Μία πολιτική με όραμα για τη Λευκάδα αποτελεί ανάγκη ή πολυτέλεια;

Του Νίκου Κονδυλάτου

Συνομιλούσα τις προάλλες με αγαπητή φίλη, Λευκαδίτισσα, γνωστή για τα αγνά αισθήματα που τρέφει για το νησί και της εξέφρασα την απορία μου γιατί τόσα χρόνια δεν προβάλλεται από πουθενά μία πολιτική με όραμα για τη Λευκάδα. Αυτή μου απάντησε πως είδαμε και όλους αυτούς που μιλούσαν για οράματα και ότι είναι ικανοποιημένη να έχει στην πόλη καθαριότητα, νερό κ.λπ.

Υποψιάζομαι πως την ίδια άποψη με τη φίλη μου έχει ολόκληρη σχεδόν η τοπική κοινωνία καθώς έχω επιδιώξει επανειλημμένα το άνοιγμα ενός διαλόγου πάνω στα θέματα αυτά, πρώτα τον Απρίλη του 2007 με αφορμή μία διάλεξη που οργάνωσε ο Δήμος Λευκάδας για το «Εργαστήριο Αστικού Τοπίου» του οποίου ηγείται ο γνωστός γλύπτης Θόδωρος και του οποίου είμαι μέλος, ύστερα με συνεχείς δημοσιεύσεις άρθρων μου στον τοπικό τύπο και τελευταία στο περσινό καλοκαιρινό τριήμερο γνώσης και προβληματισμού που οργάνωσε ο σύλλογος «Φηγός» στον Αλέξανδρο, του οποίου επίσης είμαι μέλος, χωρίς να καταφέρω εντούτοις να προκαλέσω καμία αντίδραση, τουλάχιστον εμφανή, στα αντανακλαστικά της τοπικής κοινωνίας (κινήσεις, παρατάξεις, φορείς, πολίτες κ.λπ.).

Θα ήμουν, ικανοποιημένος να υποθέσω πως αυτό οφείλεται στην ανεπάρκεια, ή κενότητα, ή αστοχία των δικών μου θέσεων, οι οποίες έτσι εισπράττουν την απαξίωση της τοπικής κοινωνίας. Όμως η θερμή ανταπόκριση κάποιων εκλεκτών συμπολιτών (έλαβα συγκινητική επιστολή από σεβάσμιο απόμαχο της δικηγορίας, θαυμάσιο βιβλίο για τη Λευκάδα από άλλη διακεκριμένη Λευκαδίτισσα, παραινέσεις από απλούς πολίτες κ.λπ.), οι οποίοι με τιμούν με τη στάση τους, θέτει τις παραπάνω υποθέσεις «εν αμφιβόλλω».

Σήμερα, λοιπόν, επανερχόμενος από το νέο βήμα διαλόγου που μας παραχωρεί ο φίλος Νίκος Θερμός, του οποίου οι διακηρύξεις για το «Λευκάδα ζην» φαίνεται πως βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος με τις δικές μας ανησυχίες για τις τύχες του νησιού μας και την ποιότητα της ζωής μας σ’ αυτό, θα ήθελα να επιχειρήσουμε ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα της επικεφαλίδας: «χρειάζεται μία πολιτική με όραμα η Λευκάδα ή αυτό είναι μία πολυτέλεια;»

Σε όλα τα κείμενα μου που προανέφερα έχουν τεθεί ερωτήματα σχετικά με το θέμα, τα οποία όμως έχουν μείνει αναπάντητα. Θα παραθέσω εδώ αυτούσιο το πιο φρέσκο απ” αυτά το οποίο είναι το εισαγωγικό μου κείμενο στο τριήμερο προβληματισμού του περασμένου Ιουλίου στον Αλέξανδρο, με την επισήμανση πως μεσολάβησαν εντωμεταξύ οι δημοτικές εκλογές χωρίς να δούμε σε κανένα προεκλογικό πρόγραμμα οποιασδήποτε παράταξης να προτείνεται ένα σχέδιο για μια πολιτική με όραμα για τη Λευκάδα.

Στο κείμενο αυτό θεωρώ πως τίθενται αρκετά ερωτήματα ικανά να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη σχετικά με το θέμα που συζητούμε.

«… Θ’ αναρωτηθεί κανείς πώς ένας τόσο μικρός σύλλογος πήρε την πρωτοβουλία να οργανώσει αυτό το τριήμερο προβληματισμού με τόσο σοβαρά θέματα και μάλιστα εδώ σ’ αυτόν τον ξεχασμένο και παραμελημένο τόπο.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει πολλά σκέλη:

1. Ακριβώς γιατί θέλουμε να δείξουμε πως αν δεν υπήρχε μια στρεβλή αντίληψη για τα πράγματα ο τόπος αυτός δε θα ήταν παραμελημένος.

2. Γιατί εμείς ανήκουμε στην κατηγορία εκείνων των ανθρώπων που επιθυμεί ν’ αλλάξει αυτή η στρεβλή αντίληψη για τα πράγματα. Για μας είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει όταν κάθε μέρα μπροστά στα μάτια μας έχουμε ανάγλυφο το αντιφατικό δίπολο: πάνω στο βουνό ο τόπος που ζούμε να προσπαθεί να επιβιώσει χωρίς καμία φροντίδα και κατεβαίνοντας το βουνό ολόκληρη σχεδόν η παράκτια ζώνη του νησιού από τη μια άκρη μέχρι την άλλη να έχει υποστεί αυτή την τεράστια παραμόρφωση από την υπερβολική φροντίδα.

3. Γιατί εμείς είμαστε οπαδοί του δόγματος πως «μπορούμε ν’ αλλάξουμε τα πράγματα χωρίς να είμαστε στην εξουσία» δόγμα που προσπαθούμε να μεταλαμπαδεύσουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερους και πρώτα-πρώτα σε σας που είσαστε εδώ σήμερα. Πρέπει να γίνουμε πολλοί και ο αγώνας μας πρέπει να είναι διαρκής και μεγάλος γιατί όπως είπε τελευταία και ο αγαπημένος μας Μιχάλης Γκανάς (φίλος της Λευκάδας και πολλών από εμάς εδώ) «τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Όποιος άνεμος κι αν φυσήξει φέρνει μπόχα και καταλαλιά. Όλο αυτό το κυνήγι της επιτυχίας και του χρήματος, πάση θυσία, που μας έφερε ως εδώ, μου θυμίζει τον άνθρωπο που έχει πιάσει πάτο και αναρωτιέται: πώς έφτασα εδώ κάτω, σκαρφαλώνοντας».

4. Τέταρτο και σπουδαιότερο γιατί εμείς εδώ επιθυμούμε να φέρουμε στην επιφάνεια ένα ερώτημα που θεωρούμε βασικό και το οποίο υπάρχει στα χείλη πολλών κανείς όμως δεν αποφασίζει να το αναδείξει:
Μιλούν λοιπόν στη Λευκάδα για ιστορία, λογοτεχνία, ποίηση, τέχνη κτλ. στα συνέδρια που οργανώνουν τα καλοκαίρια οι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου, εν μέσω μάλιστα του τουριστικού ορυμαγδού που κατακλύζει τα πάντα ή οργανώνονται συνέδρια και ημερίδες τις άλλες εποχές με σοβαρά και αξιόλογα θέματα όπως οι παραδοσιακοί οικισμοί, η τεχνική της αντισεισμικής δόμησης στη Λευκάδα, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική κτλ. ή επετειακές εκδηλώσεις όπως η πρόσφατη για την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα (με τη θαυμάσια ομιλία της Ελένης Γράψα), δε μιλά όμως κανείς για το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου.

Αυτό πραγματικά προξενεί κατάπληξη, διότι εύκολα βγάζει κανείς το συμπέρασμα πως όλα πάνε καλά και βαδίζουμε αμέριμνοι το δρόμο της προόδου και της ανάπτυξης που πρέπει στο νησί. Έτσι έχουμε την πολυτέλεια να μιλούμε για όλα τ’ άλλα με την άνεσή μας και χωρίς κανένα άγχος!

Εμείς νομίζουμε όμως πως πρέπει το συντομότερο, γιατί είναι ήδη αργά, ν’ απαντήσουμε σε ερωτήματα του τύπου:

1. Είμαστε ικανοποιημένοι από την ποιότητα του τουριστικού ρεύματος που έρχεται στη Λευκάδα και τις συνθήκες που επικρατούν στο νησί τα καλοκαίρια και επιθυμούμε το ρεύμα αυτό να είναι κάθε χρόνο και μεγαλύτερο, πράγμα που φαίνεται πως επιδιώκουμε; Μας απασχολεί άραγε μέχρι πού αυτό μπορεί να φτάσει;

2. Μας ικανοποιεί ο τρόπος που αναπτύσσεται η Λευκάδα; Επιζητούμε δηλαδή ένα τρόπο ανάπτυξης που σέβεται και προστατεύει το περιβάλλον, το φυσικό τοπίο και τους οικισμούς, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό της και αναδεικνύει τη διαφορετικότητα του τόπου, στοιχεία που προσελκύουν τον ποιοτικό επισκέπτη ή θεωρούμε πως πρέπει ν’ αναπτύσσεται ανταποκρινόμενη στην τουριστική παλίρροια του καλοκαιριού, δηλαδή κατασκευάζοντας περισσότερες λεωφόρους, περισσότερα mini markets και ταχυφαγεία, περισσότερα κτίσματα στις παραλίες, στα βουνά και στους κάμπους, περισσότερες ξαπλώστρες στις παραλίες, περισσότερους χώρους parking, περισσότερο νερό, περισσότερο ρεύμα, περισσότερους κάδους και απορριμματοφόρα, περισσότερα, περισσότερα, περισσότερα…

3. Μας προβληματίζει το γεγονός της άλωσης ακόμα και της παράδοσης και του πολιτισμού μας με την τυποποίηση και τουριστικοποίησή τους που επιχειρείται για εύκολη κατανάλωση;

Αναρωτιόμαστε ποιο μπορεί να είναι το μέλλον ενός τόπου όπου κάθε κομμάτι γης πάψαμε να το βλέπουμε σαν αξία χρήσης αλλά σαν στρέμματα προς εκμετάλλευση παραμερίζοντας προς όφελος του τουρισμού παραδοσιακές δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα που δίνουν δύναμη, ζωντάνια, αλήθεια και γνησιότητα σε κάθε τόπο.

4. Μας απασχολεί τέλος το θέμα της ποιότητας της ζωής μας μέσα στην πόλη και τους οικισμούς όχι μόνο το καλοκαίρι αλλά και τις άλλες εποχές και το σημαντικότερο απ’ όλα, μας απασχολεί το ερώτημα τι τόπο θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές;…».

Μία πολιτική με όραμα για τη Λευκάδα λοιπόν πρέπει να στοχεύει στη χάραξη μιας πορείας που σέβεται, προστατεύει και αναδεικνύει τον πολιτισμό, τις παραδόσεις το περιβάλλον και την ομορφιά του τόπου, υπερασπίζεται και αναδεικνύει τη διαφορετικότητα και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του και κυρίως σέβεται και υπολογίζει τις επόμενες γενιές που θα ζήσουν σ’ αυτόν, δηλαδή τα παιδιά μας.

Η ολοένα μεγαλύτερη αλλοίωση και υποβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος έχει οδηγήσει στο κοινώς σήμερα παραδεκτό συμπέρασμα πως δε μπορεί να τίθενται πλέον διλήμματα του τύπου ανάπτυξη ή βιωσιμότητα. Αυτά τα δύο μπορεί και πρέπει να συνυπάρξουν.

Το μείζον αίτημα της εποχής για ποιότητα ζωής και περισσότερη ευημερία μπορεί να βρει την ικανοποίησή του με την εφαρμογή ενός μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης, μιας ανάπτυξης δηλαδή με κριτήριο τη φροντίδα για το περιβάλλον και τη διαφύλαξη των πολύτιμων για τη ζωή, ιδιαίτερα των επόμενων γενεών, πόρων του.

Η προσπάθεια για καλύτερο περιβάλλον διαπερνά το σύνολο του καθημερινού χώρου ζωής, δράσης, εργασίας και αναψυχής και δεν περιορίζεται μόνον σε άμεσα μέτρα προστασίας των ποιοτικών φυσικών ή αστικών τοπίων από τη ρύπανση, τη μόλυνση, την καταστροφή. Αυτός ο αγώνας για τη διαμόρφωση ενός σωστά οργανωμένου, ευχάριστου, οικείου χώρου διαβίωσης υψώνεται ως αντίσταση στη βαρβαρότητα στην οποία μας οδηγεί η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η αδιαφορία για τα πολιτιστικά έργα που μας κληροδότησαν οι παλιότερες γενιές.

Με δεδομένη την περιβαλλοντική υποβάθμιση πολλών από τις πολυάνθρωπες αστικές περιοχές του πλανήτη η ανάγκη για τόπους όπου διατηρείται υψηλή ποιότητα διαβίωσης θα ενταθεί στο μέλλον. Όσες κοινωνίες διαθέτουν και διατηρούν το πλεονέκτημα θα επωφεληθούν ανάλογα και θα προηγούνται στον ανταγωνισμό που θα επακολουθήσει.

Η Λευκάδα καθώς διαθέτει τις προϋποθέσεις θα μπορούσε να αποτελέσει ένα τέτοιο υπόδειγμα, μολονότι κινδυνεύει ν’ απολέσει τις ευκαιρίες λόγω της διαχείρισης που υπήρξε μέχρι σήμερα, η οποία δε διαφέρει από το γενικό κανόνα της εξυπηρέτησης του μαζικού τουρισμού που ακολουθήθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Το παράδειγμα του τουρισμού ως στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης είναι διαφωτιστικό της κατάστασης σύγχυσης που επικρατεί. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στην τάση από τη μια για ανεξέλεγκτες τουριστικές επενδύσεις και από την άλλη για τη προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν κοινό τόπο.

Ο τουρισμός καταναλώνει πολύτιμους πόρους του φυσικού και του κτισμένου περιβάλλοντος, των μνημείων, των ιστορικών οικισμών κ.λπ. Επομένως αν σχεδιάζουμε το μέλλον οφείλουμε ν’ ακολουθήσουμε μια στρατηγική προστασίας αυτών των πόρων. Για παράδειγμα:

1. Τα φυσικά τοπία πρέπει να διαχειρίζονται με τρόπο που θα διατηρείται ο πλούτος και η βιωσιμότητα του οικοσυστήματος (Σκάροι, λιμνοθάλασσα κ.ά.).

2. Στα κτισμένα περιβάλλοντα (οικισμοί, αρχιτεκτονική κ.λπ.) πρέπει να διατηρούνται οι μορφολογικές και λειτουργικές ποιότητες με κατάλληλο σχεδιασμό και μέτρα προστασίας.

3. Στις περιοχές που πρόκειται να οικοδομηθούν πρέπει να προηγείται αυστηρός σχεδιασμός που θα καθορίζει τη δημιουργία ενός βιώσιμου αστικού χώρου ενταγμένου στον υπάρχοντα οικισμό και στο περιβάλλον φυσικό τοπίο. (Ποιος μπορεί να ισχυρισθεί σήμερα ότι ο ισχύων συντελεστής δομήσεως και το μέγιστο ύψος των 11μ ωφέλησαν τον οικισμό της Νικιάνας;).

4. Τοπικά αγροτικά προϊόντα πρέπει να προστατευθούν και παραδοσιακές καλλιεργητικές πρακτικές ν’ αναζωογονηθούν (φακές Εγκλουβής, κρασί κ.ά.).

Οι τεχνικές προστασίας, ο σχεδιασμός και τα μέτρα που πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαμβάνονται είναι πάνω-κάτω γνωστά στους ειδικούς επιστήμονες αν και σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει ν’ αναπτυχθεί πρωτότυπη έρευνα.

Απαιτείται όμως ο κατάλληλος συντονισμός και η πολιτική βούληση για την εφαρμογή τους.

Το πολιτικό όραμα και η συνολική στρατηγική που αυτό εμπνέει θα καθορίσουν τα καταλληλότερα μέτρα. Πρόκειται για μία στρατηγική περιβαλλοντικής αναβάθμισης που θα προταθεί στους πολίτες με σκοπό να κερδίσει τη συναίνεσή τους. η στράτευση των πολιτών σ’ ένα τέτοιο στόχο είναι η μόνη ρεαλιστική δυνατότητα εφαρμογής τέτοιων προγραμμάτων με δεδομένες τις συνθήκες και τις επικρατούσες νοοτροπίες στην ελληνική κοινωνία.

Η υιοθέτηση μιας τέτοιας στρατηγικής δε σημαίνει την άμεση αλλαγή της κατάστασης του περιβάλλοντος προς το καλύτερο αλλά την έναρξη μιας μακροχρόνιας διαδικασίας μεταμόρφωσης του νησιού που σε βάθος χρόνου θα επιτύχει τη δημιουργία των ζητούμενων συνθηκών περιβαλλοντικής ποιότητας.

Σ’ αυτή την πορεία θα εφαρμόζονται σταδιακά διάφορα μέτρα που θα καλύπτουν όλους τους τομείς περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος:

1. Την επέκταση των οικισμών
2. Τα φυσικά τοπία
3. Την παραδοσιακή αρχιτεκτονική
4. Τη διαχείριση των απορριμμάτων
5. Την κατανάλωση ενέργειας
6. Τη διαχείριση των υδάτινων πόρων
7. Τις μεταφορές
8. Τα δίκτυα συγκοινωνιών
9. Τη γεωργία, την αλιεία και τις καλλιέργειες
10. Τη δημόσια υγεία κ.λπ.

Για κάθε έναν από τους παραπάνω τομείς θα πρέπει να συνταχθούν μακροπρόθεσμα σχέδια που η τοπική αρχή θα δημοσιοποιήσει αναζητώντας αφενός την κοινωνική συναίνεση και αφετέρου τη θεσμική κατοχύρωση.

Με αυτή τη διατυπωμένη στρατηγική η οποία θ’ αποτελεί μία βάση αρχών θα πρέπει υποχρεωτικά να συντάσσονται όλα τα επιμέρους σχέδια και παρεμβάσεις των κατά τόπους φορέων, επιχειρήσεων, πολιτών κ.λπ.

Για παράδειγμα τα έργα ανάπλασης σε μία παραλία δε μπορεί παρά να υπακούουν σε ό,τι η ευρύτερη στρατηγική της επιφυλάσσει. Επιπλέον πρέπει ειδικά να υπολογισθεί η βιώσιμη χωρητικότητά της σε χρήστες, σε κτίσματα, σε υλικά δομής, σε δυνατότητα απορρόφησης και αποκομιδής αποβλήτων.

Μ’ αυτή την ενιαία στρατηγική συντάσσονται και οι χωροταξικές και πολεοδομικές μελέτες (Γ.Π.Σ., Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. κ.λπ.) για την αντιμετώπιση θεμελιωδών ζητημάτων όπως:

1. Ο προσδιορισμός της φέρουσας ικανότητας του νησιού για τουριστική, οικοδομική και αιολική εκμετάλλευση.

2. Ο έλεγχος της υπερδόμησης που οδηγεί στην αλλοίωση της φυσιογνωμίας του τοπίου.

3. Ο προσδιορισμός των χρήσεων γης και των όρων και περιορισμών δομήσεως, ιδιαίτερα στις εκτός σχεδίου περιοχές καθώς και η αναθεώρηση των υφιστάμενων όρων δομήσεως στους οικισμούς.

Επίσης μ’ αυτή την ενιαία στρατηγική συντάσσεται οποιοδήποτε αναπτυξιακό ή επιχειρησιακό σχέδιο του νησιού.

Με μια τέτοια πολιτική (θα μπορούσε να πάρει και όνομα, π.χ. «Λευκάδα. Πράσινο νησί») η Λευκάδα μπορεί να προβληθεί διεθνώς ως τόπος υψηλής ποιότητας διαβίωσης και να επωφεληθούν οι κάτοικοί της όχι μόνον από τις βελτιωμένες συνθήκες αλλά και από την αναβάθμιση των αξιών στο νησί καθώς φυσικά και από την ποιότητα του τουρισμού που θα επιτύχει.

Όπως μπορεί εύκολα να συμπεράνει κανείς από τις επισημάνσεις που προηγήθηκαν για να υπάρξει μία πολιτική με όραμα είναι αναγκαίες ορισμένες προϋποθέσεις στις οποίες θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

1) Μακρόπνοο σχέδιο που θα περιλαμβάνει έναν καλά επεξεργασμένο σχεδιασμό και τον αντίστοιχο προγραμματισμό ο οποίος θα πρέπει να διακρίνεται σε μακροπρόθεσμο (20ετία), μεσοπρόθεσμο (5ετία) και βραχυπρόθεσμο (ετήσιος). Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός αντιστοιχεί στο συνολικό σχέδιο, ο μεσοπρόθεσμος στη θητεία τής εκάστοτε δημοτικής αρχής και ο βραχυπρόθεσμος στο τεχνικό πρόγραμμα κάθε έτους.

Το τεχνικό πρόγραμμα δηλαδή που ψηφίζεται κάθε χρόνο από το Δημοτικό Συμβούλιο θα πάψει να αποτελεί ένα αποσπασματικό και εν πολλοίς τυχαίο σχέδιο καθώς δεν εντάσσεται σε κανένα ευρύτερο σχεδιασμό-προγραμματισμό αλλά θα είναι ενταγμένο στον 5ετή σχεδιασμό και θ’ αποτελεί τμήμα του.

2) Λόγω τής προηγούμενης προϋπόθεσης είναι αυτονόητο πώς απαιτείται από τις τοπικές αρχές η άσκηση πολιτικής πού δεν θα υπολογίζει το πολιτικό κόστος και δεν θα υπακούει σε κελεύσματα του τύπου «κάνουμε ότι συμφέρει το λαό.» Σήμερα στην πατρίδα μας κάνουμε τον οδυνηρό απολογισμό τού πραγματικού κόστους των πελατειακών, ρουσφετολογικών και ψηφοθηρικών πολιτικών πού ακολουθήθηκαν τόσα χρόνια. Αυτές οι σχέσεις εξυπηρέτησαν την επανεκλογή και μόνον των αιρετών αρχόντων μας οι οποίοι δεν αντιλαμβάνονται πως η ιστορία του τόπου τους θα τους συμπεριλάβει μαζί με τόσους άλλους στη λίστα με αυτούς που με τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους, τους οδήγησαν στο μαρασμό. Ο οραματιστής όμως που θα κοιτάξει σήμερα το συμφέρον του τόπου, βλέποντας το μέλλον και αδιαφορώντας γι’ αυτό που θέλει ο λαός, θα τύχει αύριο της ευγνωμοσύνης των επόμενων γενεών και η ιστορία θα του το ανταποδώσει.

Άρα απαιτείται συνεννόηση, συστράτευση, συνεργασία και κοινός αγώνας όλων των τοπικών δημιουργικών-προοδευτικών δυνάμεων (κινήσεις, φορείς, παρατάξεις, πολίτες κλπ.) που έχουν σα στόχο τους όχι το κομματικό η προσωπικό συμφέρον ή άλλο ιδιοτελές κίνητρο αλλά το καλό του τόπου και των ανθρώπων του. Ιδιαίτερα για τις μικρές κοινωνίες όπως η Λευκάδα, όπου τα πράγματα είναι πιο απτά και χειροπιαστά, εάν υπάρχει ειλικρινής διάθεση αυτό είναι πιο εύκολο να επιτευχθεί.

3) H ίδρυση και λειτουργία ενός επιτελικού Γραφείου στρατηγικού σχεδιασμού στελεχωμένου από ειδικούς επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων (πολεοδόμος, συγκοινωνιολόγος, περιβαλλοντολόγος, οικονομολόγος, νομικός, αρχιτέκτονας κ.ά.) το οποίο θα είναι επιφορτισμένο με το σχεδιασμό και την παρακολούθηση του όλου εγχειρήματος.

Το γραφείο αυτό θα επιτελεί και το σημαντικό έργο του συντονισμού όλων των μελετητών, έτσι ώστε οι μελέτες που συντάσσονται να συνδέονται μεταξύ τους στη βάση του κοινού προγράμματος. Στη χώρα μας οι Δήμοι αναθέτουν γενικώς μελέτες πολεοδομικές, κυκλοφοριακές, αναπλάσεων, αρχιτεκτονικές κλπ. σε διάφορους μελετητές οι οποίοι αφήνονται να λειτουργήσουν αυτόνομα και ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον χωρίς να υπακούουν σ’ ένα κοινό σχέδιο για την ανάπτυξη της πόλης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ασυμβατότητα μεταξύ των διαφόρων μελετών και ως εκ τούτου τη στρεβλή και άναρχη ανάπτυξη της πόλης. Ενώ δηλαδή υπάρχει η πολιτική βούληση για τη λύση των προβλημάτων και τη σωστή ανάπτυξη της πόλης, εντούτοις ο στόχος δεν επιτυγχάνεται γιατί απουσιάζει ο κατάλληλος σχεδιασμός και προγραμματισμός.

Για παράδειγμα δε μπορεί ν’ αναθέτεις μια κυκλοφοριακή μελέτη χωρίς προηγουμένως να έχεις αποφασίσει για το χαρακτήρα της πόλης που επιθυμείς, ώστε να δώσεις τις κατάλληλες κατευθύνσεις στον μελετητή. Σε μια τέτοια περίπτωση το πιθανότερο είναι να λυθούν κάποια κυκλοφοριακά προβλήματα ή ακόμα και να βελτιωθεί σημαντικά η κυκλοφορία των οχημάτων αυτό όμως μπορεί να γίνει σε βάρος των ήπιων μορφών μετακινήσεων (πεζή, ποδήλατο, συγκοινωνία) που σήμερα επιθυμούμε ή να δυσχεράνει την ανάπλαση κάποιας περιοχής.

4) Μακρά και επίμονη επικοινωνιακή πολιτική με στόχο την αλλαγή συνειδήσεων και νοοτροπιών αφ’ ενός και αφ’ ετέρου την εξασφάλιση της λαϊκής συναίνεσης καθώς και την υποκίνηση της συμμετοχής και της συνεργασίας των πολιτών.

Θεωρούμε πως κάθε σύγχρονος Δήμος, εάν θέλει να λέγεται προοδευτικός, δε μπορεί παρά να προσεταιρισθεί τις αρχές της local agenda 21* και της habitat agenda έχοντας σα στόχο του την άσκηση μιας πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αειφορία.

Στο πλαίσιο των πολιτικών αυτών ο Δήμος θα πρέπει ν’ αναπτύξει απαραίτητα το σκέλος εκείνο που αφορά τις σχέσεις του με τους δημότες, έτσι ώστε να υπάρχει μια αμφίδρομη συνεννόηση και επικοινωνία γεγονός που θα συντελέσει στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδοχή των παρεμβάσεων αλλά και τη συμμετοχή των κατοίκων. Είναι ευνόητο πως μόνον ο Δήμαρχος και μια χούφτα συνεργάτες δε μπορούν να φέρουν σε πέρας ένα πολύπλοκο πρόγραμμα ερήμην των χρηστών του.

Επίσης είναι χρήσιμο ν’ αναφέρουμε πως η διαδικασία μετάβασης από τον εγωκεντρικό στον οικολογικό πολίτη θα είναι μακρά και επίπονη και επομένως απαιτείται και στον τομέα αυτόν ο σχεδιασμός ενός σωστά μελετημένου και δομημένου προγράμματος στο πλαίσιο της local agenda 21, το οποίο θα εκτελεσθεί με υπομονή, επιμονή και συνέπεια.

Είμαι σίγουρος πως πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, έσπευσαν ήδη να εκδώσουν την ετυμηγορία τους. Αυτά που μας λες είναι όνειρα θερινής νυκτός, μια ωραία έκθεση ιδεών, εδώ είναι Ελλάδα δε γίνονται αυτά κλπ. ή αυτά έχουν κόστος για να γίνουν, πού θα βρούμε τα λεφτά, όσα έχουμε τα χρειαζόμαστε για τα τρέχοντα ή εδώ περνάμε αυτή τη μεγάλη κρίση, βουλιάζουμε κι εσύ προτείνεις πολιτικές που σίγουρα θα προκαλέσουν περιορισμούς (στη δόμηση, στη διαχείριση των παραλιών, στο κυκλοφοριακό, στην κατάληψη των δημόσιων χώρων, στην παρανομία γενικά κ.ά.).

Εγώ σ’ όλα αυτά απαντώ πως η κρίση που περνάμε είναι πρωτίστως κρίση θεσμών και αξιών, κρίση παιδείας και πολιτισμού, το έλλειμμα των οποίων μας οδήγησε σήμερα εδώ και θα μας οδηγήσει και πάλι με μαθηματική ακρίβεια στο μέλλον αν δεν αποφασίσουμε ν’ αλλάξουμε. Διαβάστε το παρακάτω ποίημα του Σουρή που γράφτηκε πριν από 100 χρόνια με αφορμή την τότε οικονομική κρίση και βγάλτε τα συμπεράσματα σας.

Η Ελλάδα έχει να επιδείξει Παιδεία, Περιβάλλον, Πολιτισμό (3Π). Ας επιδιώξουμε σήμερα να τα καλλιεργήσουμε και να τα αναδείξουμε. Τώρα τουλάχιστον που φθάσαμε στον πάτο.

Αν παρά ταύτα μας φαίνεται πως το προτεινόμενο σχέδιο είναι μεγαλεπήβολο ας επιλέξουμε και ας σχεδιάσουμε κάποιο άλλο που πιστεύουμε πως είναι στα μέτρα μας, ας έχουμε όμως ένα σχέδιο και ένα προγραμματισμό με άξονα τη βιωσιμότητα και όχι τη φθορά που προκαλεί η ανάπτυξη του «αυτόματου πιλότου».

Όσον αφορά τα χρήματα γνωρίζουμε πως ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός όταν υπάρχουν από μόνοι τους αποτελούν παράγοντα οικονομίας όπου και αν εφαρμόζονται ειδικά όμως στην περίπτωση μας αποτελούν την αναγκαία συνθήκη για την εισροή κονδυλίων από ευρωπαϊκά προγράμματα ενώ αντίθετα η έλλειψη τους ευνοεί τη ρεμούλα, τη σπατάλη, τη διαφθορά χωρίς δε σχεδιασμό και μελέτες γνωρίζουμε πως ευρωπαϊκά προγράμματα και επομένως κονδύλια δεν έρχονται.

Τέλος, επανερχόμενος στην αρχική κουβέντα με την αγαπητή μου φίλη ελπίζω με τα γραφόμενά μου να την έχω ήδη πείσει πως όπου δεν υπάρχει πολιτική με όραμα ακόμα και τα προβλήματα της καθημερινότητας οξύνονται και είναι δυσκολότερο ν’ αντιμετωπισθούν.

Άλλωστε ο εγωκεντρικός πολίτης (απαίδευτος πολίτης) παράγει πολύ περισσότερα σκουπίδια απ’ αυτά που πρέπει (περισσότεροι εργάτες, περισσότεροι κάδοι, απορριμματοφόρα και χωματερές), κάνει αλόγιστη χρήση του νερού (πτώση της πίεσης, έλλειψη, βλάβες κλπ.), χρησιμοποιεί απερίσκεπτα το Ι.Χ. αυτοκίνητο του (ρύπανση, τράφικ, μόλυνση, σύγχυση, εκνευρισμός, νέοι δρόμοι κλπ.), καταλαμβάνει και φθείρει τους δημόσιους χώρους κλπ. Να μη μιλήσουμε για το νεόπλουτο απαίδευτο πολίτη, ο οποίος κτίζει βίλλες μέσα στα χωριά μας με γκαζόν και πισίνες, καταναλώνοντας το νερό που ολοένα και σπανίζει, αλλοιώνοντας ταυτόχρονα το χαρακτήρα τους και τη ζεστασιά της ανθρώπινης επαφής, που οι οικισμοί μας απέκτησαν δια μέσου των αιώνων.

Κλείνοντας, θα ήθελα να παρακινήσω τους «ανήσυχους» πολίτες να παρακολουθήσουν κι εφέτος τον Ιούλιο το τριήμερο σκέψης και προβληματισμού του συλλόγου φίλων Αλεξάνδρου «ΦΗΓΟΣ» το οποίο είναι αφιερωμένο στους δρόμους της Λευκάδας και γενικότερα στο δημόσιο χώρο της με ομιλητές μερικούς από τους σημαντικότερους επιστήμονες και ερευνητές στο χώρο τους και να συμμετάσχουν στον πλούσιο διάλογο που θ’ αναπτυχθεί. Ένας από τους κύριους σκοπούς του συλλόγου «Φηγός» είναι να διεγείρει συνειδήσεις και να συντελέσει στην αλλαγή νοοτροπιών και συμπεριφορών προβάλλοντας τη διαφορετική αντίληψη για τα πράγματα.

*Για ένα πρόγραμμα local agenda 21 θα υπάρχει σχετική εισήγηση στο τριήμερο (15-16-17 Ιουλίου) του συλλόγου φίλων Αλεξάνδρου «ΦΗΓΟΣ» στον Αλέξανδρο.

Πηγή: ΛΕΥκάδα ΖΗΝ (LEFKADA SLOW GUIDE)