Βιβλιοπαρουσίαση: “Ο δρόμος στο Γαλάζιο”, μυθιστόρημα της Ιωάννας Εξάρχου

Της
Κατερίνας Λιβιτσάνου-Ντάνου

Από τις εκδόσεις ΑΓΓΕΛΑΚΗ κυκλοφορεί το ιστορικό μυθιστόρημα της Ιωάννας Εξάρχου (1η έκδοση 2013) με τίτλο “Ο δρόμος στο Γαλάζιο”. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο, στο οποίο δίνονται τα γεγονότα για τη Σμύρνη (πριν και μετά την καταστροφή του 1922) με σαφήνεια και χωρίς να κουράζουν τον αναγνώστη, ο οποίος γνωρίζει πολλά πρόσωπα, που πρωταγωνιστούν στις 435 σελίδες του βιβλίου και όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο “γίνονται κιβωτός του πολιτισμού και της ιστορίας των προγόνων τους, σε τόπους όπου το ελληνικό στοιχείο ζει, δημιουργεί και μεγαλώνει, ενώ ζυμώνεται με την πραγματικότητα, αλλά και την αλήθεια άλλων εθνοτήτων”. Είναι το 1ο μυθιστόρημα της Ιωάννας Εξάρχου, που εκτός των άλλων έχει γράψει διηγήματα, νουβέλες, εκπαιδευτικά βιβλία.

Το βιβλίο αφιερώνεται στους παππούδες της συγγραφέως “στον παππού μου Γιάννη Δράκο, που με έμαθε να Αγαπώ και στον παππού μου Γιώργο Έξαρχο, που με έμαθε να Γράφω”. Ο χάρτης της Σμύρνης στην αρχή του βιβλίου διευκολύνει στην κατανόηση δρόμων, κτιρίων κλπ, που αναφέρονται στο περιεχόμενο, το οποίο ξετυλίγεται σε είκοσι έξι τιτλοφορημένα κεφάλαια, όπου ο τίτλος είναι το κεντρικό θέμα του καθενός. Μετά το τέλος της ιστορίας και της ζωής των ηρώων (σελίδα 420), γίνεται αναφορά στα πρόσωπα κατά οικογένειες και τέλος παραθέτονται στοιχεία για τη ζωή και το έργο όλων των ιστορικών προσώπων. Με τη διάταξη αυτή θεωρώ πως ο αναγνώστης διευκολύνεται αρκετά στην κατανόηση όλων όσων αναφέρονται στο μυθιστόρημα. “Στο φως και στη σκιά της Μεγάλης Ιδέας, Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι, Βιέννη, Αθήνα, μικρά και μεγάλα σταυροδρόμια είναι οι τόποι, που ενώνουν τους ήρωες της ιστορίας με τη μεγάλη περιπέτεια της ζωής”.

Ως προς το χρόνο “η ιστορία αρχίζει πριν από την καταστροφή (1914) στη γειτονιά του Γαλάζιου της Σμύρνης (εντυπωσιακή η περιγραφή στις σελίδες 11-13 του πρώτου κεφαλαίου) και τελειώνει το 1999, σε έναν τόπο, που ζουν και ανασαίνουν οι πραγματικές πατρίδες, εκείνες που ποτέ δε χάνονται”.

Άνδρες και γυναίκες, χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι, Έλληνες, Τούρκοι, Ευρωπαίοι, σύμμαχοι, Αρμένιοι, άνθρωποι φιλόδοξοι, οραματιστές, άρχοντες, αλλά και απλοί πολίτες, αφεντικά και δούλοι συνυπάρχουν και ζουν ειρηνικά, καταθέτοντας ο καθένας όσα μπορεί. Η εκμετάλλευση παρούσα, ο ρατσισμός και η βία επίσης, ώσπου ξεσπάει πόλεμος, καθετί ωραίο καταστρέφεται, οι ζωές των ανθρώπων διαλύονται, άλλοι χάνονται κι άλλοι ζουν και ξεκινάνε από την αρχή. Όμορφα μέρη, αλλά και ωραία έθιμα, στις χαρές και στις λύπες και παρών πάντα ο έρωτας! “ Δυο αλήθειες, τρεις αγάπες κι ένας πόλεμος”. Προξενιά, ερωτικά ραντεβού, γάμος, προίκα, ταξίδι στην Ευρώπη, πολλά μυστικά, εμπόριο, παρανομίες και αρχαιοκαπηλία, παράνομη σχέση, ένας απρόβλεπτος φόνος, ένας νέος έρωτας μετά από μια καταθλιπτική περίοδο, η ιστορία της οικογένειας και η σημαντική θέση των γονιών, οι δούλοι, η παραμάνα. Το μωρό, που κρύβεται από κάποιους μετά τον τραγικό και αδόκητο θάνατο της μητέρας του, ο θησαυρός και η δωρεά, ο ρόλος της φιλίας, η επιστράτευση και ο πόλεμος, τα όνειρα, οι επιστολές, η εγκυμοσύνη, οι περιπέτειες των δούλων, ο τρίτος έρωτας, η καταστροφή της Σμύρνης, αλλά και η φυγάδευση κάποιων, η αποκάλυψη του αυτόχειρα του φόνου, οι ζωές μετά την καταστροφή, οι απόγονοι αρκετά χρόνια μετά (1999), τα δυο ίδια νομίσματα – κοσμήματα, που συναντιούνται και αποκαλύπτουν μυστικά, το ταλέντο στην Ποίηση, το τέλος που δικαιώνει τον αγώνα 98 χρόνων και δίνει μήνυμα για ειρηνική ζωή και δημιουργία μέσα από την οικογένεια που έχει αρχές και αγωνίζεται ακατάπαυστα.

Διάβασα ένα ακόμη βιβλίο για τη Σμύρνη και ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα από πολλά: η γλώσσα που χρησιμοποιείται, με λέξεις που ερμηνεύονται κάτω από το κείμενο της κάθε σελίδας, οι τεχνικές (αφήγηση, πρόσωπα, επιστολές, διάλογοι, αναδρομές, μονόλογοι), τα σχήματα λόγου (κυρίως οι εικόνες), η ψυχογραφία χαρακτήρων (και είναι πολλοί) ειδικά των πρωταγωνιστών, η αρμονική σχέση Ιστορίας και μύθου, τα ποικίλα συναισθήματα, τα πάρα πολλά μηνύματα. Με εντυπωσίασαν επίσης οι πρωταγωνιστές , ο καθένας με τα δικά του πιστεύω ,τα λάθη και τα πάθη του. Κυρίως η Αλεξάνδρα, που στα ενενήντα οκτώ της χρόνια αισθάνθηκε βαθιά ευτυχισμένη (σελίδα 419) “ονειρεύτηκε το Γαλάζιο. Ήταν ένα όνειρο βαθύ, βγαλμένο απ” το βαθύ πηγάδι του εαυτού της. Είδε ξανά τον όμορφο δρόμο με την απλωσιά του, τα δένδρα, τα σπίτια του, το άνοιγμα που σ” έφερνε ως το γλαυκό θαύμα, τη θάλασσα… κι όταν ξύπνησε, ήτανε σίγουρη πως ποτέ δε χάνονται αυτά που ζήσαμε”.

Θα συνιστούσα το βιβλίο ανεπιφύλακτα, λαμβάνοντας υπόψη την καταπληκτική δουλειά των εκδόσεων ΑΓΓΕΛΑΚΗ και τη μαεστρία της κυρίας Ιωάννας Εξάρχου να ασχοληθεί με ένα τόσο σημαντικό γεγονός για τον Ελληνισμό και όχι μόνο, αφήνοντας στη σύγχρονη ελληνική Λογοτεχνία ένα αξιόλογο ιστορικό μυθιστόρημα.

Γιατί τελικά οφείλουμε “να φυλάξουμε αυτό που είμαστε κι εκείνο που αγαπάμε. Να βρεθούμε σε τόπο βαθιά δικό μας, κανένας να μην μπορεί να μας ξεριζώσει” (σελίδα 417).

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΙΒΙΤΣΑΝΟΥ – ΝΤΑΝΟΥ