχνουν νύχτα μέσα στα αμπέλια έφυγαν για το χωριό.
Ο Αλκιβιάδης και ο Σπύρος χτυπήθηκαν πολύ άσκημα από τους Ιταλούς που τους ρωτούσαν για μένα έχοντας ειδικές συστάσεις όπως φαίνεται. Ο Αλκιβιάδης όμως επωφελούμενος από μία επίσκεψη του Γιάννη Λιάπα στην Καραμπινερία -που φεύγοντας άφησε τις πόρτες ανοικτές- και αναλογιζόμενος τι τον περιμένει ακόμη εκεί μέσα, όρμησε στην ανοικτή πόρτα που βγαίνοντας την έκλεισε το ίδιο και στην άλλη καθώς και στην πόρτα της μάνδρας και βγαίνοντας στο δρόμο χάθηκε με το σούρουπο, που μέχρι να συνέλθουν από την έκπληξη οι Ιταλοί και να τον κυνηγήσουν αυτός από το γεφύρι του Χαραλαμπή έπιασε το λαγκάδι και σε λίγα λεπτά ήταν στη Μεγάλη Αγραπιδιά.
Αφού κάθισε λίγο να δει αν τον κυνηγούν, και αφού σιγουρεύτηκε ακούγοντας τους Ιταλούς στο ξερότοιχο του Μαρκά, από την πέρα μεριά και το λαγκάδι του ποταμού ήρθε στη Χονδριάδα και με βρήκε. Ξαφνιάστηκα που τον άκουσα μεσ΄ τη νύχτα να μου φωνάζει, στην αρχή -ξέροντας πως τον είχαν πιάσει οι Ιταλοί- φοβήθηκα και δεν του απάντησα, αλλά βλέποντάς τον μόνο ν΄ ανεβαίνει τον Αη Θανάση και να γέρνει πίσω στο Καλαμιτσιώτικο, βγήκα τον ακολούθησα και του φώναξα και ήρθε κοντά μου. Και κει στην ράχη του Αη Θανάση που καθίσαμε μου διηγιόταν τον τρόπο της σύλληψής του, τον άγριο ξυλοδαρμό και τη δραπέτευσή του, σήκωσε το πουκάμισό του και στο φως ενός ολόγιομου φεγγαριού είδα τις μαύρες χαρακιές που άφησε πάνω στη ράχη του ο βούρδουλας του Σκαλία.
[Αναδημοσίευση από το βιβλίο «Λευκάδα, πρόσωπα και παραδόσεις» (Αθήνα 2009) του Σπύρου Κ. Βλάχου (Καλποφίλιππου)].
Σημείωση:
Στο σημείο αυτό που φτάνει μέχρι την Ιταλική κατοχή σταματά ο συγγραφέας την ιστόρησή του για την Εθνική Αντίσταση στην Εξάνθεια χωρίς να γίνεται καμία αναφορά στους Ξαθείτες που έχασαν τη ζωή τους την εποχή εκείνη κι αυτοί ήταν οι: Κωνσταντίνος Αναγν. Βλάχος (Πολυδεύκης), σκοτώθηκε στις 17.12.1943 στη μάχη της Τατάρνας, Ευστάθιος Σπυρογιάννη Βλάχος, ΕΛΑΣίτης, Αποστόλης Μιχ. Γράψας, ΕΛΑΣίτης, σκοτώθηκε στις 22.12.1944, Φίλιππος Γ. Βλάχος, τον εκτέλεσαν οι Ιταλοί φασίστες στους Σφακιώτες το 1942 (Ζώης Κουτσαύτης, «Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα», ΠΕΑΕΕ Λευκάδας, 1991. Πανταζής Παπαδάτος, «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982).
