Εκδήλωση μνήμης και τιμής για τους Πορσάνους μαχαιροποιούς στον Πόρο Λευκάδας

Ο Πόρος είναι ένα παλιό ορεινό χωριό στα νοτιοανατολικά του νησιού της Λευκάδας, ακουμπισμένο στο βουνό «Καμπί» με γυρισμένες τις πλάτες του στη θάλασσα από την οποία δεν ήταν ορατό, ώστε να προφυλάσσεται από τους πειρατές που λυμαίνονταν επί Τουρκοκρατίας τις ακτές και τα περάσματα της Λευκάδας.

Στην απογραφή των χανέδων (φορολογούμενες οικογένειες-σπίτια) της Λευκάδας που είχε συνταχτεί από τον Φαΐκ (Μπέη), με σκοπό την είσπραξη του κεφαλικού φόρου (χαράτσι) στο βιλαέτι της Αγίας Μαύρας το έτος 1641-42, βρίσκομε τον Πόρο να έχει 60 χανέδες, όταν συγκριτικά το ίδιο έτος το Μαραντοχώρι είχε 40 χανέδες, ο Άγιος Πέτρος 35, ο Σύβρος 28 και ο Άγιος Ηλίας 15.

Πορσάνος -α στη λευκαδίτικη ντοπιολαλιά αποκαλείται όποιος -α κατοικεί ή κατάγεται από τον Πόρο και πορσάνικος -ο ως επιθετικός προσδιορισμός είναι ό,τι προέρχεται από το χωριό, όπως π.χ. το Πορσάνικο μαχαίρι που είχε την τιμητική του σε εκδήλωση μνήμης προς τιμή των ξακουστών Πορσάνων μαχαιροποιών που διοργάνωσε το βράδυ της Παρασκευής 10 Μάη στη μικρή πλατεία του χωριού, με αφορμή την θρησκευτική εορτή του Αγίου Νικολάου, ο πρόεδρος, το κοινοτικό συμβούλιο και κάτοικοι του χωριού.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης λειτούργησε έκθεση Πορσάνικου μαχαιριού από νεότερους μαχαιροποιούς που έμαθαν πως φτιάχνονται τα μαχαίρια από τον Αριστοτέλη Βλάχο – Ζλούμη και την τέχνη του σφυρηλατήματος από τον Πάνο Ρηγάλο, από το χωριό Καραϊσκάκη Αιτωλοακαρνανίας, ο οποίος είχε δασκάλους Πορσάνους μαχαιροποιούς που είχαν καταφύγει στην απέναντι στεριά για να συνεχίσουν την τέχνη τους. Οι δυο αυτοί τιμήθηκαν για την προσφορά τους στην αναβίωση της τέχνης του μαχαιροποιού στη Λευκάδα, με την οποία ασχολούνται σήμερα πάνω είκοσι νέοι άνθρωποι.

Όπως ανέφερε ο πρόεδρος της Κοινότητας Πόρου Θοδωρής Μεταξάς, είναι μία από τις πρώτες εκδηλώσεις-αφιερώματα στο Πορσάνικο μαχαίρι που γίνονται, ενώ υπενθύμισε ότι το Πορσάνικο μαχαίρι έχει ενταχτεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, στο πλαίσιο εφαρμογής της Σύμβασης της UNESCO για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά, με τις προσπάθειες και τη συνδρομή αφενός του βουλευτή Λευκάδας Θανάση Καββαδά, αφετέρου του Σπύρου Σκλαβενίτη. Για τον μάστρο Πάνο τον Κατωπόδη, ονομαστό μαχαιροποιό και την ιστορία του χωριού μίλησε ο Στάθης Κονιδάρης.

Όπως υπενθύμισε στο χαιρετισμό του ο βουλευτής Λευκάδας το Πορσάνικο μαχαίρι είναι ένα από τα πέντε στοιχεία του λευκαδίτικου πολιτισμού που έχουν ενταχτεί στον κατάλογο αυτό, ο οποίος περιλαμβάνει συνολικά 114 στοιχεία. Τα λευκαδίτικα στοιχεία είναι το Καρσάνικο κέντημα, το Πορσάνικο μαχαίρι, η Λαδόπιτα, το παραδοσιακό παιγνίδι «Αμπαλί» και οι φακές Εγκλουβής, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται προσπάθειες για την ένταξη ακόμη της παραδοσιακής υφαντικής τέχνης, όπως η καρπέτα. Μέχρι τώρα έχει περάσει το πρώτο στάδιο και υπάρχει αισιοδοξία ότι θα ενταχτεί και αυτή στον κατάλογο.

Στην εκδήλωση τιμήθηκε επίσης ο επί 32 συναπτά έτη εφημέριος του χωριού π. Νικόλαος Φωκάς που κατάγεται από το Λουτρό Αιτωλοακαρνανίας. Παραδοσιακούς χορούς παρουσίασαν το Πολιτιστικό Κέντρο Λουτρού και περιχώρων και το χορευτικό τμήμα Σαρδηνίων-Βάλτου με δασκάλα χορευτικών την Αθηνά Μπαρδή.

Ακολούθησε λαϊκο-δημοτικό γλέντι με τους μουσικούς Θανάση Χαληγιάννη (κλαρίνο), Γιάννη Δευτεραίο (τραγούδι), Νίκη Βρυώνη (τραγούδι), Γιώργο Αρσενόπουλο (μπουζούκι) και Κώστα Χατζάρα (πλήκτρα).

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων ο βουλευτής Λευκάδας, κ. Αθανάσιος Καββαδάς, ο Δήμαρχος Λευκάδας, κ. Ξενοφών Βεργίνης, οι Αντιδήμαρχοι κ.κ. Γεώργιος Σολδάτος και Μαρία Μαργέλη, ο πρώην Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Λευκάδας, κ. Ανδρέας Κτενάς κ.ά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ονομαστοί Πορσάνοι μαχαιροποιοί από την οικογένεια των Κατωποδαίων ήταν οι: Ιωάννης Κατωπόδης (γεν. 1800), Θεοφύλακτος (γεν. 1832), οπλοποιός-μαχαιποποιός, Πάνος (γεν. 1839) οπλοποιός-μαχαιποποιός, Ιωάννης (γεν. 1853) οπλοποιός-μαχαιποποιός, Βασίλειος (1860-1870), Ιωάννης (1860-1870), Πάνος (Κότσινος) 1890, Πέτρος (1900), Βασίλης (1900). Άλλοι παλιοί Λευκαδίτες μαχαιροποιοί ήταν οι: Σταύρος Κατωπόδης – Μαστροσταύρος, 1890 Καρυά, Γιάννης Αργυρός – Τσιπράκης, 1890 Άγιος Ηλίας, Χρήστος Σβορώνος – Ζάζας, 1890 Λευκάδα, Σπύρος Αργυρός – Τσιπράκης, 1934 Άγιος Ηλίας.

Το Λευκαδίτικο μαχαίρι έγινε γνωστό στο κοινό του νησιού όταν οι Ενετοί αποφάσισαν να οργανώσουν τη συντεχνία, φέρνοντας κατάλληλους δασκάλους από το 1700 περίπου. Έφτασε σε ακμή για πάνω από 200 χρόνια και πλήρη κορύφωση από την οικογένεια των Κατωποδαίων στον Πόρο που εξέλιξαν την τέχνη και με τον μάστρο Πάνο τον Κατωπόδη ο κόσμος πλέον ξεπέρασε την έννοια Λευκαδίτικο κάνοντας το Πορσάνικο γιατί αυτό εγγυόντανε την ανθεκτικότητα και την ποιότητά του. Η πλήρη παρακμή του λευκαδίτικου μαχαιριού επήλθε όταν ένας νόμος επί πρωθυπουργίας Ιωάννη Μεταξά κατάργησε εντελώς την οπλοφορία. Οι τελευταίοι εν ενεργεία μαχαιροποιοί του νησιού μετανάστευσαν για Μοναστηράκι, Κατούνα, Αστακό κλπ. με αποτέλεσμα η τέχνη να οδηγηθεί σε μαρασμό. (Τα στοιχεία είναι από το βιβλιαράκι επιμέλειας Σπ. Σκλαβενίτη που μοιράστηκε στην εκδήλωση).