«Ελεύθερη Ήπειρος»: Συντρίψαμε και τη δεύτερη εξόρμηση του εχθρού (Επιχείριση «Ιέραξ» στη Μουργκάνα)
Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) στη Μουργκάνα. Αυτή τη φορά μέσα από την εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΗΠΕΙΡΟΣ», για τις μάχες που έλαβαν χώρα από την 1η έως και τις 9 Απρίλη του 1948, κατά την διάρκεια της επιχείρισης «Ιέραξ» του Αστικού (Εθνικού) Στρατού, που διήρκεσε από τις 28/3/1948 έως τις 9/4/1948.
Εισαγωγικά να αναφέρουμε ότι δύο αμυντικά τόξα περιέβαλαν τον ορεινό όγκο της Μουργκάνας: «Το ένα από το βόρειο μέρος από τα χωριά Καστάνιανη και Στρατίνιστα και το άλλο νότια, από τα υψώματα Πλόκιστα και Βελούνα. Τα τόξα αυτά, συγκλίνοντας προς τα ανατολικά, έσμιγαν τη μια τους άκρη κοντά στον ποταμό Καλαμά (Θύαμις). Οι άλλες δύο άκρες, ακολουθώντας την εδαφική διαμόρφωση του βουνού, απέκλιναν μεταξύ τους και ακουμπούσαν η μια στο βόρειο τομέα της Μουργκάνας στα αλβανικά σύνορα και η άλλη στο νότιο (Πόβλα). Σε ορισμένα δεσπόζοντα υψώματα σε προωθημένες θέσεις έξω από την αμυντική περίμετρο, είχε εγκαταστήσει ο ΔΣΕ προκεχωρημένα φυλάκια που στήριζαν με αυτό τον τρόπο τις αμυντικές τους θέσεις. Παράλληλα, δεύτερη αμυντική ζώνη, εσωτερικά στον κύριο όγκο της Μουργκάνας, συμπλήρωνε την αμυντική οργάνωση του βουνού. Στηρίζονταν κυρίως στα υψώματα Λιντίζντας – Ταβέρας – Βαβούρι – ύψωμα Καστρί του Μπόλη (Καστρόπολη) – Λιας – ύψωμα Τσεροβέτσι – Αγία Μαρίνα – Μονή Μακραλέξη.
Οι ελεγχόμενες από το ΔΣΕ περιοχές την Άνοιξη του 1948 – Χάρτης του ΓΕΣ (ΔΙΣ)
Τον ορεινό χώρο της Μουργκάνας υπεράσπιζαν τέσσερα ελαφριά Τάγματα του Αρχηγείου Ηπείρου του ΔΣΕ και το Απόσπασμα Σουλίου. Στις 25/2/1948 εκδηλώθηκε η μεγάλη επιχείρηση του Αστικού Στρατού με την κωδική ονομασία «Πέργαμος». Παρά τις αρχικές νίκες του ΑΣ και την υπεροχή σε έμψυχο και υλικό δυναμικό, ο ΔΣΕ κερδίζει κατά κράτος, αναγκάζοντας τον εχθρό, στις 8/3, να σταματήσει τις επιχειρήσεις με μεγάλες απώλειες.
Συνέντευξη του Βαν Φλητ για τις επιχειρήσεις (Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», 1 Απρίλη 1948)
Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται και κατά την επιχείρηση «Ιέραξ», που διήρκεσε από τις 28/3/1948 έως τις 9/4/1948, παρά τις τεράστιες δυνάμεις που διέθεσε ο κυβερνητικός στρατός. Το πυροβολικό και η αεροπορία καίνε κυριολεκτικά τον τόπο στο Τσεροβέτσι. Ο ΔΣΕ γράφει νέες σελίδες δόξας και ηρωισμού. Αντιμετωπίζει όλες τις επιθέσεις και περνά στην αντεπίθεση, οδηγώντας τον εχθρό σε άτακτη φυγή. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω – όπως έγραψε η εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» – να απομακρυνθούν από τις θέσεις τους 9 Στρατηγοί του ΑΣ!» (Εφημερίδα Ριζοσπάστης, Σάββατο 18 Ιούνη 2016).
Αντιγράφουμε, διατηρώντας την ορθογραφία, από την εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΗΠΕΙΡΟΣ», Όργανο του Αρχηγείου Ηπείρου του Δ.Σ.Ε., 16 Απρίλη 1948 (Περίοδος Β, Χρόνος Α, Αρ. 13) – Υπενθυμίζεται ότι το άρθρο γράφτηκε λίγες μόλις μέρες μετά τις μάχες.
«Έπειτα από ένα μήνα μετά την οικτρή αποτυχία της πρώτης φάσης της εαρινής εκστρατείας του στην Ήπειρο, ο μοναρχοφασισμός έκανε τη δεύτερη εξόρμησή του. Προετοιμάστηκε ολόπλευρα, εξοπλίστηκε με περισσότερα βαρειά όπλα, ανασύνταξε και αύξησε τις δυνάμεις του, τόνωσε το καταρακωμένο ηθικό του στρατού του με ένα σωρό ψέμματα και ξεκίνησε βέβαιος πια για τη νίκη του.
Οι δυνάμεις που διέθετε αυτή τη φορά ο εχθρός ήταν: 2 πλήρεις Ταξιαρχίες, αρκετές δυνάμεις δύο άλλων Ταξιαρχιών, 2 τάγματα κομάντος, ίλη ιππικού, θωρακισμένα τμήματα, 20 πυροβόλα πεδινά και ορειβατικά και ένα αεροπορικό απόσπασμα.
Αναλυτική η διάταξη των εχθρικών δυνάμεων είναι: στον τομέα Φιλιατών η 74 Ταξιαρχία (627, 628 και 629 τάγματα), 2 τάγματα κομάντος, Ι πεδινή και Ι ορειβατική πυροβολαρχίες.
Στον τομέα Καστάνιανης και Β. Κασιδιάρη η 75 Ταξιαρχία (582, 583 και 584 τάγματα), το 581 τάγμα της 76 Ταξιαρχίας, μιά ίλη ιππικού, θωρακισμένα τμήματα, μιά ορεινή και μιά ορειβατική πυροβολαρχίες.
Ο εχθρός για να καλύψει τα μετόπισθέν του διέθεσε το 65 και 66 τάγματα Εθνοφρουράς και τμήματα Χωροφυλάκων και ΜΑΥδων στον τομέα Φιλιατών και διλοχία του 526 τάγματος, τμήματα του 18 τάγματος Εθνοφρουράς και τμήματα Χωροφυλακής, στο τομέα Καστάνιανης.
ΣΚΛΗΡΕΣ ΜΑΧΕΣ
Μ΄ αυτές τις ασύγκριτα περισσότερες δυνάμεις και τα άφθονα μέσα που του διαθέτει ο αμερικάνικος γκαγκστερισμός, ο εχθρός άρχισε τη δεύτερη εξόρμησή του τη νύχτα της 27 προς 28 Μάρτη.
Οι μάχες που ακολουθούν είναι αφάνταστα σκληρές και άνισες. Οι μαχητές μας αντιμετωπίζουν από την πρώτη στιγμή, αποφασιστικά τον εχθρό και του προξενούν σοβαρές απώλειες. Για τις επιχειρήσεις από 27 μέχρι 31 του Μάρτη γράψαμε στο προηγούμενο φύλλο μας.
Τμήμα του ΔΣΕ (Πηγή: 902.gr)
Όλη την ημέρα της Ι Απρίλη ο εχθρός με αρκετές δυνάμεις, με υποστήριξη πυροβολικού και αεροπορίας επιτίθεται ενάντια στα τμήματά μας στο Καστρί, στο ύψωμα Γλούστας και στο Στάλο. Τα τμήματά μας με αποφασιστικότητα, παρά τις υπέρτερες δυνάμεις του εχθρού τον καθήλωσαν και του προξένησαν απώλειες 55 νεκρούς και τραυματίες.
Τις πρωϊνές ώρες της 2 του Απρίλη τα τμήματά μας με αντεπίθεση ανακατέλαβαν το χωριό Γλούστα και απώθησαν τον εχθρό από πολλές θέσεις που είχε καταλάβει αιφνιδιαστικά τη νύχτα της Ι με 2 Απρίλη, και του προξένησαν σοβαρές απώλειες. Παράλληλα, τη νύχτα της Ι του Απρίλη έκαναν και ισχυρές επιθετικές κρούσεις στη Καστάνιανη και στο Γκρεμίτικο Ασήμι με πολλές απώλειες για τον εχθρό και τις 2 Απρίλη τμήματά μας στον τομέα Αγίας Μαρίνας ανατρέπουν επίθεση του εχθρού, που κινήθηκε με μεγάλες δυνάμεις προξενώντας του και πάλι σοβαρές απώλειες.
Τμήμα του ΔΣΕ (Πηγή: 902.gr)
Όλη τη νύχτα της 2 προς 3 Απρίλη, την ημέρα της 3 και τη νύχτα της 3 προς 4, τα τμήματά μας στον τομέα Αγίας Μαρίνας ανέπτυξαν πλούσια περιπολιακή δράση και έκαναν τολμηρές επιθετικές κρούσεις στο χωριό Καστάνιανη, στον Άγιο Θανάση Καστάνιανης, στα υψώματα Κάτω Λάβδανης, και στις θέσεις του εχθρικού πυροβολικού στη Στρατίνιστα και αλλού. Τρομοκράτησαν τον εχθρό και του προξένησαν σοβαρές απώλειες.
ΣΤΑ ΜΕΤΟΠΙΣΘΕΝ ΤΟΥ
Στο μεταξύ οι ηρωϊκοί σαμποτέρ μας και οι ελεύθεροι σκοπευτές μας με τολμηρές διεισδύσεις στα μετόπισθεν του εχθρού, του δίνουν σοβαρά χτυπήματα και του προξενούν σοβαρές απώλειες.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΗ
Το πρωΐ της 4 Απρίλη ο εχθρός με όγκο ορειβατικού και πεδινού πυροβολικού, με συνεχή υποστήριξη όλη την ημέρα από το απόσπασμα αεροπορίας άρχισε επίθεση με όλες του τις δυνάμεις και με κύρια προσπάθεια προς Τσεροβέτσι, όπου ενεργούν τρία τάγματά του.
Πυροβολικό του κυβερνητικού στρατού (Photo by Bert Hardy/Picture Post/Getty Images)
Τα τμήματά μας με άφταστο ηρωϊσμό, αντοχή και αυτοθυσία, παρ΄ όλο το συνεχές σφυροκόπημα του πυροβολικού που έριξε πάνα από 3.000 βλήματα πολλών βαρειών και 5 αεροπλάνων που τα αντικαταστούσαν αμέσως άλλα 5 και που έριξαν εκατοντάδες βόμβες και ρουκέτες, κράτησαν τις θέσεις τους και τσάκισαν όλες τις επιθέσεις του εχθρού.
Όλη τη νύχτα της 4 προς 5 Απρίλη τα τμήματά μας πέρασαν σε συνεχείς σκληρές αντεπιθέσεις και ανέτρεψαν τον εχθρό από πολλές θέσεις που είχε καταλάβει την ημέρα της 4ης.
Τμήμα του ΔΣΕ (Πηγή: 902.gr)
Το πρωΐ της 6 Απρίλη ο εχθρός συνεχίζει την αντεπίθεση με τις ίδιες δυνάμεις και μέσα.
ΣΕ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
Οι μαχητές μας ακατάβλητοι, με αλύγιστη την ψυχή, με ατσάλινη θέληση και αντοχή, με ατράνταχτη πίστη στον αγώνα απελευθέρωσης του Λαού, αντιμετωπίζουν και αποκρούουν όλες τις λυσσασμένες επιθέσεις του εχθρού και στις απογευματινές ώρες της 5 του Απρίλη κάνουν την ηρωϊκή τους έφοδο, ανατρέπουν τον εχθρό και τον καταδιώκουν στις βάσεις εξόρμησής του. Οι πλαγιές και οι λαγκαδιές γεμίζουν με κουφάρια μπουραντάδων.
Μεταφορά τραυματία του κυβερνητικού στρατού (Πηγή: kathimerini.gr)
Πάνω από 350 νεκροί και τραυματίες κι΄ ανάμεσά τους πολλοί αξιωματικοί, είναι οι απώλειες του εχθρού στις σκληρές μάχες της 4 και 5 Απρίλη.
ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ
Τα τμήματά μας στο αναμεταξύ συνεχίζουν τις κρούσεις και τις επιθέσεις τους κατά των βάσεων του εχθρού.
Όλμος του ΔΣΕ (Πηγή: 902.gr)
Από τις 5 Απρίλη μέχρι και τη νύχτα της 8 χτυπάν τον εχθρό στην Καστάνιανη, στο Γκρεμίτικο Ασήμι, στα υψώματα Στάλου και Καστρί και προξενούν μεγάλες απώλειες στον εχθρό. Οι όλμοι μας πέτυχαν επανειλημένα πολλές εύστοχες βολές στα υψώματα Στάλου και Καστρί καθώς και στη Καστάνιανη προξενώντας στον εχθρό αρκετές απώλειες.
Στις 9 του Απρίλη ο εχθρός, κάτω από τη συνεχή πίεση των τμημάτων μας εγκαταλείπει το Γκρεμίτικο Ασήμι, τα υψώματα Στάλο – Καστρί και το ύψωμα Γλούστας.
Ο εχθρός από της 27 του Μάρτη μέχρι της 9 του Απρίλη είχε συνολικά εξακριβωμένες απώλειες 703 νεκροί και τραυματίες, πολλές ανεξακρίβωτες καθώς και ζημιές σε άψυχο υλικό. Τα τμήματά μας πήραν αρκετά λάφυρα.
Έτσι και η δεύτερη φάση της εαρινής εκστρατείας του στην Ήπειρο τέλειωσε με θλιβερή αποτυχία για το μοναρχοφασισμό. Οι αγωνιστές του Αρχηγείου Ηπείρου του Δημοκρατικού Στρατού σκεπάστηκαν με αθάνατη δόξα.
Οι ήρωες που πέσανε στον «υπερπάντων αγώνα» για τη Λευτεριά της Πατρίδας και το δίκηο του Λαού μας, θα μείνουν αιώνια σύμβολα ηρωϊσμού και αυτοθυσίας, άξιοι ήρωες ενός περήφανου λαού.»
(Η εφημερίδα σώζεται στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), το μεγαλύτερο μέρος του οποίου προέρχεται από το κλεμμένο Αρχείο του ΚΚΕ [δες εδώ]).
(Συνεχίζεται)
Από το 1947 , οι του Δημοκρατικού Στρατού είχαν αρχίσει να καταλαβαίνουν ότι η όλη υπόθεση του αντάρτικου, ήταν υπόθεση χωρίς προοπτική.
Ιδιαίτερα με την για τα καλά εμπλοκή του Αμερικανικού παράγοντα μέσω του δόγματος Τρούμαν , σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα,η Τουρκία και το Ιράν ήταν η γραμμή άμυνας απέναντι στον Σοβιετισμό μεταπολεμικά.
Η εκτίμηση της τότε ηγεσίας του Ελληνικού κουμουνισμού »περί υπάρξεως επαναστατικών συνθηκών στην Ελλάδα από το 1946» ήταν μάλλον άστοχη. Αλλά ταυτόχρονα και το μεταπολεμικό Ελληνικό κράτος έριχνε βενζίνη στην φωτιά των διώξεων -στρατοδικείων και εκτελέσων των Εαμογενών ως τότε πολιτών. Το μίγμα ήταν εκρηκτικό: απ την μια το επίσημο κράτος με τις διώξεις του από το 1945 και μετά και απ την άλλη η αριστερά- πρωτοκαθεδρία του κκε- που δεν ήθελε να συνεργαστεί με τους αντιπάλους της.
Ταυτόχρονα τα ζωτικά συμφέροντα της Αμερικής μεταπολεμικά στην περιοχή και μαζί τα επίσης συμφέροντα των Σοβιετικών στην περιοχή, ώστε ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα να αποτελεί το αγκάθι απασχόλησης της Δύσης και της Αμερικής στον ΟΗΕ και αλλαχού.
Και οι Αμερικανοί στείλανε τον Στρατηγό Βαν φλήτ και οι Σοβιετικοί είχαν τον αρχηγό Νίκο Ζαχαριάδη.
Η απέχθεια του Αρχηγού του κκε , απέναντι στους επαγγελματίες στρατιωτικούς ήταν δεδομένη , γιατί δεν ήθελε να τον ενοχλούν ως επαγγελματίες του πολέμου, μια και το αντάρτικο ήταν λα’ι’κός κατά τον ίδιο ξεσηκωμός, ενώ για τον στρατιωτικό Βαν Φλήτ οτιδήποτε μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως οπλισμός και στρατιωτική τεχνογνωσία απεναντι στους αντάρτες ( ακόμα και οι βόμβες Ναπάλμ), ήταν ευπρόσδεκτο.
Και ανάμεσα Σοβιετίκών φίλων ελέω επαναστατικής δήθεν αγάπης!!!! και Αμερικανών συμμάχων , ήταν οι πολίτες ιδιαίτερα απ τα ορεινά ( Γρεβενά- Γράμμο- Καστοριά- Φλώρινα) που ως πολεμόπληκτοι για να γλητώσουν εγκατέλειψαν τις εστίες τους κοντά στους 800000 πολίτες , οι οικογένειες που αποχωρίσθηκαν μεταξύ των και αυτές για να γλυτώσουν και ψαχνόντανε να βρεθούν 10 και15 χρόνια μετά στις Ανατολικές χώρες και αλλαχού, παιδιά που μεγαλώσανε σε παιδουπόλεις και στην Ελλάδα και στις Ανατολικές χώρες, κατεστραμένα χωριά, εγκαταλελειμένες καλλιέργειες και ερήμωση τόπων, σκοτωμένοι τραυματίες νέοι μαχητές του Εθνικού Στρατού και του Αντάρτικου, διαρροή απ την χώρα επιστημονικού δυναμικού , …. με αποτέλεσμα το 1950 πέντε χρόνια μετά την λήξη του παγκοσμίου πολέμου , η Ελλάδα να είναι μια χώρα Καθημαγμένη ( ματωμένη).
Απ την πλευρά των ηττηθέντων ανταρτών ( αφού δεν τους βγήκαν οι Μοσχοβίτικα εκτιμηθείσες επαναστατικές συνθήκες 1946-1949)τραβήξανε για τις Ανατολικές χώρες και για να ψάχνουν 30 χρόνια μετά να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα!!!.
Απ την πλευρά των Νικητών είχαν τα Αμερικανικά κονδύλια να διαχειριστούν και τον ανταγωνισμό των υπερδυνάμεων στον ψυχρό πόλεμο που ευνοούσε την απόσπαση πόρων απ την Αμερική,και γενικά μέσα σε μια γεννεά η χώρα έκανε ικανά βήματα προόδου υγείας- διαβίωσης- παιδείας.
Το όλο ζήτημα του εμφυλίου πολέμου »κομμουνιστοσυμοριτοπόλεμος ή συμμοριτοπόλεμος» για τις τότε κρατικές αναφορές, ή » αντάρτικο» κατά μια καθημερινή έκφραση – επιδέχεται πολλές αναγνώσεις και αυτό γίνεται και σήμερα από έρευνες ιστορικών μελετητών με κάθε νέο στοιχείο που έρχεται στο φώς από τα έγγραφα και ντοκουμέντα της επχοχής.
Και τούτο είναι εξηγήσιμο γιατί κάθε πόλεμος – έτσι και ο εμφύλιος- είναι ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός που παραγάγει και δρομολογεί παραπέρα ιστορικά αποτελέσματα και για τα κράτη και για τα έθνη και για τους ανθρώπους.
Και στο ανθρώπινο , τις ταλαιπωρίες κτις κακουχίες, τις διαλύσεις οικογενειών, τους εκπατρισμούς, τους πολεμόπληκτους, τα ορφανά παιδιά , την καταστροφή σε υποδομές υγείας ,τις ενοχές των ανθρώπων απ την συμμετοχή ή όχι, τις αντιπαλότητες, τους σκοτωμούς στρατευσίμων αδελφών και συντοπιτών πολλές φορές ως αντιπάλων… το ανθρώπινο στοιχείο είναι που δεν σκέφτηκαν οι της Μοσχοβίτικης συντροφικής πατέντας επαναστάτες στο όνομα των Σοβιετικών συμφερόντων και της Αμερικάνικης εκδοχής συμπαραστάτες.
Γιατί και για τους Μοσχοβίτες συντρόφους των ανταρτών και για τους Αμερικάνους φίλους των Εθνικών, η Ελλάδα ήταν μια χώρα παιχνίδι και οι στρατευμένοι ένθεν κακείθεν πρόβατα προ-ορισμένα επί σφαγή.
Ακόμα και η σύγχρονη ιστορική έρευνα , μπορεί- αν προκύπτει χρόνος και υπάρχουν και ερευνητικά κονδύλια- να ασχοληθεί με το ερώτημα: » Γιατί οι εκπατρισμένοι λόγω εμφυλίου πολέμου Έλληνες πολίτες μετά από 30 χρόνια εγκατάστασης στις νέες πατρίδες του , ζήτησαν το πλείστον ή αποδέχτηκαν τον επαναπατρισμό και καλά έκαναν αφού το επιθυμούσαν????»
Και τούτο γιατί στην γεννεαλογική ιστορική διαδρομή, αν κάποιος μετανάστης- ή εκπατριστής εγκατασταθεί και οργανωθεί σε μια χώρα 30 χρόνια , οργανώνεται παραγωγικά κοινωνικά σε αυτή την χώρα εγκατάστασης και πλέον η χώρα αυτή αποτελεί και το στοιχείο αναφοράς του.
Για τα αίτια , τις συνθήκες και τις αναγκαιότητες που δημιούργησαν το φαινόμενο του μαζικού επαναπατρισμού των εκπατρισθέντων,η ιστορική έρευνα, δεν έχει κάνει καθόλου βήματα. ίσως και γιατί τα στοιχεία των ιστορικών πηγών βρίσκονται σε άλλες χώρες, και όχι και τόσο να τα ανοίξουν ή και λόγω των ανατροπών που γίνανε από την αρχή της δεκαετίας του 1990 στις πρώην Ανατολικές χώρες.
Κάποιες προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν για 30 και πλέον χρόνια στις πρώην Ανατολικές της Κομιντέρν και του Συμφώνου της Βαρσοβίας χώρες , υπάρχουν καταγεγραμένες σκόρπια ,αλλά μεθοδικότερη ιστορική αναφορά δεν έχει αποτολμηθεί συνολικά.