Ιστορικό Δράγανο – Υπό την επιμέλεια του καθηγητή Θωμά Μελά
Δημοτικό Σχολείο Δραγάνου: 1824 – 1996
(Το παρακάτω άρθρο μας στάλθηκε από τον κ. Ιωάννη Κατωπόδη. Όπως ο ίδιοος γράφει ειχε δημοσιευθεί σε συνέχειες στη σελίδα του fb Dragano Lefkada και είναι το τελευταίο άρθρο του Δραγανίτη καθηγητή Θωμά Μελά, ο οποίος υπηρετούσε στο 4ο ΓΕΛ Χαλκίδας και «έφυγε» πρόσφατα από τη ζωή).
Στο Δράγανο λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο από το 1824 μέχρι τη δεκαετία του 1990. Τότε κλείνει και τα παιδιά του χωριού (όπως και άλλων γειτονικών χωριών) πηγαίνουν για μάθημα στο Σχολικό Κέντρο του Αγίου Πέτρου. Η ζωή του σχολείου, λοιπόν, καλύπτει σχεδόν όλη την Αγγλοκρατία (1815 – 1864) και τα χρόνια της επτανησιακής ανεξαρτησίας από το 1864 μέχρι τα τέλη του 20 ου αι.
«Στα 1824 λειτουργεί σχολείο με 8 μαθητές Πιθανότατα το σχολείο να λειτούργησε και πρωτύτερα», Ροντ. 185-186
«Κατά την περίοδο 1829 – 1864 το σχολείο του Δραγάνου , παρόλες τις περιπέτειες που είχε, στάθηκε από τα πιο τυχερά στο ζήτημα του δασκάλου. Όμως και οι κάτοικοι, αν εξαιρέσουμε τις προστριβές τους με το δάσκαλο Μελισσηνό, ήταν συνεπείς στα υποχρεώσεις τους, και τι σχολείο αυτών των δύο απομακρυσμένων χωριών του νησιού λειτούργησε σχεδόν συνεχώς ως το 1864 μέσα στην εκκλησία της Υπαπαντής.
Για πρώτη φορά συναντάμε αυτήν την περίοδο το σχολείο το 1830. Είχε τη χρονιά αυτή 29 μαθητές, κατά την απόφαση της Κυβερνήσεως για την ίδρυση των σχολείων της υπαίθρου έδρα του σχολείου, για το οποίο μιλούμε έπρεπε να είναι το Δράγανο. Πρώτος δάσκαλος του σχολείου αυτού ήταν ο Νικόλαος Λάζαρης με «Αποδεικτικό» από 25 Νοεμβρίου 1830. Το 1833 το σχολείο είχε 33 μαθητές.
Ο Λάζαρης έμεινε πιθανότατα δάσκαλος ως το τέλος της άνοιξης του 1834. Γιατί τον Οκτώβριο του 1834 έφτασε το «Αποδεικτικό» του Ιωάννη Κατωπόδη, κυρωμένο από την επιτροπή της Κοινής Εκπαίδευσης, για την ίδρυση σχολείου στο Δράγανο.
Ο Κατωπόδης, που ήταν ίσως, ντόπιος, έμεινε δάσκαλος μέχρι και το 1841, Σ΄αυτό το διάστημα οι μαθητές του σχολείου ήταν πάντα πάνω από 20 μέχρι και 28 (1838).»
– Το συμφωνητικό του 1842 μεταξύ γονέων και δασκάλου Θεοφάνη Μελισσηνού
«Το 1842 οι γονείς έκαναn συμφωνητικό με το νέο τότε ιεορδιάκονο Θεοφάνη Μελισσηνό να διδάξη τα «κοινά γράμματα κατά την αλληλοδιδακτική μέθοδο.»
Είναι το δεύτερο που ξέρομε συμφωνητικό μεταξύ γονέων και δασκάλου. Το παραθέτουμε χωρίς υπογραφές: 1842 Μαίου 20 ε.π. Χωρίον Δράγανο και Αθάνι.
Οι υποφαινόμενοι εγκάτοικοι των παρόντων χωρίων, επειδή επιθυμούμεν να μαθητεύσωσι τα τέκνα μας, τα εγχειρίζομεν εις τον διορισθέντα Διδάσκαλον από την Εκλαμπροτάτην Βουλήν, των παρόντων χωρίων, κύριον Θεοφάνη Ιεροδιάκονο Μελισσηνόν του Γεωργίου να τα διδάξη τα κοινά γράμματα καατα την αλληλοδιδακτικήν μέθοδον εις περ΄δον τρεις χρόνους δίδοντες έκαστος εις αυτόν μισθού δια κάθε μαθητήν τον κάθε μήνα ως καθώς φανερώνει η ιδία δια χειρός εκάτους υπόγραφή, από την ημέραν όπθ αρχίζει το σχολέιον.
Ιάκωβος Μελάς του Στάθη Μελά του Νικολάου ένα παιδί τον κάθε μήνα φάρδια 25 και ένα ψωμί.
Γεώργιος Μιχελής ποτέ Θωμά απογράφω ένα παιδί να δίνω τον κάθε μήνα φάρδια 30 και ένα ψωμί.
Έπονται συνέχεια και άλλες υπογραφές με ποσά 20-35 φάδρια. Ένας υπόγραψε να δώσει 20 φάρδια και ένα ψωμί για το ένα του παιδί και 12 φάρδια για το άλλο.» Ροντ. 186
«Όμως άγνωστο για ποια αιτία, οι κάτοικοι δεν πλήρωσαν το δάσκαλο και ο Μελισσηνός το 1843 παραπονείται στον Ύπαρχο σχετικά και υποβάλλει και αντίγραφο του συμφωνητικού και κατάλογο των οφειλετών με σημειωμένα τα οφειλόμενα ποσά για να διαταχθεί η είσπραξή τους. Επειδή οι σημειωμένοι οφειλέτες γονείς είναι 35 και μερικοί υπογράψαν στο συμφωνητικό για δύο παιδιά, προκύπτει ότι το 1843 οι μαθητές θα ήταν περισσότεροι. Ένας από τους μαθητές του Μελλισηνού της χρονιάς αυτής (1843) ήταν και ο κατοπινός δάσκαλος του χωριού Θωμάς Μελάς.» Ροντ. 186
«Η διαφορά των γονέων με το Μελισσηνό δεν τακτοποιήθηκε και το σχολείο έκλεισε μεταξύ 1843-1847. Ίσως οι γονείς, δυσαρεστημένοι με το Μελισσηνό, δεν έστελναν σχολείο τα παιδιά τους και δεν ανανέωσαν μαζί του το συμφωνητικό.»
«Τέλος την άνοιξη του 1847 στάλθηκε δάσκαλος ο Χρίστος Κακλαμάνης του Δαμηλιανιού, που είχε κι από πριν διαταχθεί να διδάσκει και στο Δράγανο – Αθάνι. Το σχολείο άνοιξε με τον Κακλαμάνη στις 30 Μαρτίου 1847 και το Δαμηλιάνι διατάχθηκε να παραδώσει το (Ροντ. 186) «υλικό» του σχολείου στο σχολείο Δράγανου. Αυτό όμως δε φαίνεται να έγινε. Στην έκθεσή του, μετά την επιθεώρηση που έκαμε ο Δημογέρων της Εκαπαίδευσης Ευσταθ. Κόνταρης γράφει πως το σχολείο, ως νεοσύστατο, δεν έχει μπει ακόμα σε δρόμο. Οι κάτοικοι όμως δεν είχαν παράπονο από το δάσκαλο Κακλαμάνη, που έμεινε σ’ αυτό το σχολείο ως το 1850. Τον διαδέχθηκε τότε ο ντόπιος Θωμάς Μελάς, που στην έκθεση του του 1854 βλέπομε πως είχε «Αποδεικτικό» από 1.1.1851. Ο Μελάς, γεννημένος το 1834, ήταν τότε μόλις 17 χρονών – τέτοιας ηλικίας ήταν στην αρχή όλοι οι δάσκαλοι της περιόδου αυτής – και τα γράμματα που ήξερε ήταν όσα έμαθε στο Αλληλοδιδακτικό από το Μελισσηνό. Αργότερα αυτομορφώθηκε.
Και θα είναι ο Θωμάς Μελάς του ιερέως Χρίστου δάσκαλος των χωριών ως την ένωση αλλά και κατόπιν και η μνήμη του θα διατηρείται καλά και πέρα από τα μέσα του 20ου αι. Ήταν ο κατεξοχήν δάσκαλος του χωριού. Ονομαστός κα για την αυστηρότητα του και το ξύλο που έδινε. Ροντ. 187
Σχολείο Δαμηλιανιού
«Τέλος τον Ιούλιο του 1860 διορίστηκε στο χωριό ο Απόστολος Κατωπόδης του Ευσταθίου από το Δράγανο.» Ροντ. 185
Το σχολείο Δραγάνου 1864 – 1955
Τελευταίος δάσκαλος της περιόδου της αγγλικής «Προστασίας» και πρώτο μετά την Ένωση στο σχολείο Δραγάνου ήταν ο Θωμάς Μελάς που η παρουσία του έκαμε να μην (Ροντ. 311) υπάρξει διακοπή στη λειτουργία του σχολείου στη μεταβατική περίοδο 1864 – 1866. Ο Θωμάς Μελάς που ήταν ντόπιος έμεινε σε αυτή τη θέση ως το 1893, κάπου δηλαδή 42 χρόνια από τον πρώτο διορισμό του (1851).
Ο φιλομαθής Μελάς, που ξεκίνησε μόνο με τα γράμματα που είχε μάθει από το δασκαλό του Παπα – Μελισσηνό στο τριετούς φοιτήσεως μικροσχολειό του χωριού του παρακολούθησε το 1881 επί 6 εβδομάδες μια σειρά μαθημάτων που έκαναν οι Παιδαγωγοί Ολύμπιος και Ιωαννίδης στη πόλη της Λευκάδας -η φοίτηση ήταν υποχρεωτική- και πήρε τίτλο α/βαθμιου γραμματοδιδάσκαλου. Το 1892 πιθανώς παρακολούθησε και μαθήματα που έκαναν στο υποδιδασκαλείο των Μηλιαρέση -Σταματέλου.
Το Μελά διαδέχτηκε στο σκολειό ο παπα-Θεόφιλος Σέρβος από τον Αλέξανδρο, και τούτον ο Γεώργιος Βουκελάτος, ο κατοπινός Παπα – Γιώργης Βουκελάτος, πτυχ. του Διδασκαλείου Κερκύρας κι αυτόν έπειτα ο Ευθύμιος Βανδώρος από την Εγκλουβή, πτυχ. Διδασκαλείου Κερκύρας επίσης.
Από 1895 σύμφωνα με το νόμο Β.Τ.Μ.Θ. και έπειτα το ν. Γ4Η του 1905 το σχολείο λόγω του μικρού αριθμού μαθητών θα υποβιβάστηκε σε «κοινό» η γραμματοδιδασκαλείο με υποδιδάσκαλο που είχε μισθό «Γραμματιστή». Αυτό πρέπει να έγινε και σε σχολεία άλλων χωριών με λίγους μαθητές.
Κι αυτός είναι πιθανότατα ο λόγος , που το Γεώργιο Βουκελάτο και το Βανδώρο διαδέχονται όλο γραμματοδιδάσκαλοι. Ο Χαράλαμπος Θ. Μελάς, ο Φιλιπ. Σκλαβενίτης από τη Κοντάραινα, ο Φιλ. Τζεφρώνης, ο Παπα-Σπυρίδων Φέτσης ή Μούδιας, ο Κων/νος Μαραγκός, ο Καββαδάς. Δεν ξέρω την ακριβή σειρά αυτών των δασκάλων.
Μετά το 1912 και ως το 1921 το σχολείο έμεινε κλεισμένο. Άρχισε να λειτουργεί πάλι από το 1922. Το 1924 έγινε μονοθέσιο δημοτικο σχολείο. Σ΄αυτό δίδαξαν ο Νικ. Ζάχος 1922 και εξής, η Βαρβάρα Γαγγάδη από το 1928-30, ο Αντώνης Φραγκούλης από το 1930-32, ο Γεώργιος Φίλιππας 1933-34, Ο Διονυσιος Μελάς 1934-35 και ο Θωμάς Μελάς από το 1935-1955. Αυτό το σχολείο στεγάστηκε παλιότερα στο ναό της Υπαπαντής και στα κατοπινά χρόνια με νοίκι σε διάφορα ιδιωτικά οικήματα.
Δημοτικό Σχολείο Δραγάνου: από το 1824 μέχρι τη δεκαετία του 1980
– Υπαπαντή: Σχολείο Δραγάνου και Αθανίου (και Αγίου Πέτρου για κάποια χρόνια)
Το Δημοτικό σχολείο Δραγάνου εξαρχής περιλάμβανε και το Αθάνι. Έτσι αναφέρεται στα σχετικά έγγραφα: σχολείο Δραγάνου – Αθανίου. Για ένα διάστημα μάλιστα λίγων χρόνων (1836 – 1842) έρχονταν και τα παιδιά από τον Αη – Πέτρο για μάθημα στο Πανωχώρι, στην Υπαπαντή. Οι Αηπετρίτες είχανε προβλήματα τα πρώτα χρόνια αυτής της περιόδου με το σχολείο τους, αλλά σιγά – σιγά βρήκαν το δρόμο τους. Η εκκλησία της Παπαντής (όπως την προσφωνούμε στα δραγανίτικα) χρησίμευσε ως σχολείο μέχρι το 1865. Μετά το σχολείο στεγάστηκε σε σε διάφορά ιδιωτικά οικήματα.
Το τέμπλο του ναού της Υπαπαντής φιλοτεχνήθηκε τα τελευταία χρόνια της Αγγλοκρατίας και ολοκληρώθηκε το 1861, όπως δείχνει η χρονολογία ΑΩΞΑ, που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την Ωραία Πύλη. Την ίδια εποχή ο ναός χρησίμευε ως σχολείο. Η φωτογραφία είναι αναρτημένη από το 2014 στη σελίδα μας στο FB.
– Οι Δραγανίτες ενδιαφέρονται να μορφώσουν τα παιδιά τους
Οι Δραγανίτες από τα πρώτα χρόνια (1824, 1829 κ.ε.), που λειτούργησαν δημοτικά σχολεία στα χωριά του νησιού (σχολεία της εξοχής, όπως τα λέγανε), φροντίσανε να ανοίξει σχολείο στο χωριό και δείξανε ενδιαφέρον να μορφωθούν τα παιδιά τους. Σ’ αυτό τούς προσανατόλισε και διευκόλυνε το γεγονός ότι από νωρίς υπηρέτησε ως δάσκαλος στο χωριό και για αρκετά χρόνια ο Δραγανίτης Ιωάννης Κατωπόδης (1834-1841). Όπως θα φανεί και παρακάτω, ήταν πολύ σημαντικό να υπάρχει σταθερός δάσκαλος στο σχολείο του χωριού, για να πειστούν οι αγράμματοι χωρικοί ότι αξίζουν να πάνε τα παιδιά σχολείο.
Το ενδιαφέρον αυτό, επίσης, πιστοποιείται εγγράφως από το συμφωνητικό που κάνανε οι γονείς με το δάσκαλο Θεοφάνη Μελισσηνό στα 1842 να διδάξει «τα κοινά γράμματα κατά την αλληλοδιδακτική μέθοδο». Σύμφωνα με τον ιστορικό της Λευκάδας Π. Ροντογιάννη (βλ. το βιβλίο του Η εκπαίδευση στη Λευκάδα, σ. 186):
«Το 1842 οι γονείς έκαναν συμφωνητικό με το νέο τότε ιεροδιάκονο Θεοφάνη Μελισσηνό να διδάξει τα «κοινά γράμματα κατά την αλληλοδιδακτική μέθοδο.»
Είναι το δεύτερο που ξέρομε συμφωνητικό μεταξύ γονέων και δασκάλου. Το παραθέτουμε χωρίς υπογραφές: 1842 Μαΐου 20 ε.π. Χωρίον Δράγανο και Αθάνι..
Οι υποφαινόμενοι εγκάτοικοι των παρόντων χωρίων, επειδή επιθυμούμεν να μαθητεύσωσι τα τέκνα μας, τα εγχειρίζομεν (αναθέτουμε) εις τον διορισθέντα Διδάσκαλον από την Εκλαμπροτάτην Βουλήν, των παρόντων χωρίων, κύριον Θεοφάνη Ιεροδιάκονο Μελισσηνόν του Γεωργίου να τα διδάξη τα κοινά γράμματα κατά την αλληλοδιδακτικήν μέθοδον εις περίοδον τρεις χρόνους, δίδοντες έκαστος εις αυτόν μισθούς δια κάθε μαθητήν τον κάθε μήνα, ως καθώς φανερώνει η ιδία δια χειρός εκάστου υπογραφή, από την ημέραν όπου αρχίζει το σχολείον.
– Ιάκωβος Μελάς του Στάθη Μελά του Νικολάου ένα παιδί τον κάθε μήνα φάρδια 25 και ένα ψωμί.
– Γεώργιος Μιχελής ποτέ Θωμά απογράφω ένα παιδί να δίνω τον κάθε μήνα φάρδια 30 και ένα ψωμί».
Έπονται στη συνέχεια και άλλες υπογραφές με ποσά 20-35 φάρδια. Ένας υπόγραψε να δώσει 20 φάρδια και ένα ψωμί για το ένα του παιδί και 12 φάρδια για το άλλο».
Σχετικά με το συμφωνητικό μπορούμε να κάνουμε τις εξής παρατηρήσεις:
1. Τα φάρδια (λέγονταν και φαρδίνια), που αναφέρονται στο συμφωνητικό, είναι χάλκινο κέρμα μικρής αξίας. Αποτελεί την ελάχιστη υποδιαίρεση της αγγλικής λίρας, που ήταν το κύριο νόμισμα της Επτανήσου και βάση του νομισματικού συστήματος για τον καθορισμό της ισοτιμίας των νομισμάτων που κυκλοφορούσαν στα Ιόνια νησιά.
Οι υποδιαιρέσεις της αγγλικής λίρας γύρω στο 1840 ήταν:
1 λίρα = 20 σελλίνια = 240 πέννες = 960 φαρδίνια.
Ροντογιάννης Π.Γ., Ιστορία της νήσου Λευκάδος, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2002, τ. Β’, σσ. 527 – 536
2. Βλέπουμε ότι υπάρχει αμοιβή σε χρήμα αλλά και σε είδος. Ήταν σύνηθες την εποχή εκείνη. Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς αναλάμβαναν να δίνουν στο δάσκαλο άλλο αγαθό, π.χ. σιτάρι (σχολείο Σφακιωτών 1831: 35 φάρδια κάθε μήνα και ένα μέτρο σιτάρι κάθε Αύγουστο).
3. Επίσης το συμφωνητικό είναι ταυτόχρονα συλλογικό και εξατομικευμένο, εφόσον δεν πληρώνει κάθε γονιός τα ίδια.
Φαίνεται όμως ότι από κάποιο σημείο και μετά υπήρξε διαφωνία οικονομικής φύσεως μεταξύ γονέων και δασκάλου και το σχολείο έπαψε να λειτουργεί μετά το 1843.
Το σχολείο ξανανοίγει το 1847. Στάλθηκε τότε, την άνοιξη του 1847, δάσκαλος ο Χρίστος Κακλαμάνης του Δαμηλιανιού (Χορτάτων), που είχε κι από πριν διαταχθεί να διδάσκει και στο Δράγανο – Αθάνι. Το σχολείο άνοιξε με τον Κακλαμάνη στις 30 Μαρτίου 1847 και το Δαμηλιάνι διατάχθηκε να παραδώσει το «υλικό» του σχολείου στο σχολείο Δραγάνου. Αυτό όμως δεν φαίνεται να έγινε. Στην έκθεσή του, μετά την επιθεώρηση που έκαμε, ο Δημογέρων της Εκπαίδευσης Ευστάθιος Κόνταρης γράφει πως το σχολείο, ως νεοσύστατο, δεν έχει μπει ακόμα σε δρόμο. Οι κάτοικοι όμως δεν είχαν παράπονο από τον δάσκαλο Κακλαμάνη, που έμεινε σ’ αυτό το σχολείο ως το 1850.
Ο δάσκαλος Θωμάς Χ. Μελάς: θητεία 42 χρόνια (1851 – 1893)
Τον δάσκαλο Χρίστο Κακλαμάνη διαδέχθηκε ο ντόπιος Θωμάς Χ. Μελάς, που στην έκθεση του 1854 βλέπομε πως είχε «Αποδεικτικό» ικανότητας για διδασκαλία από 1.1.1851. Ο Θωμάς Μελάς, γεννημένος το 1834, ήταν τότε μόλις 17 χρονών – τέτοιας ηλικίας ήταν στην αρχή όλοι οι δάσκαλοι της περιόδου αυτής – και τα γράμματα που ήξερε ήταν όσα είχε μάθει στο Αλληλοδιδακτικό (το σχολείο στην πόλη της Λευκάδας) από τον Θεοφάνη Μελισσηνό. Υπήρξε ο τελευταίος δάσκαλος της περιόδου της αγγλικής «Προστασίας» και πρώτος μετά την Ένωση (1864) στο σχολείο Δραγάνου. Η παρουσία του έκαμε να μην υπάρξει διακοπή στη λειτουργία του σχολείου στη μεταβατική περίοδο 1864 – 1866.
Ο δάσκαλος Θωμάς Μελάς – που, όπως αναφέραμε, είχε ξεκινήσει με στοιχειώδεις γνώσεις μόνο – αποδείχθηκε ιδιαίτερα φιλομαθής. Παρακολούθησε το 1881 επί 6 εβδομάδες μια σειρά μαθημάτων που έκαναν οι Παιδαγωγοί Ολύμπιος και Ιωαννίδης στην πόλη της Λευκάδας – η φοίτηση ήταν υποχρεωτική – και πήρε τίτλο α/βάθμιου γραμματοδιδάσκαλου. Το 1892 (!) πιθανώς παρακολούθησε και επιπλέον μαθήματα στη Λευκάδα στο Υποδιδασκαλείο των Μηλιαρέση – Σταματέλου.
Ο Θωμάς Μελάς του ιερέως Χρίστου παρέμεινε στη θέση του δασκάλου των χωριών Δραγάνου και Αθανίου ως το 1893, κάπου δηλαδή 42 χρόνια από τον πρώτο διορισμό του (1851). Αλλά και κατόπιν η μνήμη του θα διατηρηθεί ζωντανή και πέρα από τα μέσα του 20 ου αι. Ήταν ο κατεξοχήν δάσκαλος του χωριού. Ονομαστός τόσο για τη φιλομάθεια, την εγγραμματοσύνη και τη διδακτική του ικανότητα όσο και για την αυστηρότητά του.
Αξίζει να κάνουμε σύντομη μνεία στη πλούσια βιβλιοθήκη που είχε συγκροτήσει με σπάνιες εκδόσεις κλασικών συγγραφέων, τόσο αρχαίων Ελλήνων όσο και Λατίνων. Για διάφορους λόγους η βιβλιοθήκη αυτή έχει χαθεί. Πιθανόν ένα μέρος της να απόκειται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας, μετά από δωρέα την εποχή του… μεσοπολέμου, ενώ ελάχιστοι τόμοι βρίσκονται στα χέρια των απογόνων του.
Η περίοδος 1893 – 1935
1. Το διάστημα 1893 – 1912/13: μετά το Θωμά Χ. Μελά και μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους
Το δάσκαλο Μελά διαδέχτηκε, μετά το 1893, στο σχολείο ο παπα – Θεόφιλος Σέρβος από τον Αλέξανδρο. Στη συνέχεια αναλαμβάνουν δύο πτυχιούχοι του Διδασκαλείου της Κέρκυρας: ο παπα – Γιώργης Βουκελάτος κι έπειτα ο Ευθύμιος Βανδώρος από την Εγκλουβή. Ταυτόχρονα εγκαταλείπεται η αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας (ο δάσκαλος διδάσκει σ΄ έναν μαθητή, τον πρωτόσκολο, το μάθημα και ο πρωτόσκολος παρουσιάζει το μάθημα στους υπόλοιπους) και υιοθετείται η συνδιδακτική μέθοδος (ο δάσκαλος διδάσκει σε όλους τους μαθητές το μάθημα).
Όπως βλέπουμε, στα τέλη του 19ου αιώνα, γίνεται μια προσπάθεια αναβάθμισης του επιπέδου των δασκάλων (πτυχιούχοι Διδασκαλείου Κέρκυρας, Υποδιδασκαλείου Λευκάδας) και της παιδείας γενικότερα. Είναι μια εποχή που κυριαρχεί η εκσυγχρονιστική πολιτική του Χ. Τρικούπη, που δίνει ιδιαίτερη σημασία στην αναμόρφωση και βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος.
2. Υποβάθμιση Δημοτικού Σχολείου 1895 – 1912
Παράλληλα με τις εκσυγχρονιστικές πολιτικές του Χ. Τρικούπη που αφορούν την τότε ελληνική επικράτεια, στα Ιόνια Νησιά και στην Πελοπόννησο στο διάστημα 1870 – 1900 έχουμε ραγδαίες οικονομικές, παραγωγικές και κοινωνικές εξελίξεις, που συνδέονται με την παραγωγή και τη διάθεση της σταφίδας και του κρασιού.
Αρχικά οι εξελίξεις αυτές είναι πολύ θετικές αλλά σύντομα, από το 1890 και μετά, καταλήγουν καταστροφικές για τα νοικοκυριά των Επτανήσων και της Πελοποννήσου. Μιλάμε για εκτεταμένη και βαθιά παραγωγική, επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική κρίση την οποία παρουσιάζουμε παρακάτω.
Η κοινωνική και οικονομική κρίση οδηγεί στην υποβάθμιση του σχολείου και στο Δράγανο αλλά και σε άλλα χωριά (Ροντογιάννης, Ιστορία…, τ. Β σ. 615). Από το 1895 – σύμφωνα με το νόμο Β.Τ.Μ.Θ. κι έπειτα με τον ν. Γ4Η του 1905 – το σχολείο του Δραγάνου, λόγω μικρού αριθμού μαθητών, πιθανόν να υποβιβάστηκε σε «κοινό» ή γραμματοδιδασκαλείο, με υποδιδάσκαλο που είχε μισθό γραμματιστή. Αυτό πρέπει να συνέβη και σε σχολεία άλλων χωριών με λίγους μαθητές. Κι αυτός είναι πιθανότατα ο λόγος που τον Γεώργιο Βουκελάτο και τον Ευθύμιο Βανδώρο διαδέχονται γραμματοδιδάσκαλοι: ο Χαράλαμπος Θ. Μελάς (γιος του δασκάλου Θ. Χ. Μελά, που έχουμε προαναφέρει), ο οποίος έχει τελειώσει το Ελληνικό Σχολείο Λευκάδας το 1888, ο Φ. Σκλαβενίτης από την Κοντάραινα, ο Φ. Τζεφρώνης (το πιο πιθανό από το Κομηλιό), ο Παπα – Σπυρίδων Φέτσης ή Μούδιας, ο Κων/νος Μαραγκός, ο Καββαδάς. (Ροντογιάννης, Η εκπαίδευση στη Λευκάδα, σ. 312).
Από τους παραπάνω δασκάλους ο Χαράλαμπος Μελάς είναι ο μόνος Δραγανίτης. Ο Χαράλαμπος Μελάς φοίτησε μια χρονιά στο Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο) Βασιλικής (1885-86) και στη συνέχεια μεταγράφηκε στο Ελληνικό Σχολείο Λευκάδας, από το οποίο αποφοίτησε το 1888. Ακολούθως φοίτησε στο Τετρατάξιο Γυμνάσιο Λευκάδας, από το οποίο απολύθηκε το 1893. Τον ακολούθησε στην ίδια πορεία μετά από μερικά χρόνια (1893-1896) ο αδερφός του Ιωάννης. Παρεμπιπτόντως και ο Ιωάννης συνέχισε τις σπουδές του στο Γυμνάσιο Λευκάδας, απ’ όπου αποφοίτησε το 1902. (Τσερές Δημήτριος Σ., Η Μέση Εκπαίδευση στη Λευκάδα 1829 -1929, CD-ROM με πίνακες μαθητών και καθηγητών Σχολείων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Λευκάδας).
Σ΄ αυτά τα χρόνια ο Ιωάννης Μελάς γνωρίζει τον Άγγελο Σικελιανό, γνωριμία που εξελίσσεται σε βαθιά φιλία κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στη Νομική Σχολή της Αθήνας κατά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Ας σημειώσουμε ότι ο Σικελιανός δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Νομική Σχολή. Σε παλιότερο σημείωμα είχαμε παρουσιάσει την επίσκεψη του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ στο Πανωχώρι, στην οικογένεια του Ιωάννη Μελά.
3. Ακμή και παρακμή της οινοπαραγωγής – Οικονομική και Κοινωνική κρίση
Το διάστημα 1870 – 1922 είναι μια περίοδος ανόδου και πτώσης για το Δράγανο και για όλα τα χωριά του νησιού που παράγουν κρασί. Αρχικά, το διάστημα 1870 – 1890, σημειώνεται αύξηση της οινοπαραγωγής και της εμπορίας του κρασιού. Πιο συγκεκριμένα, μετά το 1870 η καταστροφή από τη φυλλοξήρα των αμπελιών της Γαλλίας -άρχισε το 1869- άλλαξε αποφασιστικά και για χρόνια την καλλιεργητική δραστηριότητα των αγροτών της Λευκάδας. Το λευκαδίτικο κρασί έγινε περιζήτητο και η τιμή του ανέβηκε απίστευτα. Γι’ αυτό μετά το 1870 το κρασί έγινε το σπουδαιότερο εξαγώγιμο προϊόν του νησιού, όπως και η σταφίδα στη νότια Λευκάδα.
Αμπέλια φυτεύτηκαν παντού: σε χωράφια που προορίζονταν πριν για σπορές δημητριακών και οσπρίων, σε νέα ξεχερσώματα και σε λιοστάσια που καταστράφηκαν. Η γεωργία στο νησί πήρε μια νέα κατεύθυνση και η ζωή των αγροτών βελτιώθηκε και ακολούθησαν αξιόλογες μεταβολές. Στην εξοχή, προπάντων, πολυάριθμες καλύτερες οικοδομές αντικατέστησαν τα παλιότερα χαμόγεια σπίτια και η εικόνα που παρουσίαζαν τώρα τα χωριά του νησιού ήταν εκείνη που ξέρουμε μέχρι το 1925-1930 περίπου (Ροντογιάννης, Ιστορία…, τ. Β σ. 615).
Οι αλλαγές αυτές μαζί με άλλα δεδομένα, όπως η διάδοση των γραμμάτων με τα νεότερα σχολεία, συνετέλεσαν ώστε να αρχίσει λίγο – λίγο μια νέα φάση του νεότερου λευκαδικού πολιτισμού στην ύπαιθρο, που σιγά – σιγά εξελίχτηκε στη μορφή που την ξέρουμε προπολεμικά. Στα μικρά χωριά τώρα υπάρχουν, εκτός από τους δασκάλους, πάρεδροι και στα κεντρικά Δήμαρχοι, γιατροί και δικολάβοι και διαβάζονται εφημερίδες στα καφενεία, που φωτίζονταν με ασετιλίνη (Ροντογιάννης Ιστορία…, τ. Β σ. 615).
Αλλά η κατάσταση για το χωριό και για ολόκληρο το νησί μετά το 1890 αρχίζει να δυσκολεύει πολύ. Και από το σημείο αυτό αρχίζει η οικονομική και κοινωνική κρίση. Οι αμπελώνες της Γαλλίας αρχίζουν να αντικαθίστανται με νέους και το λευκαδίτικο κρασί μένει αδιάθετο. Η κατάσταση επιδεινώνεται το 1900, όταν ο περονόσπορος καταστρέφει εντελώς τα αμπέλια του χωριού και το εισόδημα κάθε οικογένειας μειώνεται πάρα πολύ. Η οικονομική και κοινωνική κρίση, η φτώχεια και η αδυναμία συντήρησης των χωρικών που ζουν στα όρια της επιβίωσης οδηγεί αρκετούς ν’ αρχίζουν να μεταναστεύουν στον Καναδά, τις Η.Π.Α., την Ν. Αμερική και την Αυστραλία (Ροντογιάννης Ιστορία…, τ. Β σ. 615-616).
4. Η πολεμική δεκαετία 1912 – 1922 και κάποια ερωτηματικά
Σύμφωνα με το Π. Ροντογιάννη, μετά το 1912 κι ως το 1921 το σχολείο του Δραγάνου έμεινε κλειστό. (Ροντογιάννης, Η εκπαίδευση…, σ. 312). Προφανώς υπάρχει αναστάτωση και γενικά κρίση στο χωριό. Μετά τα δύο πολεμικά χρόνια 1912 – 1913 έρχεται ο καταστροφικός σεισμός του 1914. Το ίδιο διάστημα ενσκήπτει επιδημία ευλογιάς. Φαίνεται, σε κάποιο βαθμό, λογική η διακοπή λειτουργίας του σχολείου.
Ωστόσο, το γεγονός ότι έφηβοι από το Δράγανο εγγράφονται, φοιτούν και ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στο Ελληνικό Σχολείο Λευκάδας από το 1922 και μετά (Αλέξανδρος Κ. Μελάς 1919-1922, Θωμάς Ι. Μελάς «Πατίκας» 1923-1925, Μιχελής Σ. Γεράσιμος 1924-1926) υποδηλώνει ότι είχαν τελειώσει κάποιο Δημοτικό σχολείο στην πόλη της Λευκάδας ή σε άλλο χωριό – το πιο πιθανό στο Αθάνι. (Τσερές, Η Μέση Εκπαίδευση στη Λευκάδα 1829 -1929, CD-ROM με πίνακα μαθητών Ελληνικού Σχολείου Λευκάδας).
Μπορεί, επίσης, κάποιος να υποθέσει ότι ο Ροντογιάννης δε βρήκε σχετικά στοιχεία για τη λειτουργία ή μη του σχολείου Δραγάνου κατά την πολεμική δεκαετία. Υπόθεση που δύσκολα μπορούμε να την υιοθετήσουμε, γιατί η επιμονή του και η αφοσίωσή του στην αναζήτηση, τον εντοπισμό και την αξιοποίηση πηγών είναι δεδομένη. Πάντα, όταν δεν διαθέτει πηγές, το αναφέρει με σαφήνεια.
5. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή
Το Σχολείο του χωριού άρχισε να λειτουργεί πάλι από το 1922. Το 1924 έγινε μονοθέσιο Δημοτικό. Αναβαθμίστηκε από Γραμματοδιδασκαλείο με Υποδιδάσκαλο, που είχε μισθό Γραμματιστή σε Δημοτικό με κανονικό δάσκαλο. Σ’ αυτό δίδαξαν ο Νικ. Ζάχος 1922 και εξής, Βαρβάρα Γαγγάδη 1928 – 1930, ο Αντων. Φραγκούλης 1930 – 1932, Ο Γεώργ. Φίλιππας 1933 – 1934, ο Διον. Μελάς 1934 – 1935 και ο Θωμάς Ι. Μελάς «Πατίκας» 1935 – 1969.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τις αρχές του 20ου αιώνα, και κυρίως από τη δεύτερη δεκαετία, αρχίζουν να εργάζονται στα δημοτικά σχολεία δασκάλες. Στο Δράγανο βλέπουμε να υπηρετεί η Βαρβάρα Γαγγάδη (1928 – 1930), με καταγωγή από οικογένεια εκπαιδευτικών από την Κέρκυρα. Πολλές δασκάλες είναι Λευκαδίτισσες και τις συναντάμε σε πάρα πολλά χωριά. Αξίζει να αναφέρουμε μερικά ονόματα: Βασιλική Γκίλλη, Ευγενία Κονιδάρη, Σοφία Κονιδάρη, Όλγα Φίλιππα – Κακλαμάνη, Χρυσούλα Μικρώνη – Περδικάρη, Βασιλική Μεσσήνη και πολλές άλλες. Πιο πυκνή γίνεται η παρουσία των διδασκαλισσών στα δημοτικά της Λευκάδας από το 1930 και μετά. Σημαντικός είναι και ο αριθμός των διδασκαλισσών από την Κέρκυρα. Φυσιολογικό γεγονός, γιατί πρώτον στην Κέρκυρα λειτουργεί Διδασκαλείο από το 1878 (αρχικά διετές και στη συνέχεια τριετές) και από το 1933 Παιδαγωγική Ακαδημία και δεύτερον το γενικότερο πνευματικό κλίμα και οι οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες της Κέρκυρας ωθούν τους νέους και τις νέες να μορφωθούν. Μερικές Κερκυραίες δασκάλες ήταν: Μαρία Καράβαινα (από τις αρχές του 1900), Μαρία Κατσαρού, Ελένη Μπάλτσα, Ειρήνη Μπόικου (από τους Παξούς) κ.ά.
6. Η στέγαση του Σχολείου
Το σχολείο στεγάστηκε παλιότερα στο ναό της Υπαπαντής (μέχρι το 1865) και στα κατοπινά χρόνια με ενοίκιο σε διάφορα ιδιωτικά οικήματα. Σε κάποια φάση στεγάστηκε στο οίκημα του Αλέκου Μελά, ανάμεσα στου Θεοδόση Μιχελή και του Βερύκιου, στα Μιχελάτα. Αργότερα φιλοξενήθηκε στο οίκημα ιδιοκτησίας Σπυρογιάννη Φ. Μελά στον Πεύκο (σήμερα το σπίτι ανήκει στον Ανδρέα Χ. Κατωπόδη). Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι το κλείσιμό του στεγάζεται στο γνωστό σημερινό κτίριο.
1. Περίοδος 1935 – 1980
Οι θητείες του Θωμά Ι. Μελά και του Απόστολου Κατσουράνη
Σ’ αυτή την περίοδο για 34 χρόνια μέχρι το 1968-69 δάσκαλος στο Δράγανο είναι ένας άλλος Θωμάς Μελάς, με το οικογενειακό προσωνύμιο «Πατίκας». Με τον προηγούμενο Θωμά Μελά δεν υπάρχει άμεση συγγένεια. Εξάλλου παλιότερα ήταν αρκετά συχνό το βαφτιστικό Θωμάς στο χωριό και Μελάδες ήταν και παραμένει το 1/3 τουλάχιστον των κατοίκων του χωριού.
Ο Θωμάς Ι. Μελάς, όπως έχουμε αναφέρει στο 3ο ιστορικό σημείωμα, δεν ξέρουμε ποιο Δημοτικό τελείωσε, γιατί όταν ήταν στην ηλικία των 6-12 χρόνων (1916 – 1922) το σχολείο στο Δράγανο δεν λειτουργούσε, όπως έχουμε γράψει στο προηγούμενο σημείωμα. Πάντως τελειώνει το Ελληνικό Σχολείο και το Γυμνάσιο Λευκάδας, με βάση τα μαθητολόγια των δύο αυτών σχολείων. (Τσερές, CD-ROM με καταλόγους μαθητών Ελληνικού Σχολείου και Γυμνασίου Λευκάδος).
Στη συνέχεια σπουδάζει στην Κύπρο (Παγκύπριο Γυμνάσιο της Λευκωσίας), όπου υπήρξε συσπουδαστής με τον μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο και Πρώτο Πρόεδρο της Κύπρου Μακάριο Γ΄.
Το 1935 διορίζεται δάσκαλος στο Δράγανο και στη θέση αυτή υπηρετεί μέχρι το σχολ. έτος 1968-69, οπότε και συνταξιοδοτείται. Μαθητές του ήμασταν, για μια ή περισσότερες χρονιές, σχεδόν όλοι οι σημερινοί Δραγανίτες που έχουμε γεννηθεί από το 1964 και παλιότερα και κατοικούσαμε τότε μόνιμα στο χωριό.
Ο δάσκαλος Πατίκας δεν ήταν απλώς ένας δάσκαλος του χωριού. Πέρα από το έργο στο σχολείο, συνέδραμε και υποστήριζε τους χωριανούς σε πολλά ζητήματα: από την ανάγνωση της αλληλογραφίας από μετανάστες σε αναλφάβητους συχωριανούς μέχρι την παροχή πρώτων βοηθειών και καθοδήγηση για τη φαρμακευτική αγωγή σε όσους είχαν ανάγκη κ.ά. Ασκούσε δηλαδή ένα ευρύτερο κοινωνικό ρόλο, όχι μόνο σε θεωρητικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο.
2. Σπουδές μετά το Δημοτικό
Αρκετοί μαθητές του συνέχισαν τις σπουδές τους μετά το Δημοτικό στο Γυμνάσιο και στο Πανεπιστήμιο. Θα αναφέρουμε μόνο όσους ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους σε κάποιο τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Παραλείπουμε όσους φοίτησαν για κάποια χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση. Ένας από τους πρώτους υπήρξε ο Πέτρος Ι. Κατωπόδης, που έφυγε πρόσφατα πλήρης ημερών. Ο Πέτρος, γιος του Παπα – Γιάννη, μετά το Δημοτικό Δραγάνου θα σπουδάσει στο Γυμνάσιο Λευκάδας και ακολούθως στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία στα Γιάννενα, με το πτυχίο της οποίας θα διοριστεί ως δάσκαλος.
Δεν είμαι σίγουρος αν υπήρξε μαθητής του στο Δημοτικό ο γιατρός Χριστόφορος Μελάς, ο οποίος σπούδασε στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας και έλαβε την ειδικότητα του ακτινολόγου, με την οποία υπηρέτησε στο Λαϊκό Νοσοκομείο της Αθήνας. Το πιο πιθανό είναι ο μετέπειτα γιατρός να έβγαλε το Δημοτικό πριν το 1935, χρονιά που αναλαμβάνει ο Θωμάς Μελάς δάσκαλος.
Από τη δεκαετία του ’70 και μετά πληθαίνουν οι απόφοιτοι του Δημοτικού Δραγάνου που συνεχίζουν τις σπουδές στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι πρώτοι απ’ αυτούς είναι Δημήτριος Κ. Κατωπόδης, Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Ασπροπύργου, Θεόδωρος Β. Κατωπόδης: Πολιτικό τμήμα της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης, Χρηστός Δ. Μελάς: Ανωτάτη Εμπορική Αθηνών, Σπύρος Χ. Μελάς: Πολιτικό τμήμα Νομικής Αθηνών και κατόπιν Νομικό τμήμα της φερώνυμης σχολής. Φυσικά ακολουθούν αρκετοί άλλοι, καθώς βελτιώνονται οι γενικότερες συνθήκες και γίνεται κατανοητή η πνευματική αλλά και η κοινωνικό – οικονομική αξία της μόρφωσης: Ανατόλιος Θ. Μελάς, Κ.Α.Τ.Ε.Ε. Πατρών τμήμα Ηλεκτρολογίας.
3. Η μόρφωση των κοριτσιών
Η συνέχιση των σπουδών μετά το Δημοτικό για τα κορίτσια δεν ήταν καθόλου αυτονόητη. Οικονομικοί λόγοι αλλά κυρίως κοινωνικές αντιλήψεις απέτρεπαν τη φοίτηση των κοριτσιών στο Γυμνάσιο. Αξίζει λοιπόν να αναφέρουμε τις περιπτώσεις όσων προχώρησαν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ολοκλήρωσαν το Εξατάξιο Γυμνάσιο και κάποιες σπούδασαν σε Ανώτερη Σχολή. Αναφερόμαστε στα χρόνια του δάσκαλου Μελά. Για την εποχή του Κατσουράνη μιλάμε παρακάτω. Με κάθε επιφύλαξη μπορούμε να αναφέρουμε ως την παλιότερη απόφοιτο του Δημοτικού Δραγάνου που συνέχισε τις σπουδές της και έγινε πτυχιούχος Yγειονομικός την Γεωργία Σ. Μιχελή, η οποία ολοκλήρωσε την τριετή Σχολή Νοσηλευτών – τριών του ΠΙΚΠΑ και υπηρέτησε ως Προϊσταμένη νοσηλεύτρια σε διάφορα νοσηλευτικά ιδρύματα. Ακολουθεί η αδερφή της Ευαγγελία Σ. Μιχελή (Βάγγιω του Τσάμη), η οποία φοίτησε κι αυτή στη Σχολή Νοσηλευτών – τριών του ΠΙΚΠΑ και ολοκλήρωσε την υπηρεσία της ως Προϊσταμένη νοσηλεύτρια. Η Νίκη Β. Κατωπόδη ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο εξατάξιο Γυμνάσιο Θηλέων στη Λευκάδα.
4. Η φωτογραφία του 1966
Από όλο αυτό το μακρύ διάστημα (1935 – 1969) το μόνο τεκμήριο που μπόρεσα να βρω είναι μια φωτογραφία του Fritz Berger τού 1966, που δείχνει τους 30 μαθητές του Δημοτικού με το δάσκαλο. Την ύπαρξη και την παρουσίαση της φωτογραφίας στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» μού υπέδειξε ο Χρήστος Δ. Μελάς, οικονομολόγος και συγγραφέας. Το κείμενο της εφημερίδας, που προφανώς έχει γραφεί από το Χ. Μελά, είναι αρκούντως κατατοπιστικό και δε χρειάζεται κάτι περισσότερο.
Για το Fritz Berger, και τι έχει προσφέρει στη Νότια Λευκάδα τις δεκαετίες 1960 και ’70 μπορεί κάποιος να δει στον προσωπικό του λογαριασμό στο fb και γενικότερα σε διαδικτυακές πηγές.
Η φωτογραφία αυτή τραβήχτηκε πριν 55 χρόνια, το 1966, από τον Ελβετό Fritz Berger και αναρτήθηκε πρόσφατα στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook.
Είναι οι 30 μαθητές, όλων των τάξεων, του μονοθέσιου δημοτικού σχολείου Δραγάνου Λευκάδος με το δάσκαλό τους Θωμά Μελά, μπροστά από το σχολείο τους, που σήμερα φυσικά δεν λειτουργεί λόγω έλλειψης παιδιών. Τα χρώματα της φωτογραφίας δεν έχουν πειραχτεί, είναι φυσικά, είχε τραβηχτεί τότε με έγχρωμο φιλμ και ίσως είναι από τις πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες της εποχής.
Από τους 30 μαθητές, οι δύο μόνο έχουν δερμάτινες τσάντες. Οι υπόλοιποι έβαζαν τα βιβλία τους μέσα σε «υφαντές τσάντες», που τις είχαν υφάνει και τις είχαν κεντήσει οι μητέρες και οι γιαγιάδες τους στο αργαλειό. Από τους 30 μαθητές δυστυχώς «απουσιάζουν μόνιμα» οι πέντε. Τρεις από τους υπόλοιπους, έχουν ξενιτευτεί και ζουν μόνιμα, δύο στις Ηνωμένες Πολιτείες και ένας στην Αυστραλία.
Όλοι έχουν προοδεύσει, άλλοι περισσότερο άλλοι λιγότερο. Ενδεικτικά ο Θοδωρής Κατωπόδης έγινε Διευθυντής Υπουργείου, ο Σπύρος Μελάς Πρόεδρος Εφετών, ο Χρήστος Μελάς συγγραφέας και συνεργάτης μας στο Πρώτο θέμα.
31 – 3 – 2021 Πρώτο Θέμα
5. Μετά το 1969 – Δάσκαλος Απόστολος Κατσουράνης
Από το 1969 και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 70 δάσκαλος του χωριού ήταν ο Απόστολος Κατσουράνης, από το Νεοχώρι Αρτας. Εκτός από τα διδακτικά του καθήκοντα ο Κατσουράνης φρόντιζε πολύ τη διοργάνωση των σχολικών γιορτών και ενδιαφέρθηκε τόσο για τη συντήρηση του κτιρίου (επισκευή της σκεπής) όσο και τη διαμόρφωση του προαύλιου χώρου με την κατασκευή τοιχίων κ.ά.
Μετά τον Κατσουράνη το σχολείο λειτουργεί κάποια χρόνια. Κλείνει στις αρχές της δεκαετίας του ΄80, οπότε οι μαθητές φοιτούν στο Σχολικό Κέντρο του Αγίου Πέτρου. Από τους τελευταίους δασκάλους έχω υπόψη μου τον Παντιώρα με καταγωγή από την Παραμυθιά.
6. Σπουδές κοριτσιών μετά το Δημοτικό
Με δάσκαλο τον Κατσουράνη η πρώτη μαθήτρια που ολοκληρώνει τις Γυμνασιακές της σπουδές στο Εξατάξιο Γυμνάσιο Θηλέων Λευκάδας και εισάγεται μετά από εξετάσεις (αντίστοιχες με τις σημερινές Πανελλήνιες) στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι η Κυριακούλα Χ. Μελά, που φοιτά και ολοκληρώνει τις σπουδές της στο Πολιτικό Τμήμα της Νομικής Σχολής της Αθήνας. Σε καθηγητική σχολή, Φυσικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών, εισάγεται και αποφοιτά η Όλγα Κ. Μελά, η οποία ακολούθως υπηρετεί στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ακολουθούν κι άλλοι μαθητές και μαθήτριες που σπουδάζουν μετά το Δημοτικό και το Γυμνάσιο, καθώς, όπως είπαμε και πιο πάνω, βελτιώνονται οι γενικότερες συνθήκες και γίνεται κατανοητή η πνευματική αλλά και η κοινωνικό – οικονομική αξία της μόρφωσης.
Έχουμε λοιπόν πολλούς πτυχιούχους διαφόρων σχολών από εκείνα τα χρόνια: από Οινολόγο μέχρι Τοπογράφο και από Γιατρό μέχρι Πλοίαρχο Εμπορικού Ναυτικού κ.ά.
Ωστόσο, επειδή σίγουρα κάποιον ή κάποια θα ξεχάσω να αναφέρω, διότι πρόκειται για εποχή κατά την οποία είχα αποφοιτήσει από το Σχολείο και δεν έχω όχι απλά πλήρη αλλά ούτε καν επαρκή εικόνα των αποφοίτων του και των σπουδών που πραγματοποίησαν, δεν αναφέρω κανένα και καμία που σπούδασε από το 1979 και μετά. Υπάρχει ο κίνδυνος είτε να παραλείψω κάποιον είτε να αναφέρω ανακριβή στοιχεία. Θα ήταν εύκολο να αναφέρω τους πιο γνωστούς σε μένα, αλλά δε θα ήταν δίκαιο, πιστεύω. Στα σχόλια μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει στο σχηματισμό του πάζλ, αναφέροντας σχετικές πληροφορίες αλλά και αναμνήσεις από εκείνα τα
χρόνια.
7. Οι συμμαθητές – Μια φωτογραφία του 1973
Με τους συμμαθητές μου Χρήστο, Χαρά, Ελένη και Γεωργία είχαμε δάσκαλο τον Κατσουράνη για τέσσερα χρόνια, από την Τρίτη τάξη μέχρι το τέλος. Στη φωτογραφία είμαστε οι συμμαθητές της Πέμπτης και της Έκτης τάξης του σχολ. έτους 1972-73
Ιούνιος 1973 Από τη γιορτή για το τέλος του σχολ. έτους 1972-73
Ο δάσκαλος και οι μαθητές ΣΤ’ και Ε΄ τάξης
Απόστολος Κατσουράνης, δάσκαλος. Ο μικρός δεξιά του δασκάλου, όπως βλέπουμε, είναι ο δεύτερος γιος του ο Χρήστος (σπούδασε και εργάζεται ως δάσκαλος). Στην πρώτη σειρά ο Χρήστος Π. Κατωπόδης (ΣΤ΄ τάξη), ζει στην Αυστραλία τα τελευταία πολλά χρόνια. Δίπλα του η Σταμάτα Σ. Κατωπόδη (Ε΄ τάξη). Στο δεξιό μέρος του πρώτου σκαλιού: Θωμάς Θ. Μελάς, Χαρά Α. Κατωπόδη και Γεωργία Π. Κατωπόδη, (και οι τρεις της ΣΤ΄ τάξης). Στο κέντρο, με τη γραβάτα ο Σπύρος Ι. Κατωπόδης (Ε΄ τάξη), που τον χάσαμε πρόσφατα από κορονοϊό. Δεξιά του Σπύρου, όπως βλέπουμε, η Ελένη Σ. Κατωπόδη (ΣΤ΄ τάξη). Πίσω ακριβώς από τον Σπύρο η Φωφώ Ι. Μελά (Ε΄ τάξη) και δίπλα της ο Παναγιώτης Κ. Μελάς (Ε΄ τάξη). Τη φωτογραφία συμπληρώνει ο Γιάννης Π. Κατωπόδης (Ε΄ τάξη), ίσα που φαίνεται πίσω από το Χρήστο.
Εύχομαι να είναι όλοι καλά με τους δικούς τους, να χαίρονται παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα (. Αφιερώνω δε στη μνήμη τού πρόσφατα εκλιπόντα Σπύρου Ι. Κατωπόδη το παρόν κείμενο. Η αφιέρωση θέλει να τιμήσει τη
μνήμη του Σπύρου και ταυτόχρονα να αναγνωρίσει το κοφτερό μυαλό του, την οξυδέρκειά του, την επιμέλεια και φιλομάθειά του. Δυστυχώς οι γενικότερες (οικονομικές κ.ά.) συνθήκες δεν του επέτρεψαν να σπουδάσει και να έχει μια λαμπρή επιστημονική ή επαγγελματική καριέρα. Αυτή υπήρξε η «μοίρα» πολλών χωριατόπαιδων, αλλά αυτό είναι θέμα για συζήτηση σε μιαν άλλη ανάρτηση. Τέλος τη φωτογραφία έχει τραβήξει ο πατέρας μου Θεόδωρος Α. Μελάς (Καραβάντης).
8. Ευχαριστίες
Και στα προηγούμενα αλλά κυρίως σ΄ αυτό το σημείωμα με βοήθησαν με επισημάνσεις και πληροφορίες ο Ιωάννης Κ. Κατωπόδης, ο Θεόδωρος Β. Κατωπόδης, ο Σπύρος Κ. Κατωπόδης, η Βάσω Γ. Μελά, ο Ανατόλιος Θ. Μελάς, ο Σπύρος Ι. Μελάς, ο Γεράσιμος Ι. Μελάς, ο Σπύρος Χ. Μελάς, ο Χρήστος Δ. Μελάς, τους οποίους ευχαριστώ θερμά για το ενδιαφέρον και την προθυμία τους να με συνδράμουν στη συγκέντρωση πληροφοριών για το ιστορικό αυτό σημείωμα και στην αποφυγή παράθεσης ανακριβών στοιχείων.
9. Επίλογος
Αυτή ήταν μια σύντομη παρουσίαση της ιστορίας του Σχολείου μας. Ας ελπίσουμε στο μέλλον κάποιος από τους νεότερους Δραγανίτες θα ασχοληθεί με πιο συστηματικό τρόπο και με το Σχολείο και με τη γενικότερη Ιστορία του χωριού μας, φέρνοντας στο φως και αναδεικνύοντας πτυχές και στοιχεία του αγροτικού βίου και πολιτισμού που μένουν στην αφάνεια ως τα σήμερα.
Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας και ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ
Βιβλιογραφία
Ροντογιάννης Παναγιώτης Γ., Η ιστορία της νήσου Λευκάδος, τόμος Β΄, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, 2006
Ροντογιάννης Παναγιώτης Γ., Η εκπαίδευση στην Λευκάδα 1613-1950, Αθήνα 1994
Τσερές Δημήτριος Σ., Η Μέση Εκπαίδευση στη Λευκάδα 1829 -1929, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς – Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε., Αθήνα 2006
