Ταξίδι στα βάθη της Ανατολίας (Μέρος Δ”) – ΣΥΝΑΣΟΣ

Γράφει ο Αιθεροβάμων

Ταξίδι στα βάθη της Ανατολίας (Μέρος Δ”)

ΣΥΝΑΣΟΣ

Ένας τόπος που «έσβησε» τελευταίος…

Οδοιπορούμε για το τελευταίο μετερίζι του Ελληνισμού στα βάθη της Ανατολίας.

Το 1830 ο περιηγητής Charles Texier παρατηρεί: «Οι Έλληνες κάτοικοι της Συνασού διατήρησαν τη μητρική τους γλώσσα και παρόλο που ήταν απομονωμένοι από τον κόσμο δεν ήταν φτωχοί, είχαν αξιόλογο βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο, ζούσαν σε ευπρόσωπους οικισμούς και διέθεταν συχνά ευρύχωρες λιθόκτιστες εκκλησίες».

Απόσπασμα από το ημερολόγιο του γιατρού και γεωλόγου William Francis Ainsworth το 1839:

«Εκπλαγήκαμε και ευχαριστηθήκαμε εξίσου που βρήκαμε μια μεγάλη αποικία Ελλήνων να ζουν σ’ αυτές τις σπηλιές… φτάνοντας μάλλον βιαστικά και απρόσμενα τρομάξαμε τους κατοίκους οι οποίοι στο πανικό τους κλείστηκαν στα σπίτια τους και δεν ήθελαν να επικοινωνήσουν μαζί μας, παρόλο που έβρεχε καταρρακτωδώς. Μετά από πολλά, αφού οργώσαμε τους βραχώδεις τόπους κρούοντας ο καθένας από μια διαφορετική πόρτα μέχρι που τα γύρω βουνά αντιλαλούσαν τα παρακάλια μας, πιάσαμε έναν περιπλανώμενο κάτοικο και τον πληροφορήσαμε ότι είμαστε Χριστιανοί και όχι ληστές. Μπορέσαμε να εισακουσθούμε και οι χωριανοί, βαθιά ντροπιασμένοι για τη δειλία τους, εξιλεώθηκαν οδηγώντας μας σε ένα πολύ καθαρό και άνετο δωμάτιο δίπλα στην εκκλησία».

Ας σκεφτούμε για λίγο αυτά τα λόγια για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τον διαρκή τρόμο και φόβο που ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι…

Όλα τα παραπάνω αφορούν την ευρύτερη περιοχή της Συνασού, της μοναδικής περιοχής που διατήρησε τον Χριστιανισμό και τη Ελληνοφωνία μέχρι το Τέλος.

Η γη που έζησαν οι Συνασίτες φτωχή και άνυδρη.

Όταν τ’ αγόρια τέλειωναν το σχολείο στη Συνασό και συνέχιζαν σπουδές στη Μεγάλη Σχολή του Γένους στη Κωνσταντινούπολη. Η ανάγκη τους έκανε να ξενιτεύονται στην Πόλη, όπου σχημάτιζαν συντεχνίες που εμπορεύονταν χαβιάρι, παστά ψάρια, χρώματα σουσάμι και λοιπά.

Με την απαράμιλλη εργατικότητα που τους διάκρινε, απόκτησαν πλούτο και η Πόλη έγινε η δεύτερη πατρίδα τους.

Σε ηλικία γύρω στα 50 γύριζαν και έμεναν μόνιμα στη μητρική τους ρίζα στην Συνασό.

Χτίσανε εκκλησίες, σχολεία, Παρθεναγωγείο, αρχοντόσπιτα.

Επί Σουλτάνου Αχμέτ και Ιεράρχη Παϊσίου χτίστηκε ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης.

Κάθε εύπορη οικογένεια διατηρούσε παρεκκλήσι με προστάτη Άγιο της και πλήρωνε ιερέα για να λειτουργεί μία ή δυο φορές το μήνα.

Ο θεσμός της Δημογεροντίας έπαιζε τον σημαντικότερο ρόλο στη Συνασό.

Επιβλέπει την εκπαίδευση, διαχειρίζεται οικονομικά θέματα, ασχολείται με κοινωνικά προβλήματα, ακόμη μπορεί να βάζει και πρόστιμα.

Η στάση των κατοίκων της Συνασού απέναντι στο θάνατο εκφράζεται με τα ψυχομερίδια, που ήταν χρηματικά ποσά που έπρεπε να δοθούν από τους κληρονόμους σε φτωχούς, εκκλησίες, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία κ.λπ. «Αν δεν τα δώσει να έχει την κατάρα μου» ορίζει για τον κληρονόμο του, το 1865 ο Πρόδρομος Αυγούστογλου.

Οι θρησκευτικές γιορτές ήταν πολλές με γενική συμμετοχή και ήταν η μοναδική ευκαιρία για συναναστροφές.

Η νηστεία τηρούνταν αυστηρά.

Το κανίσκι ήταν μια γενική συνήθεια να μοιράζουν τρόφιμα στους φτωχούς κατά το μνημόσυνο.

Για τα κορίτσια η εκπαίδευση τελείωνε στο Παρθεναγωγείο της Συνασού.

Η νεαρή γυναίκα στη Συνασό αντιμετωπίζεται όπως ένα ζωικό κεφάλαιο που έχει την τιμή του και το οποίο αν δεν μπορούσες να αποκτήσεις με αγορά, μπορούσες να το κλέψεις.

Η νύφη υποτάσσεται ολοκληρωτικά στη πεθερά της, σε μια κοινωνία που μπορεί να χαρακτηρισθεί μητριαρχική.

Ένα σκληρό έθιμο επιβάλλει στη νύφη το πρωί μετά τη πρώτη νύχτα του γάμου να πλένει και να σκουπίζει τα κατώφλια των σπιτιών από το σόι του άνδρα της!

Η πεθερά επέβαλλε αυστηρά τη κοινωνική συμπεριφορά της νύφης. Για τις γυναίκες της Συνασού δεν υπήρχαν ευκαιρίες μετακινήσεων και συναναστροφών, εκτός από τις μέρες των πανηγυριών που διαρκούσαν μέρες.

Μετάβαση γυναίκας χωρίς άδεια και συνοδό σε γειτονικό χωριό επέβαλε την επιβολή αυστηρού προστίμου από τη Δημογεροντία.

Και φυσικά ήταν αδιανόητη ερωτική σχέση με Τούρκο.

Οι Τούρκοι γείτονες στη Συνασό κατά το πλείστον φτωχοί αγρότες γύριζαν με καμήλες και πωλούσαν τη σοδειά τους στη γύρω περιοχή.

Οι φόροι που πλήρωναν οι Συνασίτες ήταν ανάλογοι με τα εισοδήματά τους.

Σαν πλουσιώτερες οικογένειες αναφέρονται τα ονόματα των Σεραφείμ Ρίζου, Τεπέρογλου, Μακρόγλου, Χατζηιωσήφ κ.λ.π.

Γενικά οι σχέσεις των Ελλήνων με τους Τούρκους γείτονες ήταν καλές.

Μέχρι φυσικά τις αποφράδες μέρες του 1922.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών οι Συνασίτες διώχνονται από τα σπίτια τους, από τη γη τους και ταυτόχρονα αρχίζει το πλιάτσικο.

Μέσα σε λίγες μέρες δεν έμεινε τίποτε!

Τούρκοι από τα γειτονικά χωριά γεμάτοι από ένα κρυμμένο μίσος λεηλάτησαν τα πάντα, ακόμη και τα νεκροταφεία!

Θέλησαν έτσι να σβήσουν μια για πάντα την ιστορία και αυτού του τόπου.

Παράλληλα τούρκοι από την Καστοριά ήρθαν να εγκατασταθούν στη Συνασό.

Μέσα σε λίγες μέρες άλλαξαν τα πάντα ακόμη και το όνομα σε Μουσταφά Πασά.

Οι Συνασίτες σκόρπισαν σε πολλά μέρη της Ελλάδας, στον Πειραιά, στην Αθήνα, Ελευσίνα, Θεσσαλονίκη, Εύβοια κ.λ.π.

Σήμερα το μοναδικό καλοδιατηρημένο αρχοντικό της Συνασού που χτίστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα από το Χαράλαμπο Πατρικιάδη, ονομάζεται Old Greek House και είναι επισκέψιμο για τους τουρίστες.

Με τον τουρισμό, την μικρή ίσως ελπίδα αυτού του φτωχού τόπου, υπάρχει μια τάση για επισκευή κάποιων παλιών αρχοντικών, των ελάχιστων που έμειναν όρθια και δεν ερειπώθηκαν.

Ο κόσμος εδώ βλέπει με συμπάθεια τους Έλληνες επισκέπτες, ο χρόνος έχει σβήσει όλες εκείνες τις τραγικές στιγμές του παρελθόντος και το μόνο που μένει είναι το χαμόγελο των παιδιών…

Αιθεροβάμων